Prądy literackie wieku Oświecenia.

W literaturze polskiego oświecenia rozwinęły się trzy prądy literackie: klasycyzm, sentymentalizm i rokoko.

Główne przesłanki myślowe znalazły swe odzwierciedlenie w nurtach klasycznym i sentymentalnym. Oświeceniowy klasycyzm, nawiązujący do tradycji, kładł nacisk na zagadnienia społecz- ne. Wyznaczał on poezji cele utylitarne, stawiał przed nią zadania dydaktyczno - moralizatorskie, wyrastające z przekonania o znaczącej roli słowa jako narzędzia oddziaływania na społeczeństwo. Ważną i charakterystyczną sprawą polskiego klasycyzmu stało się pojmowanie jego założeń jako nakazu angażowania się w sprawy polityczno - społeczne kraju. Szło więc za tym silne związanie się literatury z życiem politycznym.

Odwołując się do tradycji antycznej, klasycyzm preferował znane od dawna gatunki literackie - bajka, satyra, oda, poemat heroikomiczny czy komedia. Klasycyzm wpłynął jednak na ukształtowanie się nowożytnej powieści oraz nowych form publicystycznych - eseju i felietonu.

Klasycyzm, odwołując się do literatury starożytnej, dążył do jasności, harmonii i eleganckiej prostoty środków wyrazu.

Za reprezentantów klasycyzmu uznaje się Ignacego Krasickiego, Adama Naruszewicza, Franciszka Zabłockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Franciszka Bohomolca.

Sentymentalizm kładł nacisk na indywidualną sytuację człowieka, na jego wnętrze. Literatura miała obowiązek ukazywania jego życia wewnętrznego oraz kształtowaniu autentycznych więzi międzyludzkich, co w pewnym stopniu prowadziło do moralizatorstwa. Ojcem i głównym ideologiem europejskiego sentymentalizmu był francuski pisarz Jan Jakub Rousseau.

Twórcy sentymentalni gustowali w tradycyjnej sielance. Równie często jednak tworzyli wiersze nie mające pierwowzorów w tradycji literackiej, a także powieści sentymentalne. Nurt sentymentalny, ze względu na swą tematykę i założenia ideowe, dążył do prostoty, rozumianej jednak jako odrzucenie retorycznej ozdobności i sięganie do norm języka mówionego. Głównym przedstawicielem polskiego sentymentalizmu jest Franciszek Karpiński, a pozostali to Jakub Jasiński, Salezy Jezierski i Stanisław Bogusławski.

Najmniejszy udział w tworzeniu dorobku piśmienniczego tej epoki miało rokoko. Dotyczy ono głównie sztuki użytkowej (porcelana, meble), architektury, silne jest w malarstwie (miniaturach malarskich i miłosnej tematyce obrazów francuskich mistrzów: Watteau i Bouchera). W literaturze wyraża się w ulotnych, lekkich utworach dworskich. Styl ten znamienny był dla komedii, oper i drobnych wierszy. Istotą jego jest pojmowanie piękna jako wartości podstawowej. Obcowanie człowieka ze sztuką ma być nie nauką (jak w klasycyzmie), nie uczuciem (jak w sentymentalizmie), lecz po prostu przyjemnością.

Za reprezentantów tego stylu przyjmuje się Stanisława Trembeckiego, Ignacego Potockiego i Franciszka Węgierskiego.