Scharakteryzuj politykę Królestwa Polskiego wobec Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rusi Halickiej w XIV i XV w.

W XIV i XV w. stosunki Królestwa Polskiego można uznać za dobre, natomiast z Ruś Halicka była obiektem rywalizacji pomiędzy Węgrami, Polską i Litwą. W swojej pracy zamierzam objąć okres od 1325 r. (czyli przymierza Polski, jeszcze z pogańską Litwą) do roku 1492, kiedy to likwidacji uległa unia personalna między Polską a Litwą. Zamierzam skupić się głównie na polityce wobec Litwy.
W 1325 r. Polska, poszukując sojuszników, aby pokonać Krzyżaków, zawarła przymierze z pogańską Litwą. Przypieczętowane było ono małżeństwem Kazimierza (przyszłego króla Polski) i księżniczki litewskiej Aldony. Niestety Władysław Łokietek poniósł klęskę, gdyż wybuchła ciężka wojna z Zakonem. Skończyło się to stratą wielu terytoriów, m.in. Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.
Po śmierci Władysława Łokietka w 1333 r., władzę w Polsce objął jego syn – Kazimierz Wielki. Osiągnął on wiele sukcesów w polityce zagranicznej. Po zawarciu pokoju w Kaliszu w 1343 roku, Polska odzyskała utracone Kujawy i ziemię dobrzyńską, jednak pozostałe ziemie otrzymali Krzyżacy jako „wieczystą jałmużnę”. Stosunki z Czechami i Krzyżakami zostały unormowane, przyniosły pokój na granicach. Kazimierz rozpoczął więc ekspansję na wschód. Poprosił o wsparcie Ruś Halicko-Włodzimierską, gdzie władzę sprawował Piast z Mazowsza – Bolesław Jerzy Trojdenowicz. W zamian zaproponował, iż przekaże swoje królestwo w razie bezpotomnej śmierci. Trojdenowicz jednak zmarł, a Kazimierz podjął kilka wypraw wojennych na Ruś Halicką (Czerwoną) w latach 1340-1366. Skończyło się to włączeniem jej do Polski.
Jadwiga, koronowana w 1384 r. na króla Polski nie była w stanie rządzić. Mając 13 lat została wydana za mąż za Jagiełłę. Było to przypieczętowanie zawartej unii z Litwą 14 XIII 1385 r. (unia w Krewie). Jagiełło w zamian za małżeństwo z Jadwigą, zobowiązał się przyjąć chrzest, przyłączyć Litwę do Korony i odzyskać utracone ziemie Polskie. W 1386 r. Jagiełło przyjął chrzest, otrzymując imię Władysław, oraz, poślubiwszy Jadwigę, został koronowany na króla Polski.
Nieuregulowane stosunki pomiędzy Litwą a Polską prowadziły do licznych konfliktów. W 1401 r. Polska i Litwa zawarły kolejne umowy w Wilnie oraz Radomiu, które ostatecznie określiły związek państw jako unię personalną. Ostateczny kształt związkowi polsko-litewskiemu został nadany w 1413 r. w Horodle. Ustalono, iż Litwa jest niezależnym państwem rządzonym przez wielkiego księcia podległego królowi polskiemu.
Mimo postanowień unii horodelskiej Witold nadal dążył do uzyskania pełnej niezależności Wielkiego Księstwa Litewskiego. Starał się to wykorzystać cesarz niemiecki (oraz król węgierski i czeski) Zygmunt Luksemburczyk, zaniepokojony rosnącym znaczeniem międzynarodowym Polski i Litwy.
W tym samym czasie została podważona pozycja Luksemburczyka w Czechach. Pod wpływem nauk Jana Husa, duchownego i rektora praskiego uniwersytetu, głoszącego tezę o konieczności reform w Kościele, nawiązującego do poprawy moralnej życia duchowieństwa i walczącego o prawa języka czeskiego w liturgii, narodził się ruch społeczny zwany husytyzmem. Jego zwolennicy pozbawili Zygmunta tronu. Wybuchła wojna domowa, a przywódcy husytów, licząc na pomoc Polski przeciwko cesarzowi, ofiarowali koronę Władysławowi Jagielle, gdy zaś on odmówił – Witoldowi.
