Konserwatyzm w najszerszym znaczeniu to postawa wyrażająca niechęć do zmian, czasami utożsamiana z autorytaryzmem. Przeciwnicy konserwatyzmu, zaznaczają też, że łączy się on z nietolerancją i dogmatyzmem.
W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle kojarzonych z prawicą). Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został na początku XIX wieku przez zwolennika restauracji Franois Ren de Chateaubriand.
Konserwatyści często odwołują się do takich wartości, jak tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa.
Krytyka oświecenia
Doktryna konserwatyzmu wyrosła na radykalnej krytyce oświecenia, przejawiającej się:
• krytyką oświeceniowego indywidualizmu (antyindywidualizm):
o Konserwatyści uważali, że człowiek jest z natury istota społeczną i dlatego musi żyć w społeczeństwie. Odrzucali oświeceniową teorię umowy społecznej oraz koncepcje praw natury, uważali, że człowiek nigdy nie żył sam - zawsze otaczało go społeczeństwo, a nawet jeśli żył sam, to nie był człowiekiem - uczłowieczył się dopiero wtedy, kiedy się uspołecznił.
• krytyką oświeceniowego racjonalizmu (antyracjonalizm):
o Filozofowie oświecenia uważali, że człowiek kieruje się tylko i wyłącznie racjami rozumu, natomiast konserwatyści odrzucali ten pogląd. W ich przekonaniu człowiek jest istotą rozumną, ale jego działanie przede wszystkim jest determinowane przez namiętności i uczucia. Antyracjonalizm jest wizją człowieka, według której rozum jest hamowany przez uczucia.
• krytyką odrzucenia przez oświecenie grzechu pierworodnego:
o Konserwatyści twierdzili, że w człowieku jest nieusuwalna doza zła, która jest właśnie wynikiem grzechu pierworodnego. Człowieka nie można pozostawić samemu sobie, ponieważ wytworzyłby się konflikt między ludźmi - swoista wojna wszystkich przeciw wszystkim. Niezbędna jest władza, która zapanuje nad społecznością. Władza opisywana była jako swego rodzaju misterium - świętość, tajemnica, która budzi zgrozę i lęk, dzięki czemu ludzie przestrzegali jej postanowień.
Koncepcja jednostki
Konserwatywna analiza życia społecznego opiera się na krytycznej ocenie cech natury ludzkiej. Konserwatyści nie podzielają charakterystycznego dla ideologii oświecenia optymizmu odnośnie do możliwości wyeliminowania złych cech właściwych naturze człowieka. W ich mniemaniu jednostka ludzka nigdy nie będzie doskonała, niezależnie od tego, jakie warunki zewnętrzne będą określały jej postępowanie. Nie one decydują o zachowaniach człowieka, lecz jego skazana na słabość, skażona grzechem pierwotna natura. Dlatego człowiek powinien szukać wskazówek dla swych działań w religii, odwoływać się do uznanych autorytetów. Zwolennicy nurtu konserwatywnego odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę jako istotę racjonalną, podkreślając, że kieruje się ona w swych wyborach również instynktami i emocjami. Ich zdaniem, ludzie nie są sobie równi.
Społeczeństwo
Koncepcja człowieka określa wizję społeczeństwa. Według konserwatystów kształtuje się ono i rozwija w sposób naturalny, jest organiczną całością, nie zaś zbiorem zatomizowanych jednostek. Wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki.
Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Jego rozwojem powinna rządzić zasada ciągłości historycznej. Jest to jedna z najważniejszych zasad uznawanych przez konserwatystów. Ich zdaniem istniejące instytucje ucieleśniają mądrości i doświadczenie kolejnych generacji, natomiast tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie jest spoiwem gwarantującym ład społeczny. Nie oznacza to, że konserwatyści są niechętni wszelkim zmianom. Dopuszczają oni takie przeobrażenia, które nie naruszają ciągłości między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, są efektem naturalnego procesu gromadzenia i przewartościowywania doświadczeń. Wyznając taki pogląd, konserwatyści odnoszą się do rewolucji i reform głęboko ingerujących w życie społeczne. Stoją na stanowisku, że społeczeństwu, nawet w imię doskonalenie instytucji i ludzi, nie wolno narzucać żadnych rozwiązań zasadniczo zmieniających istniejące struktury i zasady współżycia. Oznacza to bowiem destrukcję i chaos, a dążenie do naprawy zła kończy się złem jeszcze większym. Gwałtowne zmiany niszczą naturalne więzi, co rodzi z kolei przemoc jako środek mający zapewnić spójność społeczeństwa.
