Kazimierz Wielki

Kazimierz Wielki
1333 – 1370

Syn Władysława Łokietka. Został uznany za dyplomatę, nie prowadził wojen, był zwolennikiem kompromisu. Prowadził rozwiązłe życie władcy, miał wiele kochanek.


Polityka zagraniczna

-Zjazd w Wyszehradzie-
Ojciec Kazimierza – Władysław Łokietek razem z żoną Jadwigą mieli sześcioro dzieci: między innymi Elżbietę Łokietkównę. Aby podtrzymywać dobre kontakty z Węgrami podpisano sojusz wspierany przez małżeństwo Elżbiety z królem Węgier – Karolem Robertem (dynastia Andegawenów). Z tego związku narodził się Ludwik Andegaweński, siostrzeniec Kazimierza. Władca zawarł więc umowę z Węgrami, że jeśli nie pozostawi po sobie potomka męskiego, na tronie Polski zasiądzie syn Elżbiety. Było to jedno z postanowień ustanowionych na zjeździe w Wyszehradzie w 1335 roku. Oprócz Kazimierza Wielkiego, na spotkaniu pojawił się również Karol Robert, a także cesarz niemiecki Jan Luksemburczyk – uzurpujący do korony polskiej jako spadkobierca Wacława. Kazimierzowi i Karolowi udało się go jednak przekonać do rezygnacji z roszczeń do korony, oczywiście za wielkie pieniądze.

- Sąd papieski w Warszawie 1339r. –
Odbyły się na terenie neutralnego księstwa mazowieckiego, pomiędzy Kazimierzem Wielkim a Krzyżakami o bezprawne zajęcie Pomorza Gdańskiego należącego do Polski. Papież nakazał zwrot tych terenów, jednak Krzyżacy nie mieli takiego zamiaru. W końcu na zawartym pokoju w Kaliszu w 1343r. w zamian za uznanie praw zakonu do ziemi chełmińskiej i Michałowskiej, Krzyżacy zwracają Kujawy i ziemię dobrzyńską, a Pomorze staje się „wieczystą jałmużną króla polskiego dla Krzyżaków”. Kazimierz zachował więc prawo własności do tej ziemi, zachował tytuł władcy Pomorza. Pokój kaliski był dla Kazimierza „mniejszym złem”, mógł on z nimi walczyć po ogłoszeniu wyroku papieskiego ( jednak Krzyżacy byli u szczytu swej potęgi, lub właśnie zawrzeć pokój. Polska zyskała dzięki temu rozejm i spokój ze strony najgroźniejszego wroga.

Kazimierz próbował również odzyskać Śląsk, prowadził w tym celu wojny z Czechami w latach 1345 – 1348, które przyniosły mu klęski. Zawarł on więc pokój w Namysłowie 1348r., na mocy którego pozostawił Śląsk Czechom, w zamian za zrzęknięcie się praw do Mazowsza przez Karola IV. Obawiał się jednak zagrożenia ze strony Czechów, dlatego ogromną uwagę przywiązywał do budowy zamków obronnych właśnie na Śląsku. Do takich budowli należy m.in. Zamek w Będzinie i we Włodzimierzu Wołyńskim.

Przyłączenie Rusi Halickiej
Ostatnim z rodu Romanowiczów był Bolesław Jerzy – jego matka pochodziła z rodu Romanowiczów, a ojciec z książąt Mazowiecki – był on więc po części Polakiem. Jego rządy opierały się na silnych stosunkach z Kazimierzem Wielkim, gdyż częstokroć miewał kłopoty z bojarami, potrzebował więc od Polski pomocy. Został w końcu otruty przez bojarów i nie pozostawił po sobie potomka, ród Romanowiczów wygasł. Na mocy dokumentu z roku 1338 dał gwarancję, że w razie takiej sytuacji to Kazimierz Wielki przejmie po nim władzę. Władca Polski był jednak niemile widziany na tych terenach, dlatego walki o Ruś Halicką toczyły się bardzo długo (1340- 1366), były to również trudne tereny do utrzymania. Wniknęło z tego jednak wiele korzyści kulturowych: do Polski przenikały liczne wzorce z Rusi Halickiej, to właśnie stamtąd sprowadzono tzw. Ikony, m.in. ikonę Matki Boskiej znajdującą się w Klasztorze Paulinów na Jasnej Górze, ufundowanym przez Władysława Opolczyka.

Administracja państwa:
- regulacja ustawodawstwa – statuty wiślicko-piotrkowskie
Statut piotrkowski ustanowiony został dla Wielkopolski, a wiślicki dla Małopolski. Miały one uporządkować dotychczas niepisane prawa zwyczajowe. Nie dawały wszystkim równych praw, tylko w zależności od pochodzenia stanowego. Statuty te dały podwaliny do utworzenia marchii stanowej, utwierdzały władzę monarszą i podział społeczeństwa na stany. Na ich mocy ustalono również, że nikt nie może przejść z jednego stanu do drugiego (oprócz duchowieństwa).

Monarchia patrymonialna ( Chrobry, Łokietek) – cała ziemia jest w posiadaniu władcy, władza samodzielna, a poddani należą do niego. Władza była dziedziczna i dożywotnia.

Monarchia stanowa – władza monarchy ograniczona zostaje na rzecz stanów, których odtąd król musi się radzić. Dała początek parlamentom.


- rozwój miast, rzemiosła i handlu –
Kazimierz pomagał Żydom – pozwalał im osiedlać się w miastach, udzielać lichwy, podlegali oni tylko królowi, płacili specjalny podatek na rzecz państwa, a za ich prześladowanie wyznaczano ogromne kary.
• założenie ponad 100 nowych miast na prawie niemieckim
• rewindykacja dóbr, które nielegalnie posiadało duchowieństwo i szlachta
• wprowadzenie urzędu żupnika ( zarządzał finansami kopalń)
• reforma monetarna (wprowadzenie monety groszowej)
• przechwytywania świętopierzy (daniny na rzecz papiestwa)

- budownictwo –
* budowa zamków obronnych (każdy szlachcic musiał obowiązkowo stawiać się do ich budowy lub odnowy)
np. Zamek w Będzinie
* budowa fortyfikacji miejskich
Takie inwestycje pozostawiły po sobie zaplecze gospodarcze – wapienniki i cegielnie.



- zmiany w wojsku
* pospolite ruszenie
Już jego poprzednicy zwoływali pospolite ruszenie, jednak Kazimierz je sankcjonował. Przed jego panowanie król utrzymywał wojsko, żołnierze otrzymywali np. ziemię w zamian za zasługi. Kazimierz uznał to jednak za zbyt kosztowne i wprowadził pospolite ruszenie, nakładające obowiązek stawiania się szlachty na wezwanie do wojny.

- kultura i oświata –
* Uniwersytet krakowski 1364r.
Na jego budowę musiał się zgodzić cesarz i papież, Kazimierz nie czekał na ich zgodę pisemną, wystarczyła mu ustna. Zależało mu na wykształceniu prawników, którzy pokierowaliby i wzmocnili administrację państwową. Szkoła wzorowana była na prawach uniwersytetów w Padwie, Bolonii, a nawet Neapolu. Zanim dzieło zostało ukończone, Kazimierz zmarł.