Czy emigracja zarobkowa jest dobrą propozycją dla młodych Polaków?

Emigracja to pojęcie, które najczęściej oznacza wyjazd z ojczyzny do innego państwa w celu osiedlenia się tam na stałe lub na pewien okres. Do przyczyn emigracji zaliczamy czynniki materialne, polityczne lub religijne. Słowniki i encyklopedie bliżej definiują i rozróżniają emigrację: stałą, sezonową, okresową, zarobkową oraz polityczną.
W Polsce emigracja polityczna zastała zapoczątkowana w XVIII w. w okresie rozbiorów Rzeczypospolitej. Pierwsza fala tej emigracji miała miejsce po 1792 r. Zwolennicy Konstytucji 3-Maja oraz uczestnicy walk z okresu Insurekcji Kościuszkowskiej narażeni na prześladowania zaborców opuszczali kraj, udając się na emigrację. Już wówczas największa ilość polskich patriotów przybyła do Francji. Liczyli na poparcie rewolucyjnych władz francuskich w działaniach zmierzających do zorganizowania walki o niepodległość kraju.
Znaczna ilość emigrantów weszła w skład legionów, których powstanie wiąże się z osobą gen. Henryka Dąbrowskiego (w 1797 r.). Polacy z legionów walczyli w armii dowodzonej przez Napoleona Bonaparte. Wierzyli, że Bonaparte zechce i zdoła odbudować niepodległą Polskę. Niestety czekało ich bolesne rozczarowanie. W 1807 r. powstało jedynie maleńkie Księstwo Warszawskie ściśle zależne od Francji.
W XIX w. następne grupy emigrantów wyruszyły z ziem polskich na zachód Europy po kolejnych powstaniach narodowych i rewolucyjnych zrywach.
W 1831 r. zaczęli opuszczać kraj uczestnicy powstania listopadowego. Polskim wygnańcom udzieliły schronienia: Francja, Anglia, Belgia i Szwajcaria. Ogółem do końca lat trzydziestych XIX w. opuściło kraj i przebywało na Zachodzie 8-9 tysięcy ludzi.
Skład tego środowiska był zróżnicowany. Znaleźli się tam politycy, oficerowie, szeregowi żołnierze pochodzenia rzemieślniczego i chłopskiego, poeci, artyści, studenci. Ich losy ułożyły się rozmaicie. Część młodych, zdolnych i zaradnych zdobyła zawody dające im odpowiedni status społeczny. Wielu jednak nie posiadających odpowiednich kwalifikacji zawodowych korzystało z zasiłków, inni wiedli ubogi żywot ciężko pracując.
Emigracja polistopadowa została określona mianem „wielkiej”. Decydowała o tym pokaźna liczba wychodźców, jak też znaczenie dorobku przedstawicieli tej grupy. Znaczące postacie – książę Adam Czartoryski, historyk Joachim Lelewel – skupiali wokół siebie rodaków, którzy nie zrezygnowali z walki o wolność Polski.
We Francji i Anglii powstały polskie organizacje polityczne wypracowujące programy wyzwolenia kraju. Demokratyczna literatura tych ugrupowań przemycana do ojczyzny, miała wpływać na świadomość społeczeństwa żyjącego pod zaborami.
Duchowymi przywódcami emigracji stali się wybitni romantycy. Należał do nich Adam Mickiewicz, który w swych utworach bronił zasady nieprzerywalności walki o niepodległość. W 1848 r. stworzył legion polski walczący w imię hasła „o wolność naszą i waszą”.
W 1848 r. w Europie miały miejsce wystąpienia rewolucyjne zwane Wiosną Ludów. W Polsce objęły one dwie dzielnice: poznańskie i Galicję. Z tych terenów niebawem wyruszyła mała ilość emigrantów, gdy rządy państw absolutnych zdusiły rewolucję.