Ustrój polityczny
Choć w ciągu dwustu lat nie zmieniły się podstawowe kanony myślenia konserwatywnego, to w wielu kwestiach stanowisko ideologii konserwatywnej ewoluowało. Neokonserwatyści dostosowali swą ideologię do realiów życia społeczno - politycznego również w kwestiach ustrojowych. Zgodnie z ideologią neokonserwatyzmu demokracja przedstawicielska jest ustrojem najlepiej godzącym autorytet państwa i wolność obywateli. Natomiast tradycyjni konserwatyści opowiadają się za władzą elit oraz odczuwają sceptycyzm do "rządów wielu". Nie pogodzili się oni nigdy z tym, iż władza może pochodzić od ludu.
Ustój gospodarczy
Zgodnie z myślą konserwatywną gospodarka powinna opierać się na prywatnej własności i zasadzie konkurencji realizowanej przez rynek. Własność prywatna jest nie tylko gwarancją wolności, lecz również instrumentem tworzenia bogactwa narodu. Konserwatyści, którzy także w odniesieniu do gospodarki prezentują styl myślenia niechętny abstrakcji i metafizyce, a preferują konkret, zdrowy rozsądek i pragmatyzm, przejściowo zaakceptowali politykę reform gospodarczych i socjalnych prowadzoną przez państwo. W latach osiemdziesiątych XX w. jednak ponownie zyskały popularność rozwiązania łączące konserwatywne wartości z ograniczeniem do minimum roli państwa. Neokonserwatyści współcześni, podobnie jak ich poprzednicy, krytykują społeczeństwo masowe, w którym zanika ich zdaniem poszanowanie dla tradycji, potrzeba przynależność, samodzielność sądów, a w efekcie również poczucie odpowiedzialności. Zjawiska te łączą oni z kryzysem rodziny, nie docenieniem roli religii oraz upadkiem tradycyjnych autorytetów. Podobnie jak w przeszłości neokonserwatyści sądzą, iż uda się wyeliminować zło z życia społecznego. Są przeciwni rozwojowi nauki (szczególnie biotechnologii), jeżeli może on podważyć tradycyjne role społeczne. Odmawiają równego statusu mniejszościom seksualnym i dążą do ograniczenia ich praw (sprzeciw dla związków par tej samej płci). Neokonserwartyści nie uważają również, że społeczną walkę z przejawami kryzysu można prowadzić, stosując narzędzia polityczne. Przyjmują wszakże, iż zwracanie uwagi na istniejące niebezpieczeństwa jest nieodzowne i może odegrać pozytywną rolę.
Historia konserwatyzmu
Za oficjalny początek konserwatyzmu uważa się dzieło irlandzkiego myśliciela Edmunda Burke'a "Rozważania o rewolucji we Francji" wydane w 1790r. Burke'a zalicza się zazwyczaj w poczet konserwatystów ewolucjonistycznych. Początków tego nurtu można szukać jednak już w czasach wcześniejszych. Niektórzy twierdzą nawet, iż przed rewolucją wszyscy byli konserwatystami (z wyjątkiem nielicznych buntowników i libertynów). Złotym okresem dla wielu konserwatystów było średniowiecze (choć wielu odwołuje się także do tradycji helleńsko-rzymskiej i dzieł Arystotelesa i Platona). Konserwatyści głosząc idee powrotu do "dawnego ładu" mieli często na myśli właśnie ład średniowiecznego feudalizmu, z jego religijnym "absolutyzmem", tradycjonalizmem, rycerskością i ściśle wytyczoną hierarchią (oratores, bellatores i laboratores). Obecnie zwolenników całkowitego "powrotu do średniowiecza" jest nawet wśród konserwatystów niewielu. Jednak korporacjonizm, wciąż popularny wśród części myślicieli tego nurtu jest wzorowany właśnie na feudalizmie.
