Pojęcia: ideologia doktryna, program polityczny, konserwatyzm, nacjonalizm, neoliberalizm, socjaldemokracja, partia polityczna i jej cechy i funkcje, państwo i jego cechy, teorie genezy państwa, funkcje i formy państwa, konstytucja, preambuła, zasady

IDEAOLOGIA –całokształt poglądów danej gr. Społ.(np.klasy, partii, warstwy) na strukturę społeczeństwa, na państwo, prawo; zaw. Przynajmniej następujące elementy: 1)wskazanie wartości, które dana grupa uważa za ważne w życiu politycznym(n.silna władza, wolność, naród, państwo, równość, pokój, ekologia)
2)obraz rzeczywistości politycznej wraz z jej oceną; 3)określenie metod i środków służących osiągnięciu pożądanej rzeczywistości społecznej.
DOKTRYNA – pozwala zastosować ideologię w praktyce poprzez określenie sposobów osiągania celów, które są sformułowane w ideologii.
PROGRAM POLITYCNY – zaw. Wykaz działań politycznych, które dana grupa społ. zamierza podjąć w określonym miejscu i czasie.
KONSERWATYZM zrodził się w odpowiedzi na wydarzenia zw. Z wybuchem rewolucji we Francji 1790r. Edmund Burke w pracy poświęconej krytyce rewolucji przedstawił cechy ideologii konerwatywnej.
- wiara w istnienie nadrzędnego, z reguły boskiego porządku społ, połączona z przekonaniem, że problemy społ-polit. To przede wszytkim problemy moralne; -niewiara w rozum ludzki;sceptycyzm co do luzkich możliwości świadomego ukształtowania życia społ-pol.; -niewiara w ideę postępu, połączona z niechęcią do wielkich zmian; -zacunek dla tradycji i przeszłości; -krytyka rewolucji, gwałtownch zmian; -nieufnoć wobec egalitaryzmu, wiara, że istnienie klas i grup społ, a także elit rządzących jest nieodłącznym elementem wiecznego ładu społ; -przekonanie że własność i wolność są nierozdzielne; -demokracja parlamentarna; -ostre prawo z karą śmierci; -uznanie hierarchii; -tradycja rodzinna; -duża rola kościoła; -krytyka kultury masowej; -przeciwnicy równości; -gospodarka wolnorynkowa; -apartheit; -faszyzm; -nazizm; -nacjonalizm; -rasizm.
NACJONALIZM:-kluczową wartością jest naród; -członkowie każdej narodowaości powinni dążyć do utworzenia odrębnego państwa; -sprzya kształtowaniu się poczucia tożsamości narodowej, jednoczy w dążeniu do niepodległości czy obrony suwerenności kraju; -kultywue przekonanie o wyższości własnego narodu
NEOLIBERALIZM: -najwyższą wartością jest jednostka ludzka, jej szczęście, jedyną granicą jest wolność innych ludzi; -społeczeństwo powinno być elitarne, otwarte; -prawo do zgromadzeń; -państwo powinna cechować praworządność; -zasada wolnego rynku(woboda produkcji i przepływu towarów)
SOCJALDEMOKRACJA:-państwo jest opiekunem; -skupia partie lewicowe; -podstawą doktryny są idee: wolność, solidarnoć społ, równość wynikająca ze zmniejszenia lub ograniczenia wolności(egalitaryzm);- za hniepowodzenia odpowiedzialność ponosi społeczeństwo.

PARTIA POLITYCZNA-zorganizowana grupa społ. jednocząca swoich członków na podstawie programu politycznego, stanowiącego ideologiczny wyraz interesów poszczególnych klas bądź ich odłamów, dążąca do zdobycia władzy, jej utrzymania lub uzyskania bezpośredniego wpływu na decyzje państwa dostosowywująca do tych działań swą organizację i metody działania.
CECHY PARTII politycznej: -program polityczny(cele działania); -wew. Organizacja(zasady członkowstwa; dobrowolna); -dąży do realizacji programu

Pierwsze partie pol. Powstały w czasach wolnej elekcji(XVIIIw),gdzie szlachta(magnateria) zrzeszała się aby osiągnąć okreśłony celnp. Koteria, rodzina czartowyskich; koteria, która nie ma formalnej organizacji, ale aspiruje do rządów.
