Wielka Emigracja w epoce Romantyzmu

Klęska powstania listopadowego przyczyniła się do podziału polskiej literatury na dwa nurty: emigracyjny i krajowy. Na emigracji przebywali wielcy poeci: Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, później Norwid, a także Chopin czy filozof J.M. Hoene-Wroński oraz historyk i polityk J. Lelewel. Twórczość poetów emigracji związana była z problematyką narodową ukazywaną zazwyczaj w perspektywie religijnej (mesjanizm), z pytaniem o sposób odzyskania niepodległości przez Polskę i jej przyszły kształt (pojawia się tu również wątek rozrachunku z przeszłością). Romantyzm polski ewoluuje w ten sposób od literatury ku polityce i odchodzi od koncepcji indywidualizmu, eksponując związek jednostki ze zbiorowością.

Po klęsce powstania listopadowego elita polskich intelektualistów i inteligencji znalazła się w Europie Zachodniej, przede wszystkim w Paryżu, ale i w Londynie czy Brukseli. W Paryżu powstał polski ośrodek kulturowy (drukarnia i księgarnia E. Januszkiewicza, Biblioteka Polska), wydawano polskie czasopisma („Trzeci Maj”, „Pielgrzym Polski”, „Demokrata Polski”), swoją działalność prowadziły towarzystwa naukowe i literackie (Towarzystwo Literackie), a także stronnictwa polityczne (Hotel Lambert – stronnictwo arystokratyczno-monarchistyczne skupione wokół księcia A.J. Czartoryskiego; demokratyczny Komitet Narodowy Polski J. Lelewela; Towarzystwo Demokratyczne Polskie czy Gromady Ludu Polskiego).

Na emigracji toczyły się dyskusje rozrachunkowe związane z powstaniem listopadowym. Ich echem jest zawarte w Kordianie Słowackiego Przygotowanie.

Specyficznym fenomenem emigracji było Koło Towiańczyków – mistyczna sekta skupiona wokół duchowego przywódcy – A. Towiańskiego oraz Mickiewicza (od 1842 r.). Koło to stawiało sobie za cel duchowe doskonalenie człowieka przez odnowienie jego religijności, kładąc nacisk na odrodzeńczy charakter cierpienia. W ten sposób dawało emigrantom wiarę w sens istnienia w obcej im rzeczywistości.

Stopniowo wszakże życie emigracji zaczęło zamierać, coraz częstsze stają się różnego rodzaju konflikty związane z życiem wygnańców bezskutecznie oczekujących na powrót do ojczyzny.

Wydawnictwo Park