Renesans i reformacja w konserwatywnej historiografii bywają niejednokrotnie przedstawiane jako pierwsze kroki w złą stronę. Kwestionowanie kościelnej hierarchii przez protestantów oraz postępy humanizmu stały się obiektem ataku myślicieli o nastawieniu konserwatywnym. Najważniejszymi myślicielami zachowawczymi czasów przed-rewolucyjnych byli Richard Hooker, Thomas Hobbes czy David Hume. Jednak dopiero Wielka Rewolucja Francuska w 1789 r. wywołana ideami Oświecenia (wobec których konserwatyści od początku mieli stosunek sceptyczny) spowodowała pojawienie się konserwatyzmu jako zwartej ideologii.
Konserwatyzm XIX-wieczny zatriumfował po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. i przywróceniu reakcyjnej monarchii w wielu europejskich państwach. Jednak ten stan rzeczy zakończyła Wiosna Ludów w 1848 r. i inne wydarzenia. Konserwatyści ponownie musieli występować w roli kontestatorów. Najsłynniejsi XIX-wieczni konserwatyści to Francuz Joseph de Maistre, Niemiec Adam Muller czy Polacy książę Adam Jerzy Czartoryski oraz Adam Wielopolski (lojalista wobec rosyjskiego zaborcy). Brytyjscy konserwatyści skupieni byli w łonie Partii Konserwatywnej (przełomowym momentem brytyjskiego konserwatyzmu był 1832 r.). Część konserwatystów tego okresu zaczęła akceptować system kapitalistyczny, wielu zaś pozostawało na pozycjach reakcyjnych. Zbliżenie konserwatyzmu i liberalizmu miało nastąpić dopiero w następnym stuleciu.
Konserwatyzm tego stulecia był uzależniony od sytuacji poszczególnych narodów. We Francji koncentrował się wciąż na krytykowaniu myśli rewolucyjnej, w Niemczech i Polsce na krytyce romantycznego postrzegania polityki, zaś w Wielkiej Brytanii na zachowaniu tradycyjnych struktur.
Wiek XX przyniósł za sobą kolejne przeobrażenia ( rewolucja proletariacka, dwie wojny światowe, ofensywa kontrkultury w 1968 r.), które wpłynęły także na myśl konserwatystów. Demokratyzacja i liberalizacja skłoniła wielu myślicieli tego nurtu do przyjęcia idei klasycznych liberałów. Tak narodził się konserwatywny-liberalizm, reprezentowany przez wielkich mężów stanu drugiej połowy XX stulecia - Margaret Thatcher i Ronalda Reagana.
Konserwatyzm klasyczny (z wyraźnym odcieniem radykalno-reakcyjnym) reprezentowali zaś tacy ludzie jak Francuz Charles Maurras (zwolennik korporacjonizmu), Niemiec Ernst Junger czy Kolumbijczyk Nicols Gómez Dvila.
Rządy klasycznego konserwatyzmu w XX wieku to przede wszystkim Hiszpania za Miguela Primo de Rivery (1923-1927r.) i generała Francisco Franco (1939-1975 r.), Chile podczas władzy junty generała Augusto Pinocheta (1973-1990), a także Portugalia Antonio Salzara (1932-1968).
Rządy reakcyjne były jak widać w tym stuleciu przypadkami "jednostkowymi", co skłoniło wielu konserwatystów do rezygnacji z poglądów kontrrewolucyjnych. Obecnie reakcjonizm jest zmarginalizowany przez "nowoczesne" formy konserwatyzmu. Większość konserwatystów drugiej połowy XXw. i XXI w. to raczej neokonserwatyści czy konserwatywni liberałowie. Akceptują oni wolny rynek i demokracje (choć w przypadku konserwatywnych liberałów nie zawsze). Nurty te także postulują silną władzę wykonawczą i bezwzględne realizowanie zasady rządów prawa. Nurty (na ogół niezaliczane w poczet klasycznych konserwaystów) są silne zwłaszcza w USA (neokonserwatyści) i Wielkiej Brytanii.