(XIX-Ipoł XXw)
wkracza klasa robotnicza, silna, scentralizowana organizacja
FUNKCJE PARTII:
-ujawnia, formułuje i uzasadnia interesy grup społ; -tworzy ideologie i doktryny pol.; -uczestniczy w kształtowaniu systemu pol.; -kztałtuje opinię publiczną przygotowuje i wysuwa kadry dla aparatu państwowego
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia programu politycznego: -partie robotnicze-rewolucyjne i reformistyczne(komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne); -partie ludowo-drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie burżuazyjno-ziemiańskie-konserwatywne, reakcyjne, liberalne.
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia stosunku do systemu pol.:-zorientowane ku: 1)funkcji legalne walk o władzę, jej sprawowania i utrwalania, np. współcześnie SPD(Niemcy); 2)uczestnictwo w wyborach tzw. Partie usługowe, np.USA, które faktycznie zawiezają działalność poza okresami kampanii przedwyborczych i wyborczych; 3)zmianie lub destrukcji istniejącgo sys. Pol., np.MPD(Niemcy) 4)sprawowaniu władzy i realizacji strategicznych programów rozwoju społ, np. partie komunistyczne 5)wspieranie istniejącej elity władzy w państwie, wówczas partia jest ruchem organizacjnym; masowe poparcie dla centralnych ośrodków władzy, np. Solidarność
PARTIE KOMITETOWE –pełnią rolę komitetów wyborczych(USA)
Partie KADROWE-członkami są stosnkowo nieliczni ludzie w dużym stopniu angażujący się w działalność polityczną
Partie MASOWE-liczne, wielu członków, wyróżnia się elity partyjne, które kierują masami członków.
Partie o licznych stosunkach organizacyjnych
Partie zdyscyplinowane(np. komunistyczne)
FRAKCJE PARLAMENTARNE PARTII-zespoły członków parlamentarnych, które mają zrealizować program partii, np. kluby poselskie

1990r.-ustawa o partiach; członkami mogą być obywatele Polski pow. 18 roku życia, aby zarejestrować partię musi być wola przynajmniej 15 osób, po rejestracji działalność partii musi być zgodna z konstytucją.
PAŃSTWO
CECHY PAŃSTWA:-terytorialność-terytorium jest określone, posiadać musi granice(obszary wodne, przestrzeń pow. i placówki dyplomatyczne); -przynależność ma char. Sformalizowany, przynależność nazywamy obywatelstwem; -jest organizacją przymusową; -jest organizacją suwerenną
Formy ograniczania suwerenności: np. ekonomicze=przynależnoć do różnych organizacji międzypaństwowych; polityczna np. do NATO
APATRYDA- pozbawiony ojczyzny czyli bezpaństwowiec
TEORIE ZW. Z GENEZĄ PAŃSTWA:
1)teoria umowy społ. oświeceniowa; głoszona pzez Johna Locke’a i Jeana Jaques’a Rouseau; odrzuca boskie pochodzenie władzy państwowej; do powstania państwa doszło w wyniku szczególnej umowy zawartej między członkami danego społ lub między nimi i władcą.
2)teoria podboju i przemocy: jej głosicielem był Ludwik Gumplowicz; głosił że państwo powstało w wyniku podboju plemion słabszych przez silniejsze, lepiej zorganizowane; utrwalało to podział na rządzących i rządzonych(podbitych)
3)koncepcje teistyczne: państwo władza państwowa wywodzą się od istoty nadprzyrodzonej; znalazła zastosowanie w monarchiach asbolutnych.
4)konc. Marksistowska: sformuowana przez Fryderyka Engelsa; państwo powstało w wyniku rozpadu wspólnoty pierwotnej, podziału społeczeństwa na klasy i pojawienia się własności prywatnej; Jest narzędziem klasy panującej.
FUNKCJE PAŃSTWA :
- f. zew: obejmuje aktywność państwa na arenie międzynarodowej, wypełnieją ją służby dyplomatyczne danego państwa; -f. wew: polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa wewnątrz państwa: prawodawcza: tworzenie przez państwo sys. Prawnego-wyznacanie norm społ. zachowania., porządkowa, administracyjna: określone organy państwowe zarządzają odpowiednimi dziedzinami życia publicznego;, gospodarczo-organizatorska: organizowanie gospodarki i oddziaływanie na nią przez państwo;, socjalna, kulturalna: obejmuje działalność państwa w zakresie budowy i koordynacji oświaty, wspieranie badań naukowych, promowanie kultury narodowej za granicą, ochrona zabytków i miejsc pamięci narodowej.
