Edukacja europejska- unia europejska

1. Geneza i rozwój Unii europejskiej:
Unia Europejska (UE) to termin określający wspólnotę 15 państw członkowskich połączonych jednolitym systemem wartości, akceptujących określony porządek społeczno gospodarczy. Jej początków należy upatrywać w sytuacji, jaką przyniosły rezultaty II wojny światowej: po Jałtańskim porządku świata i kształtowaniem się dwubiegunowego modelu stosunków międzynarodowych - zapadnięciem tzw. żelaznej kurtyny, podziałem Europy na dwie strefy wpływów. Ważnym elementem w budowaniu nowego porządku było utworzenie w
- 1948 r. Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej dla zarządzania Amerykańskim Funduszem Marshalla (przekształconą później w OECD - Organizację Współpracy i Rozwoju). W 1949 roku powstała Rada Europy, jedna z najstarszych i największych organizacji politycznych Europy.
- Historię dzisiejszej UE należy wywodzić również z podpisanego 18 kwietnia 1951 r. Traktatu Paryskiego powołującego do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Traktat podpisało 6 państw – Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN Włochy. Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego. Głównymi organami ustanowiono – Wysoką Władzę, Specjalną radę Ministrów, Wspólne Zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości.
- 24 października 1950 r. Rene Pleven wystąpili z inicjatywą utworzenia „armii europejskiej”, na podstawie tego planu doszło 27 maja 1952 do zawarcia przez państwa członkowskie EWWiS układu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej (EWO) przewidującego utworzenie armii europejskiej (związanej z NATO) oraz podjęto pracę nad Europejską Wspólnotą Polityczną (EWP). Układ został odrzucony w 1954 roku przez francuskie Zgromadzenie narodowe (partie lewicowe) co uniemożliwiło szybką integrację Europy Zachodniej.
- W 1957 r. w Rzymie na mocy tzw. Traktatów Rzymskich powstały Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EUROATOM). W ich skład weszli członkowie EWWiS
- Przejawem dalszych działań w sferze integracji było przyjęcie Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986 r. mówiącego o planach stworzenia jednolitego rynku wewnętrznego między państwami członkowskimi, który miał gwarantować swobodę poruszania ludzi i kapitału. Ów akt po raz pierwszy akcentował konieczność wspólnych działań politycznych.