Rodzaje konserwatyzmu ze względu na czynnik tworzący ład
Bogata ideologia klasycznego konserwatyzmu składa się z wielu nurtów. Pod względem "czynnika uznawanego przez konserwatystów za podstawowy, jeżeli chodzi o stabilizację i wyróżnienie ładu społecznego" wyróżniamy:
a) Konserwatyzm organiczny
Rzecznicy tego nurtu twierdzili, iż twórcą świata i ładu społecznego jest Bóg (4). Twierdzili, iż społeczeństwo stanowi organizm zależnych od siebie jednostek, o określonej pozycji we wspólnotowej hierarchii. Podkreślali wagę minionych pokoleń, twierdząc, iż osoby ukształtowane (choćby nieświadomie) przez przeszłe pokolenia mają kluczowe znaczenie dla społeczeństwa. Twierdzili,iż niezwykle ważna jest historyczna ciągłość społeczeństwa - ciągłość którą chce zerwać rewolucja. Zwolennicy konserwatyzmu organicznego często zamykali się na pozycjach reakcyjnych, jednak zdawali sobie sprawę z konieczności zmian przebiegających w drodze ewolucyjnej.
b) Konserwatyzm metafizyczny
Konserwatyzm metafizyczny za twórcę ładu społecznego zawsze uznawał Boga. Był to nurt bardziej skrajny od konserwatyzmu organicznego, gdyż wszelkie zmiany uważał za sprzeciwienie się Bogu, a więc ciężki grzech. Za główną podporę swych teorii zwolennicy tej doktryny obrali Kościół katolicki i jego naukę. Jednocześnie krytykowali protestantyzm za zniszczenie średniowiecznego porządku przez reformację. Część zwolenników konserwatyzmu metafizycznego uzało Rewolucję Fancuską za wydarzenie incydentalne, które "samo" przeminie; część zaś głosiła konieczność czynnego przeciwstawienia się.
Głosili oni prymat władzy duchownej - papież był dla nich najwyższym po Bogu suwerenem, państwo zaś, plasujące się niżej w hierarchii miało przede wszystkim ludzi poskramiać i - co ważne karać. Pesymistyczne ujęcie problemu natury ludzkiej przybrało w konserwatyzmie metafizycznym postać skrajną.
c) Konserwatyzm społeczno-kulturowy
Nurt ten zdobył popularność w czasach późniejszych, gdy założenia konserwatyzmu organicznego i metafizycznego okazały się mało przekonujące. W przeciwieństwie do tych dwóch nurtów konserwatyzm społeczno-kulturowy kładł znacznie mniejszy nacisk na odwoływanie się do Boga. W sprawie tradycyjnej wizji społeczeństwa nurt ten był jednak bliski konserwatyzmowi organicznemu. Jego zwolennicy dostrzegali nieuchronność nowych zmian i walki zwolenników starego ładu z rewolucjonistami.
d) Konserwatyzm decyzjonistyczny
Głosiciele decyzjonizmu odwoływali się do Boga jako twórcy świata i ładu społecznego. Jednak w myśl tej pesymistycznej orientacji siły broniące starego ładu były w głębokiej defensywie.
Nawet istniejące jeszcze monarchie ani lokalne kościoły nie były w stanie poradzić sobie z "buntującymi się masami". Dlatego też decyzjoniści odwoływali się do najwyższego ziemskiego autorytetu - biskupa Rzymu. Ten pogląd, głoszący podporządkowania wszystkiej ziemskiej władzy papieżowi nosi nazwę ultramontanizm (od słów "poza górami").
Natomiast zbyt łagodny porządek monarchistyczny powinien zostać zawieszony, a miejsce królów mieli zająć autorytarni dyktatorzy. Ich podstawowym zadaniem miało był ukaranie buntowników przeciw prawom Bożym. Decyzjonizm, popularny zwłaszcza w czasach po-rewolucyjnych dostrzegał błyskawiczne zmiany rzeczywistości i gwałtowną konieczność obrony wiecznych praw, bądź powrotu do nich. W tej sytuacji mniej skupiał się on na ideologicznych rozważaniach, a bardziej na czysto politycznej kwestii suwerena, którego decyzje miały przywrócić zniszczony porządek.