FORMY PAŃSTWA-sosób sprawowania władzy oraz organizowania życia pol. i społ. w danym państwie.
- ze wzgl. Na FORMY RZĄDU(głowę państwa): -monarchia(monos-jedyny; arche-władza) dziedziczna(z ojca na syna) lub elekcyjna(przez wybór); -podział monarchii ze wzgl. Na sposób sprawowania władzy: absolutna; konstytucyjna(zakres uprawnień monarchy określa konstytucja); parlamentarna(rządzi parlament); -republika (rzecz publiczna): prezydencka(USA)(pełni rolę szefa rządu); parlamentarna(władzę sprawuje parlament)
- ze wzgl. Na STRUKTURĘ TERYTORIALNĄ:(jednolite i złożone): -państwo złożone, czyli federalne(prawie zupełna samodzielność organów składowych państwa)(kiedyś unia: realna lub personalna i konfederacja-zw. Kilku państw-obecnie FEDERACJA np. USA, Austria(landy); KONFEDERACJA-związek kilku państw połą. Ze sobą dla realizacji określonych celów politycznych; -państwo UNITARNE: jednolity porządek prawny, społ i administracyjny np. Polska, Szwecja, Dania.
- ze wzgl. Na REŻIM POLITYCZNY: -państwo demokratyczne: oparte na 3 konstytucyjnych zasadach: suwerenność narodu, trójpodział władzy, pluralizm polityczny.; -państwo autorytarne: silna władza wykonawcza w rękach jednostki(władza nie należy do narodu). HUNTA-reżimy wojskowe; -państwo totalitarne: bezwzględna władza w rękach jednej partii; jedna monopolityczna partia pod kierunkiem dyktatora; terrorystyczna kontrola policji itd...
CECHY TOTALITARYZMU HITLEROWSKIEGO: czystość rasowa, skrajny szowinizm, rasa panów ma prawo do przestrzeni życiowej; -doktryna państwa: policja=gestapo; rozbudowany aparat przymusu; dla przeciwników obozy koncentracyjne; jedna partia: NSDAP; korporacjonizm robotników i pracodawców; gospodarka scentralizowana; ogromny biurokratyzm.
CECHY TOTALITARYZMU STALINOWSKIEGO: ideologia:w miarę budowy ustroju socjalistycznego rośnie walka klaowa; nieuchronny konflikt z państwami kapitalistycznymi; kult jednostki (Stalin jako ojciec narodu); gospodarka scentralizowana(kołhozy); rozkułaczenie średnich gospodarstw; nastawienie na przemysł ciężki; mieszanie narodowości(gułag-obozy); czystki.
KONSTYTUCJA-ustawa zasadnicz, uchwalana przez Zgromadzenie Narodowe
PREAMBUŁA-uroczysty wstęp powołujący się na polskie tradycje historyczne oraz ważne wartości, zaw. Również odwołanie się do Boga.
ZASADY PRAWA KONSTYTUCYJNEGO:
-zasada suwerenności narodu(naród posiada prawa i obowiązki, od niego wyw. Się władza Rzeczypospolitej); -zasada republikańskiej formy państwa(wyklucza jakiekolwiek formy dziedziczenia władzy); -zasada demokratycznego państwa prawnego(prawo jest wartością nadrzędną wobec wszelkich innych norm czy reguł postępowania); -zas. reprezentacji politycznej(naród rządzi poprzez swoich wybieranych przedstawicieli); -zas podziału władzy i równoważenia się władz(w pańtwie istnieją 3 równorzędne władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza); -zas pluralizmu politycznego(istnienie i działanie wielu partii pol.); -zas samorządności terytorialnej; -zas niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów i trybunałów; -zas wolności i praw człowieka i obywatela
PARLAMENT-naczelny organ ustawodawczy władzy państwowej, wybierany z reguły w wyborach powszechnych.
WŁADZA UTAWODAWCZA-sejm i senat
SEJM-składa się z 460 posłów
SENAT- składa się ze 100 senatorów, senatorem może być obywatel polski, który ukończył 30 lat i ma prawo wybierania.
