Mięczaki

MIĘCZAKI
Grupa ta stanowi okioło 130 tyś. Gatunków. Są to organizmy wolnożyjące, występujące w środowisku wodnym (morza, wody słodkie), często prowadząc przydenny tryb życia, pełzając po dnie, pływając w wodzie lub jak ślimaki płucodyszne – żyją na lądzie.
Budowa zewnętrzna:
 muszla – powstaje ona z wydzieliny płaszcza, zbudowana jest konchioliny (białka) przesyconej solami wapnia.
Składa sie z trzech warstw:
◦rogowej
◦porcelanowej
◦perłowej
Stanowi ona szkielet zewnętrzny, chroni przed uszkodzeniami i wyschnięciem, jest miejscem przyczepu mięśni.
Może mieć różne kształty:
◦stożkowa
◦dwuklapowa (mauża)
◦szczątkowa zewnętrzna (pomrów)
◦szczątkowa wewnętrzna (głowonogi)
Części ciała
 głowa – znajdują sie na niej czółki (dwie pary), na jednej z par osadzone są oczy (stylomatofory), oczy mogą znajdować się również u podstawy czółek (bazomatofory)
 noga – służy do przemieszczania się, pełzania, grzebania w mule (mauże), u głowonogów przekształcona w ramiona do ataku i obrony oraz w lejek do poruszania się.
Noga może być:
◦klinowata (mauże)
◦podeszwowata (ślimaki)
◦przekształcona w ramiona (głowonogi)
 worek trzewiowy – umieszczony jest wewnątrz muszli, znajdują sie w nim wszystkie narządy wewnętrzne, okrywa go powłoka zwana płaszczem. Pomiędzy nia, a workiem występuje jama płaszczowa.
Budowa wewnętrzna:
 Układ pokarmowy
U ślimaków rozpoczyna się otworem gębowym w którym u form drapieżnych występuje gruczoł jadowy. W jamie gębowej występuje język z tarka do zdzieraniazmacerowanych części roślin i rozdrabniania ich. Za jamą znajduje się : gardziel, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube, oraz otwór odbytowy.
◦u mauży pobieranie pokarmu odbywa sie przez syfon wpustowy, są one filtratorami – pobierają zawieszone w wodzie substancje pokarmowe.
◦u głowonogów otwór gębowy otocziny jest chwytnymi ramionami, występuje też para szczęk w kształcie papuziego dzioba.
 Układ oddechowy
Ślimaki są skrzelodyszne lub płucodyszne - posiadają skrzela lub nie posiadaja płuc a tlen pobieraja z mocno unaczynionej jamy płaszczowej.
Układ nerwowy
Zbudowany jest z kilku par zwojów nerwowych połączonych pniami nerwowymi. Są to zwoje: głowowe, nożne, płaszczowe, trzewiowe. U głowonogów układ ten jest silnie rozwiniętyw części głowowej, u mauży układ ten jest natomiast słabo rozwinięty w związku z osiadłym trybem życia.
Posiadają narządy zmysłów:
◦oczy o prostej lub złożonej budowie
◦brodawki: węchowe, smakowe, dotykowe skupione wokół otworu gębowego, na czółkach i na krawędzi nogi. Wiele gatunków posiada wewnątrz ciała narząd równowagi – statocysty.
Układ wydalniczy
Tworzy go nieparzysta nerka z odchodzącym od niej moczowodem zakończonym odbytem. Usuwa ona zbędne produkty przemiany materii w postaci kryształów kwasu moczowego lub w przypadku form wodnych w postaci amoniaku i mocznika. Neerka utrzymuje właściwe ciśnienie osmatyczne w całym ciele.
Układ krwionośny
Jest to układ otwarty. Krew tłoczy serce, zbudowane z: komory i jednego lub dwóch przedsionków. Znajduje się ono po grzbietowej stronie worka trzewiowego. Krew (hemolimfa) pełni funkcje transportowe i związana jest z wymianą gazową. Jest bezbarwna lub niebieskawa. Wypływa z serca do aorty rozgałęziającej się na drobne naczynia, wylewa się do zatok, płynie przez naczynia żylne do jamy płaszczowej, gdzie zachodzi wymiana gazowa. Następnie wraca do przedsionka skąd płynie do komory serca.
Rozmnażanie
Rozmnażanie jest wyłącznie płciowe. Przed zapłodnieniem dochodzi do kopulacji, w trakcie której łączą sie ze soba osobniki meskie i żeńskie lub obojnacze. Rozwój może być prrosty lub złożony. W rozwoju zlożonym występuje larwa wolnopływająca trochnofora lub żeglarek.

Podział systematyczny i przegląd gromad.