Podział z uwagi na stosunek do społecznej zmiany
a) Konserwatyzm status quo
Ten nurt stanowił dojrzałą formę politycznej filozofii, która stawiała sobie za cel obronę istniejącego ładu w obliczu kryzysu wartości. Kładł on nacisk na głębsze intelektualne uzasadnienie dawnego ładu i przeciwstawienie mu koncepcji rewolucjonistów i reformatorów. Reprezentant tej "gałęzi" konserwatyzmu jest mocno przekonany o istnieniu konkretnych abolutnych wartości, co pociąga za sobą jego nikłą zdolność do kompromisu.
b) Konserwatyzm ewolucjonistyczny
Konserwatyzm ewolucjonistyczny zgadzał się z faktem, iż część zmian jest naturalna i nieunikniona. Przedstawiciele tej doktryny starali się jednak bronić tych wartości, które absolutnie przemianie podlegać nie mogły. Na inne przekształcenia się godzili, zwłaszcza jeżeli uznali je za nieuniknione. Nurt ten był mniej radykalny od konserwatyzmu status quo, a jego zwolennicy byli niekiedy zdolni do kompromisu i "złożenia w ofierze" mniej ważnych spraw na ołtarzu tych absolutnych.
c) Konserwatyzm reformistyczny
Zyskał on popularność w późniejszych czsach gdy tradycyjny ład niszczony był nie tylko przez postęp demokratyzmu, ale także przez rosnący w siłę ruch socjalistyczny. Nurt ten - pod pewnymi względami podobny do konserwatyzmu ewolucjonistycznego skupiał się bardziej na sprawach społeczno-gospodarczych (co w związku z socjalistycznym zagrożeniem było zrozumiałe). Był on skłonny pójść wobec nich na pewne ustępstwa natury gospodarczej w celu zachowania esencji ładu.
d) Konserwatyzm radykalny
Rozpad starego porządku pchnął na skrajne pozycje część konserwatystów. Nurt ten z czasem zdobywał coraz większą popularność w kręgach prawicowych (także współczesnych). Doktrynę tę cechowało niemal kompletne odrzucenie istniejącej obiektywnie rzeczywistości (zwanej nierzeczywistością). Jego przedstawiciele pielęgnowali w swych umysłach idee rzeczywistości prawdziwej, zaś odrzucając aktywizm, walkę podejmowali na poziomie intelektualnym. Przekonanie o wyższości własnej racji prowadziło niekiedy do dychotomicznego pojmowania świata (np. prawda/fałsz, ład/chaos). Konserwatyści radykalni cechowali się zazwyczaj całkowitym odrzuceniem nowoczesności i uznaniem szeroko pojmowanej "rewolucji" za chory wytwór zbuntowanego umysłu. Niektórzy z nich ograniczali się do sfery czysto ideowej i odgradzali się mentalnie od świata, inni zaś postulowali działania reakcyjne, zwane - paradoksalnie - "rewolucją konserwatywną".
Relacje między nurtami
Ryszard Skarżyński twierdzi, iż przyjmowanie stanowiska metafizycznego w sprawie ładu wiązało się najczęściej z popieraniem konserwatyzmu status quo (jeżeli chodzi o stosunek do zmiany społecznej); zwolennicy opcji organicznej i społeczno-kulturowej byli zwolennikami konserwatyzmu ewolucjonistycznego; zaś decyzjoniści - jak nietrudno się domyśleć - byli najczęściej także konserwatywnymi radykałami. (5)
Przyszłość konserwatyzmu
Czy jest nadal szansa na "konserwatywną rewolucję"? Dzisiejsze panowanie idei Oświecenia i modernizmu oraz absolutyzacja demokracji odbierają nadzieję wielu konserwatystom (nie tylko tym sceptycznym wobec klasycznego liberalizmu). Jednocześnie widać jednak przesyt ludzi liberytnizmem i masowy powrót na łono religii w obliczu kryzysu wartości. Może więc jednak szanse są nadal? Paradoksalnie - idee konserwatywne są obecnie bardziej potrzebne niż kiedykolwiek. Obsługa nowoczesnych urządzeń technicznych (technologia trzeciej fali), zarządzanie rozbudowanym państwem, zwiększające się aspiracje kulturalne wzmagają bowiem zapotrzebowanie na elitę - nową "arystokrację". Natomiast do zachowania normalności we współczesnej codziennej gonitwie niezbędna jest religia i tradycja. Bądźmy więc dobrej myśli - mimo wszystko.