TRAKTATY STANOWIĄCE PODSTAWĘ POWSTANIA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH I UNII EUROPEJSKIEJ
Traktat Paryski - ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) podpisany 18 kwietnia 1951 r. na okres 50 lat (przestał obowiązywać w lipcu 2002 r.) Celem traktatu było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali. Zostały zniesione cła importowe, cła eksportowe oraz ograniczenia ilościowe w przepływie towarów objętych traktatem miedzy członkami Wspólnoty.
Traktaty Rzymskie - ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) – zwaną później Wspólnotą Europejską (WE) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) podpisane 25 marca 1957 r. Zostały zawarte na czas nieograniczony i weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Do najważniejszych zadań EURATOM-u należy zaliczyć:
• wspieranie badań i rozpowszechnianie informacji technicznej,
• popieranie inwestycji w dziedzinie energii jądrowej,
• zapewnienie właściwego używania materiałów nuklearnych.
W roku 1959 państwa członkowskie tej Wspólnoty zniosły wszystkie cła importowe i eksportowe oraz ograniczenia ilościowe dla produktów związanych ze wspólnym rynkiem energii atomowej.
Traktat z Maastricht ( Traktat o Unii Europejskiej)– ustanawiający Unię Europejską został podpisany 7 lutego 1992 r. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Unię Europejską tworzą trzy filary:
I filar – obejmuje problematykę objętą traktatami ustanawiającymi EWWiS, WE i EURATOM oraz nowe dziedziny, takie jak: unia gospodarcza i walutowa (wprowadzenie wspólnej waluty –euro), obywatelstwo Unii, zatrudnienie, polityka wizowa, edukacja i młodzież, kultura, sieci transeuropejskie, ochrona konsumenta, ochrona zdrowia publicznego, polityka imigracyjna, zwiększenie znaczenia ochrony środowiska;
II filar – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa;
III filar – sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (na mocy późniejszego Traktatu z Amsterdamu znaczna część tego filaru została przeniesiona do filaru I).
W stosunku do I filaru obowiązuje procedura decyzyjna na szczeblu wspólnotowym przewidziana traktatami Wspólnot. W pozostałych dwóch filarach zachowano współpracę międzyrządową.
Traktat z Amsterdamu - został podpisany 2 października 1997 r. i wszedł w życie 1 maja 1999 r. Był efektem Konferencji Międzyrządowej rozpoczętej w 1996 r. w Turynie, dotyczącej reformy Unii Europejskiej. Traktat ten (w przeciwieństwie do Traktatu z Maastricht) nie zawierał żadnych autonomicznych postanowień, a jedynie wprowadził modyfikacje w Traktacie o Unii Europejskiej, traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich. Do priorytetowych celów Traktatu z Amsterdamu zaliczono:
• wspieranie zatrudnienia oraz zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw,
• usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób oraz wzmocnienie ich bezpieczeństwa,
• usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzenia,
• poszerzenie kompetencji UE w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (m.in. powołanie Sekretarza Generalnego Rady UE),
• wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w procedurze współdecydowania,
• zawarcie zalecenia dotyczącego intensyfikacji współpracy między Parlamentem Europejskim a parlamentami narodowymi.
Traktat z Nicei – podpisany został 26 lutego 2001 r. Wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Podobnie jak Traktat Amsterdamu nie zawiera autonomicznych postanowień, lecz jedynie modyfikuje określone artykuły traktatu o Unii Europejskiej oraz traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Najważniejsze zmiany wprowadzone do Traktatu o Unii Europejskiej dotyczą:
1. procedury zawieszania określonych praw, które wynikają dla państwa członkowskiego ze stosowania traktatu, w razie poważnego naruszenia przez to państwo podstawowych zasad, na jakich opiera się Unia;
2. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz zasad zawierania porozumień międzynarodowych w II i III filarze;
3. modyfikacji procedury powoływania Komisji Europejskiej - wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji; do 1 listopada 2004 r. obecny skład Komisji nie ulega zmianie, po tym terminie zacznie obowiązywać zasada „jeden komisarz dla jednego państwa członkowskiego”;
4. zwiększenia zakresu spraw poddawanych głosowaniu metodą większości kwalifikowanej zamiast jednomyślności oraz uszczegółowienia warunków stosowania zasady wzmocnionej współpracy;
5. reformy Parlamentu Europejskiego (zwiększenie liczby eurodeputowanych do 732.
ETAPY ROZSZERZENIA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Sygnatariuszami traktatów założycielskich było 6 krajów europejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy.
W kolejnych latach dołączyły do nich:
1973 – Dania, Irlandia, Wielka Brytania (I rozszerzenie)
1981 – Grecja (II rozszerzenia)
1986 – Hiszpania, Portugalia (III rozszerzenie)
1995 – Austria, Finlandia, Szwecja (IV rozszerzenie)
2004 – Polska, Słowacja, Litwa, Słowenia, Węgry, Czechy, Łotwa, Estonia, Malta, Cypr (V rozszerzenie).
INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ
Podstawowymi instytucjami Wspólnot Europejskich są:
• Rada Europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Komisja Europejska
• Parlament Europejski
• Europejski Trybunał Sprawiedliwości
• Trybunał Rewidentów Księgowych
Rada Europejska – powstała 10 grudnia 1974 r. Składa się z szefów rządów (premier, kanclerz) państw Unii. Działa w formie „spotkania na szczycie”, odbywa się 2 razy w roku. Jej spotkania odbywają się w państwie, które przewodniczy Radzie Ministrów.
Kompetencje Rady Europejskiej:
-wytycza główne kierunki polityki UE
-obraduje nad głównymi zagadnieniami międzynarodowymi
- ustala priorytety polityki
- rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów
- rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku przedkłada pisemny raport na temat postępów integracji.
Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej.
Rada Unii Europejskiej – zwana wcześniej Radą Ministrów. Powstała w 1958 r. na mocy podpisanego 25 marca 1957 r. Traktatu ustanawiającego EWG. Organ przedstawicielski, jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej. Ma funkcje zbliżone do parlamentu.
Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej
• Rada Generalna zbiera się co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku.
• Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i październiku).
• Radzie Unii Europejskiej przewodniczą kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku.
• Na czele Rady UE stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo.
• Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich
• Rada UE może występować jako Rada Ogólna (ministrowie spraw zagranicznych) lub jako Rada Specjalistyczna tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itp.).
• Rada Ogólna zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej.
• Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych.

Sposób podejmowania decyzji:
-w wielu kwestiach musi to być decyzja jednogłośna.