Sem i senat wybierane są na 4letnie kadencje
FUNKCJE PARLAMENTU/SEJMU i SENATU: -f. ustrojodawcza(możliwość ustalenia bądź zmiany ustroju pol., społ lub ekonomicznego); -f. ustawodawcza; -f. kontrolna(przyługuje tylko sejmowi; prawo kontrolowania rządu i innych organów państwowych); -f. kreacyjna(możliwość tworzenia różnych organów państwowych)
PROCEDURA UCHWALANIA USTAW:
Jest złożona i wieloetapowa. Inicjatywa ustawodawcza(wniesienie projektu ustawy przez uprawniony do tego podmiot(posłowie-co najmniej 15 lub komisje sejmowe, senat. Prezydent, Rada Ministrów, grupa co najmniej 100tys. obywateli)->marszałek sejmu(może ją zwrócić z pow. proceduralnych lub przekazać na obrady sejmu)->4 czytaia i wniesienie poprawek do projektu-> uchwalenie utawy większością głosów przez izbę niższą parlamentu->senat(wniosek o jej odrzucenie lub poprawki sejm odrzuca bezwzględną większością głosów)-> prezydent(po zakończeniu postępowania w parlamencie prezydent otrzymuje od marszałka uchwaloną ustawę do podpisu; prezydent może ja skierować do ponownego rozpatrzenia przez sejm-tzw. Veto prezydenckie)->sejm(ponowne uchwalenie ustawy kwalifikowanej większością 3/5 głosów)
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH:
Konstytucja->ustawa->ratyfikowane umowy międzynarodowe(akty prawne)->akty wykonawcze-> akty wew.-> prawo miejscowe
SYSTEM PARLAMENTARNY(p. demokratyczne).: -przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą: -warianty: system parlamentarno-gabinetowy lub gabinetowo-parlamentarny; -np. W.Bryt.: państwo unitarne, król, tron dziedziczny, sys. Gabinetowo-parlamentarny, państwem rządzi rzą(system dwupartyjny), parlament=2 izby.
SYSTEM PARLAMENTARNO-KOMITETOWY: zasada jedności władzy(brak 3podziału); władza należy do parlamentu; rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem i nie może go rozwiązać; np. Szwajcaria.
SYSTEM RZĄDÓW PREZYDENCKICH (p. demokratyczne)(na podst. USA): prezydent wybierany przez elektoraty w 50 stanach; parlament ma władzę ustawodawczą(Senat i Izba Reprezentantów); władza wykonawcza=prezydent; prezydent i parlament są równorzędni; prezydent jest zwierzchnikiem sił zbrojnych; nie jest odpowiedzialny przed parlamentem; nie ma prawa go rozwiązać; władza ustawodawcza=Sąd Najwyższy i prezydent; np.USA
SYSTEM MIESZANY(parlamentarno-prezydencki):prezydent powołuje rząd; jest zwierzchnikiem sił zbrojnych; nie ma odpowiedzialności politycznej; parlament jest wybierany na 5 lat; kanclerz; prezydent ma całkowitą władzę wykonawczą.
FORMY DEMOKRACJI: ateńska, szlachecka, burżuazyjna.
Cechy dem. ATEŃSKIEJ: bezpośredni udział w rządach mieli tylko obywatele państwa(dem. Bezpośrednia); nieobywatele(metojkowie, wyzwoleńcy i niewolnicy) nie posiadali praw publicznych; suwerenna władza należała do ludu ateńskiego; sądownictwo ludowe przekazano obywaelom(wybór na zgromadzeniu sędziów(ąd skorupkowy); trybunał(6 tys. sędziów); urzędy kolegialne kadencyjne; zgromadzenie zbierało się co 9 dni; wybierano urzędy przez losowanie; urzędy bezpłatne(Perykles wprowadził diety).
LEGITYMIZACJA-(pochodzenie) proces polegający na dialogu między osobami pragnącymi władzy i tymi, którzy mają się jej podporządkować. Końcowym rezultatem tego procesu jest potwierdzenie ważności podstaw tej władzy i jej akceptacja przez osoby rządzone. Wyraża się ona w ogólnym społecznym przekonaniu, że sprawowanie władzy przez określone osoby jest słuszne, właściwe, zasługujące na aprobatę. Max Weber wyróżnia 3 rodzaje prawowitej władzy: legalna-przekonanie, że rządzący zdobywają i sprawują władzę z mocy obowiązującego prawa; Tradycyjna- jej źródłem jest utrwalona „św.” Tradycja, dająca określonym osobom prawo do dziedzicznej władzy, która pochodzi od Boga, przez co jest trwała i ciągła; Charyzmatyczna-oparta na przeświadczeniu, że sprawujący władzę nabył do niej prawo dzięki posiadaniu jakichś wyjątkowych właściwości i zdolności, którymi mógł przekonać i przyciągnąć do siebie szerokie grupy społeczeństwa.