PRZEDSTAWICIELE KONSERWATYZMU
Edmund Burke (1729-1797) to brytyjski filozof uważany za twórcę konserwatyzmu. Początkowo był zwolennikiem partii wigów ,potem zbliżył się do reprezentujących klasy wyższe torysów. Był przeciwnikiem niewolnictwa i opowiadał się za uniezależnieniem kolonii amerykańskich od Wielkiej Brytanii.
Potępiał idee przewrotów społecznych, występował przeciwko Rewolucji Francuskiej. Jej ideom przeciwstawiał koncepcję narodu jako organizmu złożonego z pokoleń ukształtowanych przez tradycję.
Joseph de Maistre (1753-1821) był francuskim filozofem. I pisarzem społeczno-politycznym. Jego poglądy uchodzą za bardziej konserwatywne od poglądów Burke'a. Zwalczał poglądy rewolucjonistów francuskich, demokrację i oświeceniowy racjonalizm.
Był zwolennikiem monarchii absolutnej i ultramontanizmu (kierunku dążącego do zapewnienia duchowieństwu maksymalnego wpływu na wszystkie dziedziny życia). Uznawał nieomylność papieża i jego prymat religijny.
Stanisław "Cat" Mackiewicz (1896-1985) był polskim prawnikiem, publicystą i pisarzem. Założył i redagował wileński dziennik "Słowo". Był działaczem wileńskich organizacji konserwatywno- monarchistycznych. W latach 1928-1930 był posłem z listy BBWR. a następnie przeszedł do prawicowej opozycji anty-sanacyjnej. W 1939 r. był więźniem obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej. W latach 1940-1941 był członkiem Rady Narodowej na uchodźstwie, a w latach 1954-1955 był premierem polskiego rządu w Londynie.
W roku 1956 powrócił do Polski. Myśl Stanisława "Cat" Mackiewicza jest wciąż ważna dla polskiej prawicy.
Pinochet Ugarte Augusto
Chilijski generał i dyktator Augusto Pinochet urodził się w roku 1915 r. W latach 1956-1958 uczestniczył w misji wojskowej w USA. 11 września 1973 r. stanął na czele sił lądowych, które obaliły socjalistyczny rząd premiera Salvadora Allende (na polecenie Trybunału Konstytucyjnego). Stanął na czele państwa, a od 1974 r. piastował też urząd prezydenta.
Jego autorytarne rządy przywróciły w Chile ład i bezpieczeństwo. Chilijski "cud gospodarczy" osiągnięty dzięki zastosowaniu się do wolnorynkowych zasad tzw. Szkoły chicagowskiej (której głównym przedstawicielem był Milton Friedman) przeszedł do historii. Chilijski dobrowolny system emerytalny stał się wzorem dla krajów pragnących pójść drogą wolnorynkową. Po referendum w 1988 r. odbyły się wybory (1989 r.) w których Pinochet przegrał. Dzięki rządom Pinocheta Chile z zacofanego kraju przekształciło się w najlepiej (obok Argentyny) rozwinięty kraj Ameryki Łacińskiej. Mimo to Pinochet wciąż pozostaje postacią kontrowersyjną. Z ustaleń historyków wynika, że za jego rządów zginęło bądź zaginęło około 3.000 ludzi podejrzanych o sprzyjanie lewicy, w tym obywatele innych państw. Wobec aresztowanych stosowane były tortury. Organizowane przez opozycję protesty pociągały za sobą krwawy odwet ze strony armii.
Charles Marie Maurras (1868- 1952) był francuskim pisarzem i myślicielem politycznym. Częściowa głuchota nie pozwoliła mu kontynuować studiów filozoficznych ani rozpocząć kariery w marynarce wojennej. Po przybyciu z Prowansji do Paryża zajmował się prawicową publicystyką, zaś urzeczony klasycznym pięknem Igrzysk w Atenach w 1896 r. zdecydował się zostać monarchistą. Następnie poznał działaczy radykalnie prawicowej Akcji Francuskiej, których "nawrócił" na monarchizm.