Kompetencje Rady:
- tworzy prawodawstwo dla Unii - ustala cele polityczne
- koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich
- zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE
- podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
- koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich,
- przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do realizacji przepisów, które wydaje, decyzji przez nią podjętych.
Komisja Europejska (siedziba w Brukseli) – powołana do życia w 1958 r. na mocy Traktatu o WE. Jest największą instytucją w UE. Jej kadencja trwa 5 lat. • w skład Komisji wchodzi 25 wybieranych na 5 lat Komisarzy, których wybór musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski. Prowadzi on politykę wspólnotową, wykonuje budżet i zapewnia zgodność z Traktatami.
Kompetencje
-proponuje akty ustawodawcze
- czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne)
- wciela w życie politykę Unii -realizuje postanowienia Rady Ministrów)
- zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi
-wykonuje postanowienia traktatowe,
- podejmuje decyzje administracyjne,
- reprezentuje Unię Europejską w sprawach zewnętrznych,
- proponuje wspólną politykę w różnych szczegółowych sprawach,
- wydaje samodzielne akty prawne (dyrektywy, decyzje),
- może wszczynać działania prawne przeciwko podmiotom Unii (państwom, firmom, osobom fizycznym),
Sposób podejmowania decyzji:
- Decyzje zapadają większością głosów, każdy członek ma jeden głos.
- Rutynowe sprawy Komisja załatwia w uproszczonej procedurze, drogą pisemną.
- Odpowiada przed Parlamentem Europejskim.
Parlament Europejski (siedziba w Strasburgu) – składa się z przedstawicieli państw członkowskich wybieranych w wyborach bezpośrednich i powszechnych na okres 5 lat. w Parlamencie zasiada 732 deputowanych, Jest jedyną instytucją wspólnotową, która obraduje na forum publicznym. Debaty, opinie oraz rezolucje są publikowane w "Dzienniku Urzędowym" Unii Europejskiej.
• Parlament Europejski ma 3 siedziby:
- Strasbourg – symbol pojednania niemiecko-francuskiego,
- Luksemburg – miejsce, gdzie miały swoje siedziby organa Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Euratomu, EWG,
- Bruksela – tam pracuje Komisja Europejska (czyli rząd Unii).
Funkcje Parlamentu Europejskiego
-władzę wykonawczą
-ustawodawcza (legislacyjna, prawodawcza) – dzielona jest z Radą Unii.
-budżetową - nadzór nad wydatkami nieobligatoryjnymi (fundusze strukturalne, wydatki na administracje, badania), prawo odrzucenia budżetu, wnoszenia do niego poprawek, przewodniczący Parlamentu podpisuje budżet.
- przedkłada tzw. "stanowisko" wobec innych spraw
- powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.
-Ma on prawo wnioskowania o votum nieufności i może zmusić Komisję Europ do zbiorowej rezygnacji, jeśli przegłosuje to większością 2/3 głosów.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości ( I siedziba w Luksemburgu) – powstał na mocy Traktatu o EWWiS w 1952 roku. Jest to Sąd Najwyższy Unii i składa się z 15 sędziów, desygnowanych przez Państwa Członkowskie(po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią. Wspomaga ich 9 adwokatów generalnych, których zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum trybunału. Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych.
Zadania:
-Zapewnia zgodność z prawem w świetle interpretacji Traktatów.
- rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa
- wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego
- rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji
- rozstrzyga spory pomiędzy państwami Unii,
- rozstrzyga spory między Unią a państwami do niej nie należącymi,
- rozstrzyga spory między instytucjami Unii
- rozstrzyga spory między osobami prywatnymi a Unią,
Trybunał Obrachunkowy lub Rywidendów Księgowych (siedziba w Luksemburgu) – został ustanowiony w 1977 r. W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa UE mianowanym przez Radę na okres 6 lat oraz Przewodniczący mianowany na okres 3 lat. Naczelny organ kontrolny Unii Europejskiej, odpowiednik polskiej NIK. Europejski Sąd Obrachunkowy kontroluje wydatki Wspólnoty.
Zadania:
- kontroluje finanse Unii
- nadzoruje wykorzystanie budżetu
- bada zgodność z prawem i prawidłowość wszystkich dochodów i wydatków unijnych
- wspiera Parlament Europejski i Radę Unii w sprawie kontroli budżetu
ORGANY DORADCZE I EKONOMICZNE UNII EUROPEJSKIEJ
Komitet Ekonomiczno-Społeczny funkcjonujący od 1958 r. jest wspólnym organem WE i EURATOM-u Jest organem doradczym Unii. Składa się z 222 reprezentantów mianowanych przez wszystkie kraje według klucza wielkości
kraju, kadencja trwa 4 lata Spotyka się w Brukseli. Członkowie są zebrani w 3 grupach: pracodawców, pracowników i przedstawicieli różnych środowisk, np. wolnych zawodów. Reprezentują więc interesy różnych grup obywateli Unii
Funkcje:
- konsultacje dla 3 głównych organów: Parlamentu, Rady i Komisji; część tych konsultacji jest obligatoryjna;
- wpływanie na lepsze więzi obywateli z władzami Unii i wpływ społeczeństwa na projekty europejskie
- dialog z państwami poza unijnymi

