Ustrój społeczno-polityczny III Rzeszy jako przykład państwa totalitarnego.

USTRÓJ SPOŁECZNO-POLITYCZNY III RZESZY JAKO PRZYKŁAD PAŃSTWA TOTALITARNEGO

Totalitaryzm-forma sprawowania rządów, która polega na całkowitym podporządkowaniu całego społeczeństwa partii,państwu oraz jednej nadrzędnej ideologii. Ideologia ta przenika całe życie społeczne, obowiązuje wszystkich obywateli,nie pozostawiając marginesu wolności dla innych poglądów i stanowisk,marginalizując jednostkę i hamując jej twórczą inicjatywę,poddając ją bez reszty kolektywowi. Taką ideologię stanowił komunizm, pojęcie to obejmuje również wszystkie postacie faszyzmu-jak faszyzm włoski czy nazizm hitlerowski. Leżące u podłoża totalitaryzmu idee mogą być same w sobie piękne, lecz jeśli zaczyna im towarzyszyć brak tolerancji, psychiczny i fizyczny terror, obracają się one przeciwko człowiekowi, prowadząc często do zbrodni przeciw ludzkości.
Dwaj współcześni politolodzy, Zbigniew Brzeziński i Carl Friedrich, wyróżnili kilka cech, które występując jednocześnie w danym państwie, świadczą o jego totalitaryzmie. Są to:
• jedna ideologia
• jedna partia
• kult jednostki otaczający wodza
• aparat przymusu politycznego represji
• gospodarka centralnie sterowana
• brak wolnych mediów wobec ich podporządkowania władzy
• militaryzacja i tzw. państwo policyjne

W roku 1933 w wyniku wyborów do Reichstagu NSDAP (Narodowo-Socjalistyczna
Partia Niemiec) przejęła władzę w Niemczech. Jej przywódca, Adolf Hitler, został kanclerzem Niemiec, a w roku 1934 objął dodatkowo funkcję prezydenta. Rozpoczął się początek przebudowy i rozbudowy państwa niemieckiego, które po upokorzeniu przez Traktat Wersalski, dotknięciu przez kryzys ekonomiczny zostało nieomalże całkowicie zniszczone. Zakazano działania partii politycznych. Jedyną, która istniała była NSDAP. Przeciwników Hitlera aresztowano i osadzono w więzieniach lub obozach koncentracyjnych. Represjom poddani zostali komuniści, socjaldemokraci, pacyfiści i Żydzi. Rozpoczęto akcję wychowania dzieci i młodzieży w ruchu narodowosocjalistycznym oraz rozbudowę armii i przemysłu zbrojeniowego. Hitler rozpoczął proklamację hasła: jeden naród, jedna Rzesza, jeden wódz.
Jednostkę zmuszono do uznania wyższości porządku społeczności nad jej wolą, Stosunkowo łatwo osiągnięto ten cel w przypadku młodzieży. W celu odpowiedniego wychowania młodzieży, nauczenia jej „niemieckiego myślenia i działania” stworzono powszechną i obowiązkową organizację młodzieżową, Hitlerjugend. Pierwsze przeszkolenie, pomiędzy szóstym i dziesiątym rokiem życia, polegało na ćwiczeniach sportowych, terenowych i nazistowskich pogadankach historycznych. W wieku od dziesięciu do czternastu lat chłopcy poddawani byli przysposobieniu wojskowemu i jeszcze silniejszej propagandzie, wreszcie do ukończenia osiemnastu lat należeli do właściwej Hitlerjugend. Ta machina organizacyjna realizowała zasadę podporządkowania jednostki grupie. Obok Hitlerjugend najważniejszym instrumentem indoktrynacji młodzieży była szkoła. Powstały elitarne szkoły nazistowskie: Narodowopolityczne Zakłady Wychowawcze, kształcące wyższą kadrę państwową i wojskową oraz Szkoły Adolfa Hitlera dla przyszłych liderów partyjnych, wybieranych spośród członków Hitlerjugend. Organizacje dziewczęce, w kontekście nowego modelu kobiety niemieckiej, stanowiły ważny składnik obrazu całego społeczeństwa. Narodowy socjalizm, kierując się dogmatem nierówności płci, skazywał kobiety na zamknięcie w kręgu domowych spraw i rolę „samicy rozpłodowej i przedmiotu uciech mężczyzny-bohatera”.