Następna, znacznie liczniejsza emigracja polityczna wyruszyła z ziem polskich po powstaniu styczniowym. Około 7000 wychodźców osiadło poza Polską. Niemal połowa znalazła się we Francji. Inni rozproszyli się po świecie. Oprócz Anglii, Włoch i Szwajcarii Polacy wybierali jako miejsce swego pobytu: Turcję, Stany Zjednoczone, Australię.
W porównaniu z Wielką Emigracją byli to ludzie mniej majętni. Często koncentrowali się na pracy zarobkowej. Mniej interesowały ich działania polityczne. Tylko niewielki grupy zaczęły głosić radykalne hasła socjalistyczne.
W drugiej połowie XIX w. rozpoczęła się emigracja zarobkowa z Polski. Wpłynęły na nią: duży przyrost naturalny, przeludnienie wsi polskiej, zły stan gospodarki, ucisk polityczny i narodowy. Ważnym był również fakt, że w Europie zachodniej i w obu Amerykach, aż do I wojny światowej było duże zapotrzebowanie na siłę roboczą.
Najwcześniej zaczęła emigrować w poszukiwaniu pracy ludność zaboru pruskiego. Udawali się najczęściej do Stanów Zjednoczonych i Niemiec zachodnich.
W zaborze rosyjskim Polacy najpierw emigrowali do Ameryki Południowej. Rząd Brazylii w 1890 r. zapewnił emigrantom darmowy przejazd i inne korzyści. W ciągu pierwszych dwóch lat wyjechało tam 63 tys. Polskich chłopów. Również do Stanów Zjednoczonych wyjeżdżano masowo. Na początku XX w. rocznie wyjeżdżało nawet 90 tys. ludzi. Należy podać, że obok chłopów i robotników pochodzenia polskiego emigrowała biedna ludność żydowska.
W Galicji emigrowała zarobkowo głównie ludność wiejska. Jej drogi prowadziły do USA, Brazylii i Kanady.
Przed I wojną światową główne skupiska emigracji zarobkowej znajdowały się w USA (3 mln), Niemczech (750 tys.), Brazylii (100 tys.), Kanadzie (45 tys.), Argentynie (32 tys.).
Za oceanem polscy emigranci znaleźli zatrudnienie przede wszystkim w rolnictwie (uprawa ziemi i hodowla bydła). Mała część podjęła tam pracę w przemyśle. Natomiast w Niemczech pracowali głównie w przemyśle ciężkim (Zagłębie Ruhry).
Na obcych terenach Polacy szukali oparcia we własnym środowisku. Fundowali kościoły obok których zakładali szkółki niedzielne. Tworzyli organizacje o charakterze kulturalno-oświatowym.
W XIX w. mamy też do czynienia z polską emigracją sezonową. Gdy mieszkańcy wsi znajdujących się we wschodnich rejencjach Prus zaczęli przenosić się do Niemiec zachodnich, pojawiła się potrzeba zatrudnienia robotników sezonowych w rolnictwie. Właściciele majątków ziemskich otrzymali prawo zatrudniania robotników z Królestwa Polskiego i Galicji. Mogły to być jedynie osoby samotne, obojga płci, sprowadzane na jeden sezon (od marca do grudnia). Napływ polskich robotników „na saksy” (do Saksonii) był ogromny. Przed I wojną światową rocznie pracowało tam sezonowo około 500 tys. ludzi. Mimo, że Polacy z Królestwa i Galicji byli źle opłacani przez Niemców, to jednak ich zarobki były znacznie wyższe niż we własnej wsi.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. rozpoczął się okres, w którym przez długi czas rodacy nie musieli opuszczać ojczyzny z przyczyn politycznych. Incydentalne były przypadki wyjazdu z kraju ze względu na nie tolerowane przez władze przekonania ideologiczne. Nadal jednak miała miejsce emigracja zarobkowa. Rozwijający się w Europie przemysł potrzebował rąk do pracy. Polacy wyjeżdżali i pracowali w kopalniach węgla we Francji i Belgii. Wielu udawało się do USA. Część z nich wracała po kilku latach pobytu przywożąc ze sobą mały kapitał.
