Problemy wychowawcze samotnych rodziców

Samotne matki mają wiele dylematów wychowawczych. Należy do nich zaspokajanie potrzeb bytowych rodziny, wychowanie dzieci, życie religijne, a także takie odczuwane przez matki problemy jak poczucie osamotnienia i lęk o własną przyszłość. Problemy te są wspólne dla rodziny matek niezamężnych i rozwiedzionych. Sytuacja ekonomiczna rodzin niepełnych jest na ogół gorsza niż sytuacja przeciętnej rodziny polskiej. Z reguły trudniejsza jest sytuacja matek niezamężnych. Rzadziej posiadają samodzielne mieszkanie, rzadziej też ich wykształcenie jest wyższe niż podstawowe. W wielu wypadkach rodziny matek niezamężnych tworzą środowiska patologiczne, ponieważ one same wywodzą się z tych środowisk, co obniża wartość tych rodzin jako środowiska wychowawczego. Wypełnianie obowiązków rodzicielskich przez matkę wymaga niezwykle dużego wysiłku. Nie zawsze potrafią uporać się z napotykanymi trudnościami. Jako jedyni żywiciele rodzin często muszą podejmować dodatkowe prace zarobkowe, by zapewnić dzieciom niezbędne warunki materialne. Sprawia to, że pozostaje im mało czasu na dłuższe kontakty z dzieckiem, a zdarza się, że osłabia zdrowie, także psychiczne. Wzory wychowawcze narzucane dzieciom przez matki z rodzin niepełnych w zasadzie nie różnią się od wzorów wychowawczych z rodzin pełnych. Matki pragną zapewnić dzieciom dobre warunki materialne w przyszłości. Dążą, aby ich dzieci zdobyły wykształcenie, popłatny zawód, dobrą pozycję społeczną. Pragną wykształcić w nich takie cechy, jak: dobroć, uczciwość, wrażliwość, szacunek dla innych ludzi, gotowość niesienia pomocy. Autorytet samotnych matek jest podstawowym warunkiem socjalizacji dzieci. Pozyskiwanie autorytetu przez matki ułatwia im skuteczniejsze stosowanie środków wychowawczych. Jednak skuteczne oddziaływanie wzorów osobowych matek zależy od ich moralnych właściwości, cech naśladowanych zachowań i więzi emocjonalnej z dziećmi. Pełną akceptację dziecka może pozyskać tylko matka zaspokajająca jego potrzebę bezpieczeństwa, uznania i miłości. Brak ojca w rodzinie oddziaływuje na postawę i zachowanie matki. Kobiety z rodzin niepełnych mają często negatywny obraz mężczyzny. Zjawisko to szczególnie nasilone jest wśród matek niezamężnych, gdyż od początku pozbawione były osoby męża. Dlatego w pewnej mierze zarówno matka jak i dziecko nie odczuwają tak potrzeby jego obecności. Wypracowały sobie taki schemat życia, w którym nie ma miejsca na mężczyznę. Można przypuszczać, iż jest to niezwykle silny czynnik patogenny zaburzający przygotowanie dziewczynek i chłopców do pełnienia ról związanych z płcią. Brak ojca w rodzinie jest czynnikiem upośledzającym życie rodzinne. Przejawia się ono wysokim poziomem niepokoju u matek i dzieci, poczuciem lęku i niepewności wskutek słabości rodziny. W rodzinach po rozwodach niepokój występuje w mniejszym nasileniu w związku ze zmianą sytuacji dokonującą się wraz z rozwodem. Jednak cała rodzina dotkliwie odczuwa swoją niepełność. Ma poczucie klęski z powodu braku ojca. Matki często przejawiają silną tendencję do zacieśniania swoich relacji z dzieckiem chcąc zrekompensować brak ojca. Stają się nadmiernie ochraniające. Rodzi to w dziecku postawę obronną przejawiającą się nawet w agresywności w stosunku do matki, dąży ono do izolacji.