Typ: Mięczaki
Gromada: Ślimaki – np. Winniczek, Błotniarka, Żyworódka, Ślinik
Gromada: Mauże - np. Omólek, Racicznica, Sercówka, Groszówka.
Gromada: Głowonogi – np. Mątwa, Kałamarnica, Łodzik, Żeglarek.

Ślimaki
Zamieszkują morza, zbiorniki słodkowodne, wilgotne miejsca na lądzie. Formy wodne żyją na dnie zbiorników, czasem wchodząc w skład planktonu. U gatunków pływajacych noga przekształciła się w rodzaj płetwy. Wśród ślimaków istnieją pasożyty zewnętrzne. Mogą się odżywiać roślinami lub odfiltrowując czastki organiczne z wody. Formy drapieżne uzbrojone w gruczoły i zęby jadowe mogą być groźne nawet dla człowieka. Jch ciało jest asymetryczne, zroznicowane min. Na głowę, czółki na których szczycie znajduja się oczy.Narządem dotyku są czółki, lokomocji – noga, której spodnia strona ma płaską podeszwe – roch ułatwia śluz zmniejszający tarcie. U niektórych osobników na nodze występuja rzęski. Ciało okrywa jednoczęściowa skręcona muszla (u niektórych może całkiem zniknąc lub jak u rozkolca przekształcić się w kolce). Ślimaki mogą tez posiadać barwne wyrostki odstraszające wrogów. Ze względu na rodzaj oddychania dzielą się na: płucodyszne i skrzelodyszne. Mogą być rozdzielno płciowe (formy wodne) lub obojnacze (formy lądowe).
Mauże
Są to zwierzeta małoruchliwe zamieszkujące dno morskie. Zagrzebują się w piasku, przytwierdzają do skał, lub jak ostrygi drąża komory w drewnie. Często tworzą duże skupiska. Maja symetrie dwuboczną, a ciało osłania dwuklapowa muszla, połączona więzadłem po stronie grzbietowej – rozchyna ono obie połówki, a zamykają ją mięśnie – zieracze. W ich ciele wyróżniamy: płaszcz, worek trzewiowy, jame płaszczową, noge i skrzela. Płaty płaszczowe mogą zrastać się tworząc syfony: wpustowy i wyrzutowy. U gatunków osiadłych u nasady nogi leży gruczoł bisiorowy – lepka wydzielina tego gruczołu krzepnąc tworzy nici (bisiory) służące min. Omułką do przytwierdzania sie do podłoża. Są one filtratorami. Pokarm zdobywają przepuszczając prze jame płaszczowa wode (bierne pobieranie pokarmu). Układ wydalniczy stanowia symetryczne nerki (organy Bojanusa). Wymiana gazowa odbywa się przez skrzela. W rozwoju przechodza stadium larwy (weliger). Rozwój młodych zachodzi w jamie skrzelowej organizmu macierzystego.
Głowonogi
To najwyżej uorganizowana forma mięczaków. Żyją w ciepłych tropikalnych wodach, żywiąc się rybami i skorupiakami. Charakterystyczną cechą są ramiona osadzone na głowie. Sa one narządem ruchu, obrrony i ataku. Pokryte przyssawkami, czasem zaopatrzone w haczyki. Moga mieć 8 lub 10 ramion. Na głowie znajduje sie para oczu, jama gębowa z chwytnymi szczękami. Rozdrabnianie pokarmu ułatwia język z tarką. U wiekszości form muszla zanikła. Ważna rolę w poruszaniu odgrywa lejek – przekształcona część nogi. Dzięki skurczą mięśni woda zasysana jest do jamy płaszczowej, a następnie wyrzucona przez lejek na zewnątrz – powoduje to ruch odrzutowy. U ośmiornic i mątw gruczoły jelita tworza worek czernidłowy wydzielający sepie, wyrzucaną w obronie przed wrogiem. Wydzielina ta odwraca uwage napastnika podrażnając jego narządy zmysłów. W jamie płaszczowej znajdują sie skrzela, ujścia nerek, przewodu pokarmowego, otwór płciowy. Uchodzi do niej równięż worek czernidłowy. Ma dobrze rozwinięty układ nerwowy. Narządami zmysłów są : statocysty, komórki zmyslowe i oczy. Układ krwionośny ma budowe złożoną: serce po stronie brzusznej i naczynia krwionośne. Krew płynie naczyniami, dopiero w okoilcy serca wylewa sie do jamy okołoosiedziowej – układ jest prawie zamknięty. Są one rozdzielno płciowe. Zapłodnienie jest wewnętrzne, odbywa się za pomocą ramion samca, a rozwój jest prosty. Rozmnażanie zachodzi raz w ciągu życia.