Po II wojnie światowej nastąpiły w Europie zasadnicze zmiany ustrojowe i gospodarcze. Wpłynęły one w dużej mierze na decyzję Polaków dotyczące wyboru miejsca pobytu. Przede wszystkim na emigrację zdecydowali się żołnierze walczący na froncie zachodnim. Również politycy, literaci, artyści często wybierali emigrację polityczną.
W czasie trwania Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej dwa razy pojawiła się sytuacja, która zmuszała Polaków do emigracji politycznej. Na wiosnę 1968 roku doszło do strajków młodzieży akademickiej. Protestowano przeciwko ograniczaniu swobód obywatelskich i ingerowaniu ZSRR w sprawy polskie. Strajkujący studenci oraz wspierający ich profesorowie spotkali się z represjami ze strony ówczesnej władzy. Wielu z nich zdecydowało się opuścić Polskę.
Następna fala emigracji politycznej pojawiła się w latach 80-tych. Poprzedziły ją znaczące dla Polski wydarzenia.
Pod koniec lat 70-tych wystąpił w kraju poważny kryzys gospodarczy. Pogarszający się poziom życia wywołał niezadowolenie wśród wszystkich grup społecznych. Rozpoczęły się strajki robotników w całym kraju. Żądano rozwiązania przez władze szeregu problemów społeczno-ekonomicznych. Interesy robotników oraz inteligentów zaczął reprezentować NSZZ „Solidarność”.
Odpowiedzią rządu na działania „Solidarności” stało się ogłoszenie w Polsce w grudniu 1981 r. stanu wojennego. Wielu działaczy niezależnych związków zawodowych znalazło się w więzieniach i obozach dla internowanych. Część prześladowanych niebawem wyjechała z Polski. Ta emigracja polityczna połączyła się z emigracją zarobkową, która na początku lat 80-tych przybrała znaczne rozmiary. Niskie pensje, słabo zaopatrzone sklepy, małe nadzieje na własne mieszkanie to motywy, które decydowały o tym, że wielu Polaków udało się do Austrii i Niemiec, a stamtąd dalej do USA, Kanady, czy Australii.
W 1989 r. nastąpiły w Polsce zasadnicze zmiany ustrojowo-ekonomiczne. O rozwoju gospodarki zaczęły decydować mechanizmy właściwe dla krajów Europy zachodniej. Zmiana ustroju zapewniła szereg swobód obywatelskich.
W maju 2004 r. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Na mocy porozumień unijnych kolejne kraje zaczęły wyrażać zgodę na legalną pracę Polaków na ich terenie.
W krótkim czasie w poszukiwaniu zatrudnienia wyruszyły na Zachód tysiące rodaków. Największa ilość znalazła pracę w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Hiszpanii, Holandii. Wielu pracuje w Niemczech mimo, że tamtejsze władze nie wyraziły do tej pory zgody na legalne zatrudnienie.
Przy tak wielkiej emigracji ekonomicznej pojawia się szereg problemów, można stawiać wiele pytań. Najczęściej formułowane są następujące:
- Kto przede wszystkim wyrusza w poszukiwaniu pracy za granicą (kategorie wiekowe, płeć, kwalifikacje)?
- Jakie są przyczyny tak masowej emigracji?
- Jak polscy emigranci oceniają swoją sytuację w krajach, do których przybyli?
- Jakie konsekwencje w przyszłości dla rozwoju Polski może mieć ta emigracja?
Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie posiada dokładnych statystyk dotyczących emigracji zarobkowej. Również w państwach Unii Europejskiej podawane są jedynie szacunkowe dane. Wiadomo jednak, że wśród emigrantów zarobkowych dominują młodzi ludzie.
