Wizerunki Maryi powszechne w literaturze średniowiecza

Wizerunki Maryi powszechne w literaturze średniowiecza
Wizerunki Maryi były bardzo powszechne w literaturze średniowiecza. Autorzy, którzy często pozostawali anonimowi nawiązywali do sceny cierpienia Matki Boskiej pod krzyżem. Zwracali się do Niej także z prośbą o wstawiennictwo u swojego Syna. W Polsce, w epoce średniowiecza pojawił się także silny kult Maryi. Przykładem mogą być utwory, pt: "Lament Świętokrzyski" i "Bogurodzica”. Przyczyną kultu Najświętszej Maryi Panny są względy jakie miała u Syna. Jako jedyna nadzieja grzeszników stała się główną adresatką wielu modlitw i pieśni.
„Bogurodzica” jest najstarszą polską pieśnią religijną. W utworze tym występuje podmiot zbiorowy. Za pośrednictwem Maryi, ludzie proszą Syna Bożego o dostatnie i szczęśliwe życie, zbawienie i Jego ponowne zesłanie na ziemię. „Bogurodzica” przedstawia Maryję jako istotę boską i niedostępną. Jest opiekuńcza, życzliwa i oddana wszystkim ludziom. Zostaje nazwana Bogurodzicą, czyli matką Boga oraz dziewicą, co potwierdza przypuszczenie o niepokalanym poczęciu. Opisana jest również jako sławiona przez Boga i wybrana matka. Dzięki swoim względom u Syna, gwarantuje bezpośredni kontakt z Chrystusem. Pośredniczy we wszystkich sprawach między Bogiem a wiernymi. ”Bogurodzica” jest pieśnią, która nie wywołuje u nas żadnych głębszych emocji.
W "Lamencie Świętokrzyskim" Maryja przedstawiona jest z typowo ludzkimi cechami i uczuciami. Jest ukazana jako zwykła kobieta, matka dziecka. Maryja zwraca się z ogromną czułością do ludzi poprzez apostrofę „Posłuchajcie, bracia miła”. Jest bezsilna wobec cierpienia swego syna. Zwraca się do ludzi, a w szczególności do innych matek, aby wysłuchali jej skarg. Opowiada o swym wielkim cierpieniu, o tym, że chciałaby pomóc synowi, jednak nie może się do niego zbliżyć. Zwraca się do Syna, by podzielił się z nią swoim bólem. Świadczy to o wielkiej, nieograniczonej miłości matki do dziecka. Matka Boża zwraca się do Archanioła Gabriela z pytaniem, gdzie jest owa radość, którą jej obiecywał – a ona cierpi. Maryja jest bardzo zmęczona i wyniszczona: "spróchniało mnie ciało i moje wszystkie kości". W utworze pojawia się „krew” – symbol śmierci, który wzmaga przeżycia wewnętrzne czytelnika. Maryja zwraca się do wszystkich matek, by modliły się do Boga z prośbą, aby nigdy nie doświadczyły takiej tragedii. Utwór kończy się informacją o śmierci Chrystusa. Maryja mówi, że Jezus zawsze był i będzie jej jedynym dzieckiem: „Nie mam ani będę mieć jinego, Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego”
Mimo tego, iż oba utwory ukazują postać Maryi, prezentują całkowicie odmienne jej wizerunki. „Bogurodzica” ukazuje Maryję jako boską pośredniczkę między ludem a jej Synem. Boska rodzicielka jest opiekunką ludzi i ich jedyną nadzieją w porozumieniu z Chrystusem. Dzięki zbiorowemu podmiotowi lirycznemu autor podkreślił podniosłość utworu. Stał się on pierwszym nieoficjalnym hymnem Polski. Obraz Maryi w „Lamencie Świętokrzyskim” jest bardziej ludzki. Przede wszystkim autor ukazuje ją jako matkę, która cierpi z powodu nieszczęścia swego umiłowanego Syna, matkę która szuka u innych współczucia i wsparcia. Dzięki licznym zdrobnieniom autor podkreśla uczucie Maryi do swego jedynego Syna.

Wszystkie religie istniejące na przestrzeni wieków jak i te, które funkcjonują dziś, mają swój początek, historię i zasady, wedle których funkcjonują. Buddyzm, Islam czy
Chrześcijaństwo, wszystkie mają swoich założycieli i historię, towarzyszącą ich powstaniu. Chrześcijanie wierzą w jednego Boga, który zesłał na Ziemię swego syna Jezusa Chrystusa, aby ten odkupił winy ludzkości i pojednał ją ze swym Ojcem. Chrystus zstępuje na Ziemię jako człowiek zrodzony z dziewicy Maryi, wybranej na matkę przez samego Boga. W kulturze chrześcijańskiej a zwłaszcza w katolicyzmie matka Jezusa zajmuje szczególną pozycję, poświęca się jej więc wiele uwagi, dostępuje apoteozy, z czasem nazywana zostaje Najświętszą. Początek sztuki chrześcijańskiej stanowią pieśni wielbiące Boga, pomnażające jego chwałę, ale i modlitwy ludu proszącego o wstawiennictwo do Jezusa Najświętszą Maryję Pannę i Jana Chrzciciela.

