Klucz Maturalny "Bogurodzica" i "Lament świętokrzyski" - praca porównawcza

I. Rozwinięcie tematu (przyznaje się maksymalnie 25 punktów)

Podobieństwa między utworami
1) Oba utwory są pieśniami religijnymi.
2) Obie pieśni łączy osoba Maryi – otaczanej szczególnym kultem w krajach katolickich.

Interpretacja Bogurodzicy
3) Określenie podmiotu lirycznego – zbiorowości (też: zbiorowy podmiot liryczny, podmiot wypowiadający się w imieniu zbiorowości itd.)
4) Zwrotka pierwsza: modlitwa skierowana do Matki Bożej z prośbą o wstawiennictwo u Chrystusa w celu wyjednania wiernym obfitych łask.
5) Druga zwrotka: zbiorowy podmiot liryczny, powołując się na Jana Chrzciciela, zwraca się do Chrystusa, by wysłuchał modlitw wiernych i dał im to, o co proszą – szczęśliwe życie na świecie, a po śmierci możliwość pobytu w raju.
6) Obraz Matki Boskiej w Bogurodzicy:
a) istota bardziej boska, niż ludzka,
b) „Bogurodzica” – a więc „ta, która urodziła Boga” (Chrystusa),
c) „Bogiem sławiena” – sławiona przez Boga, zajmuje szczególne miejsce,
d) Matka Boska jest pośredniczką między ludźmi a Bogiem,
e) Maryja ma możliwość wpływania na przychylność Chrystusa wobec ludzi („Twego syna (…) zyszczy nam”.

Interpretacja Lamentu świętokrzyskiego
7) Określenie podmiotu lirycznego: jest nim Matka Boża (inny tytuł wiersza: Żale Matki Boskiej pod krzyżem i Posłuchajcie, bracia miła…).
8) Sytuacja liryczna: monolog liryczny stojącej pod krzyżem Matki Boskiej, rozpaczającej po śmierci Chrystusa.
9) Pierwsza strofa (wersy 1-4): skierowana do słuchaczy apostrofa, będąca zapowiedzią treści utworu – opisu dramatu, jaki rozegrał się na Golgocie w Wielki Piątek.
10) Wezwanie słuchaczy, by okazali współczucie dla cierpienia, jakie przeżywa Maryja po stracie jedynego syna (wersy 5-13)
11) Apostrofa do Chrystusa (wersy 14-25), z którym Matka Boska pragnie dzielić cierpienie.
12) Apostrofa do Archanioła Gabriela (wersy 26-31), któremu wyrzuca obiecywane w chwili zwiastowania szczęście.
13) Apostrofa do wszystkich matek (wersy 32-36) – wezwanie o modlitwę do Boga, by twórca zaoszczędził im cierpienia, jakie stało się udziałem Maryi.
14) Puenta: po śmierci Jezusa, Jej jedynego syna, Maryja nigdy nie znajdzie już żadnego pocieszenie.
15) Obraz Matki Boskiej w Lamencie świętokrzyskim:
a) istota znacznie bardziej ludzka niż boska,
b) Maryja jest przede wszystkim matką – zwracając się do Chrystusa mówi doń „Synu” (4 razy) i „Synku” (3 razy), a nie „Boże”, „Chryste” czy „Jezu”,
c) tematem wiersza jest rozpacz matki cierpiącej po stracie dziecka (motyw Mater Dolorosa),
d) w swej rozpaczy Maryja pragnie dzielić z Chrystusem jego cierpienie („rozdziel z matką swoją rany”),
e) jest bezsilna wobec cierpienia syna – może jedynie skarżyć się na swój los („Posłuchajcie, bracia miła…”),
f) bezsilność wynika z niemożności przyniesienia ulgi w cierpieniu męczonemu Jezusowi („Picia wołasz, piciać bych ci dała”), Maryja musi pozostać bierna,
g) bunt matki niepotrafiącej zaakceptować niesprawiedliwości ( pytanie retoryczne, z jakim zwraca się do archanioła Gabriela:
„Gdzie jest ono twe wesele,
Cożeś mi go obiecywał tak barzo wiele”),
h) w swoim cierpieniu Maryja równa się z innymi matkami (nie wynosi się ponad zwykłe śmiertelniczki – „wy miłe i żądne maciory”).

Wnioski
16) Wiersze przynoszą różne wizerunki Matki Boskiej.
17) Relacja Matka Boska – Bóg: w Bogurodzicy Maryja jest stawiana na równi z Bogiem, który otacza ją wieloma względami; ma możliwość wpływania na Chrystusa; w Lamencie świętokrzyskim Maryja jest ukazana przede wszystkim jako matka ukrzyżowanego Chrystusa.
18) Relacja Matka Boska – ludzie: Bogurodzica – ludzie modlą się DO MARYI; Lament świętokrzyski – Maryja zrównana z innymi kobietami, cierpienie matki rozpaczającej po stracie jedynego dziecka.
19) Bogurodzica jest pieśnią religijną, stanowiącą dowód niezwykle silnego już we wczesnym średniowieczu (początek XIII w.) KULTU MARYJNEGO, natomiast wymowę Lamentu świętokrzyskiego można określić mianem HUMANIZMU ŚREDNIOWIECZNEGO
20) Posługiwanie się w całej pracy językiem świadczącym o znajomości zasad interpretacji utworu (apostrofa, pytanie retoryczne, wiersz intonacyjno-zdaniowy, wers, zgłoska itd.)

II. Kompozycja ( można uzyskać maksymalnie 5 punktów)
 podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (5p),
 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficznie wyodrębnienie głównych części (3p),
 wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna (1p).

III. Styl (można uzyskać maksymalnie 5 punktów)
 jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka (5p),
 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka (3p),
 na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe (1p),