Powrót na początek strony
Problemy ojców samotnie wychowujących dzieci
Specyficzna sytuacja powstaje w rodzinach, w których zadania związane z prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci przejmuje jedno z rodziców. Szczególnie trudna jest ona wtedy, gdy powyższe obowiązki - z powodu braku matki - zmuszony jest podjąć ojciec. Pośród rodzin niepełnych rodziny samotnych ojców stanowią pewnego rodzaju „nowum”. Wzbudzają one większe zainteresowanie społeczne, spotykają się z większą sympatią niż rodziny matek samotnych. Szczególnego znaczenia w tych rodzinach nabiera więź osobowa. Można mówić o niej wówczas, gdy kontakty pomiędzy poszczególnymi członkami wynikają ze wspólnych dążeń, zaufania, wzajemnej atrakcyjności i pragnienia bliskości, a nie wyłącznie z faktu wspólnego mieszkania i wspólnoty gospodarczej. Jednym z symptomów panującej w rodzinie silnej więzi osobowej jest wzajemne darzenie się zaufaniem. Jeżeli dzieci szukają pomocy, rady, dzielą się kłopotami i zwierzają się ojcu, a on w pierwszej kolejności dzieli się troskami i kłopotami ze swoimi dziećmi, to świadczy, że tworzą oni wspólnotę o intensywnej więzi osobowej. Miernikiem jej jest pragnienie bycia razem. W przypadku pracy zawodowej ojca nie zawsze jest to możliwe. Jednak wolne chwile chce spędzić razem z dziećmi zdając sobie sprawę, że czas spędzany wspólnie jest niezmiernie istotny dla zwartości rodziny. Duża liczba ojców przed podjęciem samotnej opieki nad dziećmi nie przejawiała prawie żadnego zaangażowania w pracach domowych. Sytuacja przejęcia przez ojca obowiązków rodzinnych, które do czasu osamotnienia dzielił z żoną i małego zainteresowania tymi problemami powodują duże obciążenie fizyczne i psychiczne. To z pewnością jest główną przyczyną niedomogów w wypełnianiu funkcji samotnego ojca. Trudności z gotowaniem, praniem, sprzątaniem, robieniem zakupów są mniej odczuwane przez tych samotnych ojców, którzy zamieszkują wspólnie z innymi członkami rodziny (babcie, ciocie). Dużym ułatwieniem życia samotnych ojców jest stołowanie się w stołówkach szkolnych. Dziecko powinno brać udział we wszystkich pracach domowych stosownie do jego wieku i możliwości. Z dzieckiem trzeba rozmawiać, wspólnie planować zajęcia i podejmować decyzję. Ojcowie lekceważą ten fakt. Twierdzą, że nie potrafią rozmawiać ze swoimi dziećmi. Posiadają błędne wyobrażenie w kwestii przygotowania swych dzieci do życia rodzinnego. Uważają, że to zadanie ma wypełnić szkoła, książki, programy telewizyjne. Dzieci, gdy czegoś im potrzeba, zwykle biegną do matki, ale są bardziej świadome roli ojca w domu. Ojcowie częściej niż matki stymulują dzieci do myślenia, rozbudzają w nich ciekawość świata, uczą podejmować ryzyko samodzielnych działań. Zwłaszcza córki nierzadko w dorosłym życiu łatwiej dają sobie radę niż inne kobiety. W wielu wypadkach dzieci same pomagają nowoczesnemu ojcu w tym, aby czuł się dobrze i bezpiecznie w swej roli. Naprowadzają go na najbardziej im potrzebny sposób bycia. A jemu kontakt z dziećmi daje głęboką satysfakcję. Dzieci otrzymują zaś poczucie bliskości i miłości przy jednoczesnym uznawaniu autorytetu ojca. Wielu ojców chce dać dzieciom to, czego sami nie zaznali w dzieciństwie od swoich ojców. Miłość ojcowska jest jednak inna. Ojciec kocha dziecko dlatego, że spełnia jego oczekiwania. Oddziaływuje na psychikę jako symbol reprezentujący społeczeństwo. Miłość ta- tak odmienna od miłości matczynej- bardzo ważna jest dla prawidłowego funkcjonowania rodziny.