Takimi starymi pieśniami pochodzącymi z początków rozwoju chrześcijaństwa z pewnością są XIII wieczna ‘Bogurodzica” i o 200lat młodsza „ Posłuchajcie, bracia miła”.

Ta pierwsza przedstawia wizerunek Maryi jako pośredniczki miedzy synem Bożym a ludźmi, którzy bojąc się Go, nie śmieją zwrócić się do Niego bezpośrednio.
Tak więc proszą o pomoc w wyjednaniu Bożej łaski najwyższych orędowników ludzkości- Marię i św. Jana Chrzciciela. Motyw ten nosi nazwę z języka greckiego- deesis. Dzięki „Bogurodzicy” poznajemy bardzo wiele przymiotów matki Jezusa.
Tekst tłumaczony z języka staropolskiego brzmi następująco:
„ Bogurodzico Dziewico, przez Boga sławiona Maryjo,
U Twego syna, Matko wybrana, Maryjo,
Zjednaj nam, by odpuścił nam.
Kyrie eleison

Przez zasługi Twojego Chrzciciela, Synu Boży,
Usłysz wołania, wypełń pragnienia człowiecze,
Wysłuchaj modlitwy, którą zanosimy,
A na świecie racz dać pobożny żywot,
Po żywocie przebywanie w raju”.
Kyrie elejson”.
Maryja , wybrana i sławiona przez Boga, jest w stanie pomóc ludziom, aby Najwyższy odpuścił im grzechy. Jest ludziom bliska , ponieważ sama była kiedyś zwykłą śmiertelniczką. Powołana do świętości wzięła pod matczyną opiekę całą ludzkość, czuwa nad nią i jest pośredniczką między odległym i tajemniczym Bogiem.

Drugi zaś utwór; „Żale Matki Boskiej pod Krzyżem”, czyli „ Posłuchajcie, bracia miła” przedstawia zupełnie inny wizerunek Najświętszej Maryi Panny. Nie jest przedstawiona jako opiekunka i troskliwa matka ludzi, ale zwykła, zdesperowana matka, która towarzyszy śmierci Jezusa. Jego skądinąd cudowną śmierć postrzega jedynie w wymiarze ludzkim. Przedstawia Chrystusa jako skrwawionego, wycieńczonego, spragnionego człowieka. Podkreśla tym samym ogrom jego pasji-męki. W utworze pojawia się też motyw Compassio, czyli współcierpienia.
Maryja pragnie wziąć choćby część cierpienia na swe barki, ale nie może. Pozostaje jej jedynie lament. Bezsilna zwraca się kolejno do Jezusa, do Archanioła Gabriela, i do innych matek.
Rozpaczając ma żal do anioła, sądzi że ja okłamał, obiecując radość z niezwykłego macierzyństwa. Matkom poleca zaś modlitwę do Boga, aby nie raczył zesłać na nie takiego nieszczęścia, jakiego sama doświadczyła.
Jej postawa i zachowania są typowo ludzkie, powiedziałbym nawet iż archetypiczne. Nie potrafi dostrzec sensu śmierci Jezusa, traktując Go jako swe własne dziecko. Jest bezsilna wobec Mojry. Mater Dolorosa, towarzysząc swemu dziecku do ostatnich chwil jego ziemskiego życia, troszcząc się o Niego, staje się świętą.

W obydwu utworach Maryja przedstawiona została jako matka. Wybrana i powołana do wielkiego dzieła przez Boga otoczona jest szczególna czcią należną kobiecie.
Ponadto spełnia rolę pośrednika pomiędzy Bogiem a ludźmi. W „ Posłuchajcie, bracia miła” wyraża przecież współczucie i daje przestrogę ziemskim matkom.
Ponadto Maryja świadoma jest pozycji, siły Boga, wie, że wszystko zależy od Niego.

Utwory różnią się natomiast wieloma motywami.
W „Bogurodzicy” Maryja przedstawiona została jako
silna, udzielająca innym pomocy Święta, w „Posłuchajcie..” zaś, jako bezsilna, godna współczucia, zdesperowana, szukająca pomocy matka. Utwór zdecydowanie podkreśla jej cierpienie i ziemskie cechy. W XIII-wiecznej pieśni przedstawiono Maryję dostojną, sławną, bo sławioną przez Boga. W XV-wiecznym dziele uzyskuje ona zaś cechy dramatyczne.

Na przestrzeni wieków zmieniał się wizerunek całego Kościoła i ludzkich wyobrażeń świętych. Dla jednych
Bóg był siwym starcem, dla drugich jedynie duchem, istotą niematerialną. Aniołowie przez wieki przeszli metamorfozę, podobnie jak samo wyobrażenie Matki Boskiej. Różnice w jej poetyckim charakterze wynikają z ludzkich potrzeb . Łatwiej bowiem zrozpaczonym znieść ból wiedząc, że Matka Jezusa także cierpiała, a wątpiącym uwierzyć w siłę Najświętszej, która wstawia się za nimi u Boga.
Człowiek błądząc zawsze potrzebował pomocy i opieki.
Cierpiał. Któż mógł go lepiej zrozumieć, jeśli nie...Matka....?