Młode pokolenie Polaków, które masowo wyrusza w poszukiwaniu pracy za granicą, nie jest grupą jednolitą. Są tam reprezentanci rożnych środowisk, od wsi poczynając, na wielkich ośrodkach miejskich kończąc. Część z nich ma jedynie ukończoną szkołę średnią, bez specjalizacji zawodowej. Niektórzy są absolwentami szkół wyższych.
Bardzo różnie przedstawia się znajomość języków obcych. Większość polskich emigrantów słabo zna język kraju, do którego przybyli.
Z ankiety przeprowadzonej w kwietniu 2007 r., na stronie internetowej „Przewodnika Młodych” dowiadujemy się, że:
- 31% marzy o pracy za granicą
- 55% pragnie pracować w kraju
- 14% nie podjęło decyzji
Dlaczego młodzi Polacy decydują się na wyjazdy zarobkowe? W większości przypadków otrzymujemy odpowiedź, że w kraju nie ma dla nich pracy, jest wysokie bezrobocie. Ta sytuacja zmusza ich do emigracji. Pytani zwracają uwagę na niskie pensje oferowane im w Polsce. Twierdzą, że praca za granicą pozwala im na godziwe życie.
Gdybyśmy zaczęli zadawać młodym emigrantom bardziej szczegółowe pytania, to okazałoby się, że różne są ich plany na przyszłość. W związku z tym określone miejsce zajmuje w ich życiu emigracja zarobkowa.
Młodych emigrantów można podzielić na trzy zasadnicze grupy:
- Wyjeżdżający wyłącznie w tym celu, by zarobione pieniądze i zdobyte doświadczenia wykorzystać, gdy wrócą do Polski.
- Zdecydowani na stałą emigrację.
- Wahający się, którzy zamierzają po dłuższym pobycie za granicą zdecydować, czy wrócą do ojczyzny, czy zostaną na obczyźnie.
O tym, czy jedynie przedstawiciele pierwszej grupy wrócą do kraju, zadecyduje w dużej mierze polityka wewnętrzna w Polsce. Jeśli rozwojowi gospodarczemu będzie towarzyszyć wzrost ilości miejsc pracy i wzrost zarobków, to będzie to dla nich zachęta. Zabezpieczenia socjalne, podatek liniowy, korzystne pożyczki w bankach oraz szereg innych rozwiązań zabezpieczających byt, może wpłynąć na zmniejszenie emigracji młodych. W interesie całego naszego społeczeństwa jest to, aby młodzi pracowali w kraju i dla kraju.
Nasi przodkowie w XIX i XX wieku byli zmuszeni do emigracji. Polityczna chroniła ich przed prześladowaniami, więzieniem, a nawet śmiercią. Emigracja zarobkowa pozwalała uciec od nędzy. Obecnie każdy młody Polak ma wolny wybór. Ważne jest jednak, aby w sposób rozsądny decydował o swym losie. Pobyt za granicą niezależnie od tego, czy będzie połączony z sukcesem finansowym, czy nie, zawsze może być pouczający.
Jeśli młode osoby obserwują bacznie otaczający ich świat, to na emigracji zdobywają wiedzę o innych krajach i ich mieszkańcach. Poznają ich obyczaje i kulturę. Po powrocie do Polski mogą w sposób bardziej obiektywny oceniać naszą rzeczywistość. Doświadczenia zdobyte w pracy również mogą okazać się cenne w kraju. Z tych też względów sądzę, iż emigracja zarobkowa jest dobrą propozycją dla młodych Polaków.
BIBLIOGRFIA
1) Barszczewska-Krupa A., Emigracja i Kraj, Łódź 1999
2) Czubiński A., Najnowsze dzieje Polski, Warszawa 1987
3) Kieniewicz S., Historia Polski 1795-1918, Warszawa 1970
4) http://eurodesk.pl
5) http://www.mlodziez.przk.pl
6) http://www.onet.eu