Ważnymi obszarami, które interesują Komitet, są te związane z obywatelami:
- swobodny przepływ ludzi,
- swoboda osiedlania się,
- sprawy socjalne,
- oświata,
- ochrona zdrowia,
- polityka zatrudnienia,
- ustawodawstwo społeczne
- równouprawnienie płci
Komitet Regionów został powołany do życia w 1994 r. na mocy Traktatu o UE. Jest organem doradczym Rady UE w sprawach dotyczących polityki regionalnej i rozwoju regionalnego. Zajmuje się rozwojem regionalnym
• składa się z 222 przedstawicieli mianowani przez Państwa Członkowskie, z regionalnych i lokalnych władz Unii. Kadencja trwa 4 lata Spotyka się w Brukseli.
Zajmuje się:
-spójnością ekonomiczną i społeczną (np. fundusz spójności przeznaczony na wyrównywanie rozwoju biedniejszych regionów Unii)
- sieciami transeuropejskimi – ( budowa autostrad, linii kolejowych, lotnisk, linii energetycznych )
- zdrowiem, edukacją, młodzieżą.
Europejski Bank Inwestycyjny Utworzony na podstawie Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Tworzą go wszystkie kraje członkowskie Jest instytucją , związaną z powstaniem unii gospodarczo-walutowej i wprowadzeniem nowej waluty.
Kieruje polityką pieniężną państw Unii-w 11, w których obowiązuje waluta Euro (Euroland). Do Eurolandu nie weszły: Wielka Brytania, Dania i Szwecja. Z siedzibą we Frankfurcie, jego Zarząd składa się z 6 członków. Kierownictwo składa się z 11 dyrektorów banków centralnych strefy euro oraz z członków Zarządu.
Zadania:
- zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich
- ustala poziom stóp procentowych w strefie Euro,
- przeprowadza operacje dewizowe
- dba o sprawne działania systemów płatniczych
- decyduje o emisji banknotów Euro,
- pełni funkcje doradcze wobec organów Unii.

Europejski Bank Centralny razem z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych. Europejskim Bankiem Centralnym rządzi rada, w skład której wchodzi prezes, 4 członków zarządu i prezesi 12 banków narodowych. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów (każdy członek ma 1 głos). W przypadku głosowania w sprawie rezerw walutowych – liczba głosów danego prezesa banku narodowego jest związana z udziałem w kapitale założycielskim Europejskiego Banku Centralnego (który wynosi 5 miliardów Euro).
ORGANY POMOCNICZE:
Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.
COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli.
Zajmuje się wypracowywaniem zgodnego stanowiska państw członkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, zanim jeszcze zostaną wpisane do porządku obrad Rady Unii.
Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych
ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
obejmują:
a. źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie, Jednolity Akt Europejski, traktaty z Maastricht, Amsterdamu, z Nicei, traktaty akcesyjne.
b. źródła prawa wtórnego (wydane na podstawie źródeł prawa pierwotnego):
• rozporządzenia: są formą stanowienia prawa wspólnotowego o najsilniejszej mocy. Mają powszechną moc obowiązującą. Są we wszystkich swych elementach wiążące i po uchwaleniu obowiązują we wszystkich państwach członkowskich;
• dyrektywy: adresowane do konkretnych państw członkowskich nakładają na nie obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma swobodę doboru środków i sposobu ich realizacji;
• decyzje: maja charakter indywidualny i są wiążące tylko dla wyraźnie określonych adresatów;
• zalecenia i opinie: umożliwiają instytucjom Wspólnot wyrażanie stanowiska w określonych kwestiach i postulowanie pewnych działań. Nie są wiążące dla adresata.
Pozostałymi źródłami prawa wtórnego są także: porozumienia międzynarodowe.
Korzyści i zagrożenia wynikające z faktu wstąpienia Polski do UE

a. POLITYCZNE – średnie
b. Gospodarcze - udział wewnętrzny w rynku przepływu towarów, usług kapitałów i osób
- gwarancja dostępu do funduszy strukturalnych
- napływ inwestycji i nowych technologii
c. Społeczne -
- swoboda podróżowania
- bezkontrolnik na granicach
- możliwość swobodnego osiedlania się
- zmiana spojrzenia Europejczyków na Polskę
- możliwość swobodnego podejmowania pracy
- poprawa wzorców wydajności pracy
- wyższa jakość życia
- lepsza ochrona konsumentów
- udział w dziedzictwie kulturalnym Europy