W rzeczywistości Rzesza potrzebowała żeńskiej siły roboczej.
Podwyższono pozycję społeczną robotników, grupy stanowiącej podstawę funkcjonowania III Rzeszy, w celu zmobilizowania ich do coraz wydajniejszej pracy. W celu wykorzystania możliwości produkcyjnych wydłużono czas pracy do 60 godz., w przemyśle zbrojeniowym do 72 godz.. Robotnicy poparci, umocnieni i zniewoleni przez państwo w swoim kulcie pracy, stale podnosili swoją wydajność. Kolejną ważną dla reżimu grupą społeczną byli chłopi, ze względu na program samowystarczalności. W celu objęcia ścisłą kontrolą produkcji rolnej stworzono Stan Żywicieli Rzeszy, określając ilość i asortyment dóbr wytwarzanych przez każde gospodarstwo oraz ceny płacone przez pośredników.
U podstaw wszystkich partii faszystowskich leżało założenie, że masy nie są zdolne do należytego rozeznania swoich interesów, a spontaniczne siły, jakie rodzą się w ich łonie posiadają zawsze niszczycielską, destrukcyjną moc. Dlatego Hitler w roku 1937 mówił: ”tylko my jesteśmy powołani, żeby prowadzić naród jako taki, każdego pojedynczego mężczyznę i każdą pojedynczą kobietę. Stosunki życiowe dwóch płci regulujemy my. My także wychowujemy dzieci”. Oto istota totalitarnej zasady całkowitego podporządkowania sobie społeczeństwa, jego życia prywatnego, duchowego i rodzinnego jednej partii i państwu. Tylko partia jest bowiem zdolna przechowywać i rozwijać idee nauki narodowo-socjalistycznej, wychowywać naród zgodnie z tymi ideami. Przyznając jednej partii monopol władzy Hitler zlikwidował szybko wszelkie życie polityczne. Partia składała się ze specjalnej szkolonej kadry i kierownictwa, którzy mieli monopol na prawdę i w związku z tym mogli podejmować działania przeciwko ludziom, którzy go nie posiadali bądź, którzy nie akceptowali działań partii. Naziści postarali się o zniknięcie na rynku prasowym wszystkich gazet komunistycznych, socjaldemokratycznych a także katolickich, przejmując całkowicie monopol na słowo drukowane. Hitler zarzucił rynek tanimi radioodbiornikami, za pośrednictwem których docierał do każdego Niemca.
Partia przenikała wszystkie dziedziny aktywności ludzkiej, dysponowała wyspecjalizowanymi organami przemocy państwowej, tzw. bojówki partyjne –SA. Zorganizowane były w regimenty, bataliony i kompanie. Inne organizacje nazistowskie to Hitlerjugend, Nazistowska Liga Młodzieży Szkolnej, Związek Nazistowskich Pracowników, Liga Studentów, Stowarzyszenie Nazistowskich Nauczycieli, etc., które były całkowicie podporządkowane naczelnej partii NSDAP. Miały one powszechny, prawie przymusowy charakter i poprzez nie docierano do każdego członka społeczeństwa. Równocześnie likwidowano wszystkie niezależne instytucje polityczne, związki zawodowe. W ten sposób partia nie miała już konkurentów w nadzorowaniu struktur państwowych. Występowało charakterystyczne dla państwa totalitarnego zjawisko dublowania stanowisk-każdej funkcji w administracji państwowej odpowiadał jakiś organ partii. Społeczeństwo, w tym również i własne dzielono na trzy grupy: pełnowartościowych „bohaterów”, którzy mieli stanowić podstawę reżimu, później masy przeciętnych, z których rekrutować się miała siła robocza, płatnicy podatków-mięso armatnie i wreszcie grupa „socjalnych”, którzy prędzej czy później skazani byli na zagładę.