Żaden z braci nie objął jednak władzy w Czechach. Zygmunt wszakże próbował poróżnić Polskę i Litwę, aby utrzymać swoją przewagę w Europie Środkowej. Na zjeździe w Łucku w 1429 r. namawiał więc Witolda na koronację królewską. Pomysł ten spotkał się jednak z silnym sprzeciwem dostojników polskich i możnych litewskich, którzy obawiali się zerwania wzajemnego związku obu państw.
Wkrótce potem Witold zmarł. Ten jeden z najwybitniejszych władców Wielkiego Księstwa Litewskiego, znakomity wódz i zdolny polityk, potrafił wzmocnić pozycję międzynarodową Litwy. „Zwracał uwagę drobną budową ciała i niskim wzrostem. Natura poskąpiła mocnej budowy temu, którego hojnie obdarzyła innymi zaletami” – napisał o nim Długosz.
Następca Witolda na tronie wielkoksiążęcym – Świdrygiełło, dążąc do uzyskania korony, wystąpił zbrojnie przeciwko Polsce. Wkrótce jednak został pokonany, a idea przekształcenia Litwy w królestwo upadła.
Kazimierz Jagiellończyk, koronowany w 1447 r. na króla Polski, występował jako dziedziczny władca Wielkiego Księstwa Litewskiego. Chcąc umocnić swoją pozycję na Litwie, przed objęciem tronu polskiego przyznał bojarom prawa i przywileje, którymi cieszyła się szlachta Królestwa. Przyrzekł im więc nietykalność osobistą i majątkową, obiecał nadawać urzędy jedynie Litwinom, w końcu zapewnił: „Państw, czyli ziem naszych Wielkiego Księstwa, nie uszczuplimy, lecz jak było w swoich granicach i przodków naszych [...], tak i my będziemy je trzymali i dzierżyli, i ochraniali w całości i nienaruszone, a nawet za bożą pomocą będziemy się starali je rozszerzyć”.
Panując w Polsce Kazimierz Jagiellończyk dbał o interesy Wielkiego Księstwa Litewskiego i spędzał nieraz w Wilnie długie lata. W czasie swej nieobecności na Litwie powierzał rządy radzie wielkoksiążęcej. Zażegnał również polsko-litewski konflikt o ziemie sporne – Wołyń pozostawił przy Litwie, Podole zaś przy Polsce.
Pod koniec XV w. pod panowaniem Jagiellonów znajdowały się Polska, Litwa, Czechy i Węgry. W 1492 r. na tronie Polskim zasiadł Jan Olbracht, a na litewskim Aleksander. W tym momencie unia personalna między Polską i Litwą uległa likwidacji.



BIBLIOGRAFIA:
1. Historia, Średniowiecze; M. Kamiński, G. Pańko, R. Śniegocki; wyd. Nowa Era; Warszawa 2004
2. Poczet Władców Polski; T. Biber, M. Leszczyński; wyd. Podsiedlik-Raniowski i Spółka; Poznań 1996
3. Polskie dzieje, od czasów najdawniejszych do współczesności; A. Dybkowska, J. Żaryn, M. Żaryn; wyd. PWN; Warszawa 2002
4. Historia Polski do roku 1795; H. Samsonowicz; wyd. WSiP; Warszawa 1985
5. Kronika; Jan Długosz
6. Sekrety Historii Polski; wyd. Reader’s Digest; Warszawa 2003
7. Dzieje Polski Średniowiecznej. Tom II. Od roku 1333 do 1506; R. Grodecki, St. Zachorowski, J. Dąbrowski; Kraków 1995
8. Polska Jagiellonów. Dzieje Polityczne; L. Kolankowski; Olsztyn 1991
9. Historia; L. Bielski, M. Dąbrowski; wyd. Park; Bielsko-Biała 2001