Stał się przewodnikiem ideowym powołanej w 1905 r. Ligi Akcji Francuskiej. Rozpoczął publicystykę w dzienniku "L'Action Franaise", którą zajmował się aż 36 lat. Przed wybuchem I Wojny Światowej dwukrotnie był więziony z tytułu pro-kościelnych manifestacji. W latach 1914-1923 r. uznawany był za autorytet polityczny przez ludzi różnych opcji. W 1923r. rzucił słynne hasło "Nie ma wroga na prawicy". Następne lata nie były już tak pomyślne dla Maurrasa i jego partyjnych "towarzyszy". Kościół oskarżał członków AF o bycie "katolikami z wyrachowania" (sam Maurras był ateistą), a w 1936 r. rząd wydał dekret o delegalizacji AF. Przed i podczas II Wojny Światowej był wrogiem nazizmu i hitlerowskich Niemiec. Mimo to szanował Petaina i opublikował jego ostatnie przemówienie w 1944 r., za co po wojnie spotkały go represje ze strony komunistów. 28 I 1945 r. Maurras został skazany na dożywocie. Był traktowany bardzo źle i trafił do kliniki, gdzie został ułaskawiony (19 III 1952). W tym samym roku zmarł.
Podstawą konserwatyzmu jest przekonanie, że natura ludzka jest niedoskonała, stąd ma skłonność do czynienia zła i anarchii. Skłonności te człowiek może przezwyciężyć poszukiwaniem wskazówek dla swej aktywności w religii, która jest podstawą ładu moralnego. Na świecie istnieje, określony prawami boskimi, porządek społeczny, a problemy społeczno-polityczne wywodzą się problemów moralnych. Przestrzeganie zasad moralności i religii gwarantuje stabilność społeczną. Według konserwatyzmu wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki, samo zaś społeczeństwo jest ze swej natury spójną całością, opartą na tradycji i ciągłości historycznej.
Konserwatyści, przeciwstawiając się egalitaryzmowi podkreślali, że podstawą ładu jest hierarchiczny układ społeczny, własność prywatna i silna władza państwowa. Stąd też krytycznie odnosili się do rewolucji i wszelkich gwałtownych zmian. Orientację konserwatywną cechuje niewiara w wartość postępu oraz nieufność wobec uniformizmu. Konserwatyści dopuszczali jedynie takie przeobrażenia społeczno-polityczne, które są efektem naturalnego procesu zdobywania doświadczeń (ewolucja). Współcześni konserwatyści, wprawdzie akceptują system parlamentarno-demokratyczny, jednak nadal podkreślają swoje przywiązanie do tradycyjnego, elitarnego układu społeczeństwa. U podstaw tego przywiązania leży przekonanie, że hierarchiczny układ społeczny, istnienie klas i grup społecznych jest nieodłącznym elementem systemu. Konserwatyzm występuje przeciwko permisywnemu modelowi społeczeństwa, w którym władz państwowa nie interesuje się życiem człowieka, nie próbuje wykształcić jego systemu wartości, zezwala na swobodny wybór modelu życia rodzinnego, manifestację nietypowych zachowań seksualnych itp. W kwestiach gospodarczych, wychodząc z klasycznego liberalizmu, konserwatyści opowiadają się za gospodarką rynkową opartą na prywatnej własności i wolnej konkurencji. Uważają też, że przy zachowaniu tradycyjnych wartości moralnych, do których obrony zobowiązane jest państwo, należy ograniczyć jego funkcje do niezbędnego minimum.
Przykładem tak pojmowanego konserwatyzmu był program ekonomiczny M. Thatcher w Wielkiej Brytanii, efektem którego było ograniczenie budownictwa socjalnego, przeprowadzenie reprywatyzacji wcześniej znacjonalizowanych przedsiębiorstw, zniesienie wszelkich dodatków socjalnych subsydiowanych przez państwo (np. zniesiono dopłaty do mleka rozdawanego za darmo w szkołach).
Najbardziej znani rzecznicy dwudziestowiecznego konserwatyzmu to: R. Krik, W. Kendall oraz były prezydent Stanów Zjednoczonych R. Reagan. Za konserwatystów uważani są też czasami neoliberałowie: M. Friedman i A. Hayek. Do idei konserwatyzmu odwołują się partie polityczne, jak np. Partia Konserwatywna w Wielkiej Brytanii, Partia Republikańska w Stanach Zjednoczonych, Zgromadzenie na Rzecz Republiki we Francji, w Polsce natomiast Partia Konserwatywna i Unia Polityki Realnej.