Aby zintegrować naród Hitler na zasadzie przeciwieństwa „swój”-„obcy”, „przyjaciel”-„wróg” propagował nienawiść do Żydów, którzy mimo swojej pozornej potęgi byli słabi. Mimo dość silnych antybolszewickich nastrojów w społeczeństwie niemieckim wrogami nie mogli stać się bolszewicy, stanowili zbyt dużą siłę. Nie mógł być ogłoszony za wroga Kościół Katolicki, potrzebowano go do celów politycznych, poza tym duża część społeczeństwa identyfikowała się z nim. Wyeliminowano Żydów z wszelkich atrakcyjnych zawodów, aby stracił rację bytu argument ekonomiczny. Sięgnięto wówczas do argumentu czysto biologicznego –niższości rasowej. Wróg był wtedy odrażający, wstrętny, zaczęto Żydom przypisywać diaboliczne cechy, bano się ich, wyszydzano. Z czasem nienawiść ta osiągnęła monstrualne rozmiary, przeniosła się na inne nacje.
Tajna policja – Gestapo wywodząca się z SS wywoływała paniczny strach, stosowany przez nią terror był niezwykle skuteczny i pozwolił w ciągu kilku miesięcy zdławić wszelką opozycję w Niemczech hitlerowskich. Stworzono organizację „Totenkopferbane”- jednostki „Trupiej Czaszki”, której zadaniem było zarządzanie obozami koncentracyjnymi i wypełnianie innych zadań. Podstawowym celem policji politycznej było utrzymanie w bezwzględnym posłuszeństwie całej ludności przez stosowanie masowego terroru. Paraliżujący strach, jaki działalność tych organizacji wywoływała, stał się przyczyną innego masowego zjawiska jakim było donosicielstwo ludzi, którzy uciekać się do niego zaczęli w obawie o własną skórę i chcieli uniknąć zsyłki do obozu i związanego z tym zagrożenia życia. Fakty te wskazują, że w systemie III Rzeszy policja polityczna przenikała całe społeczeństwo lub, że wręcz całe społeczeństwo jako całość stało się policją polityczną nadzorując się i kontrolując wzajemnie. Tak więc narzędzie w ręku władzy-policja polityczna spełniała funkcję stabilizacyjną systemu poprzez usuwanie wszelkiej opozycji i odchyleń od obowiązującej państwowej ideologii oraz wszelkich przeszkód w rozwoju ruchu totalitarnego. Stanowiła organizację wszechogarniającą, przenikającą wszelkie struktury życia politycznego i sprawującą nadzór nad obozami koncentracyjnymi.
Ze zjawiskiem totalitaryzmu wiąże się interesujący problem dlaczego szerokie rzesze społeczeństwa, w którym ono zaistniało poddawały się przywódcy o zbrodniczych skłonnościach. Społeczno-ekonomicznego i ideologicznego podłoża totalitaryzmu nie można lekceważyć, równie jednak ważne są jego uwarunkowania psychologiczne. Bezrefleksyjne i bierne poddanie się „nieomylnemu wodzowi” stanowi ową „ucieczkę od wolności”, zwalnia ludzi od odpowiedzialności za własny los i społeczeństwa, rodzi bierność, brak inicjatywy i stałe oglądanie się na „opiekuńcze” państwo.




Bibliografia:
„Antropologia totalitaryzmu europejskiego XX wieku” B.Olszewska-Dyoniziak
„Nazistowska rewolucja społeczna. Jednostka i społeczeństwo w III Rzeszy” M.Winnicki
„Wikipedia”