Wstęp
1. "Pan Tadeusz" na tle epoki romantycznej.
Inspiracją do napisania "Pana Tadeusza" przez A. Mickiewicza była tęsknota za krajem ojczystym . Mickiewicz w tym poemacie ukazał urodę i cały pejzaż ziemi ojczystej. Wstępem jest opis dworku szlacheckiego zaczynającego się słowami "Wśród takich pól przed laty nad brzegiem ruczaju, na pagórku niewielkim we brzozowym gaju….."- cytat. Poemat ten ponadto charakteryzuje się połączeniem bytu ludzkiego z bytem natury i z powtarzalnością pór roku. Również łączy on w sobie kilka gatunków literackich np. poematu opisowego, gawędy, a nawet idylli. A. Mickiewicz jaki i inni romantycy mitologizował świat przyrody, nadając mu religijne i patriotyczne znaczenie "Drzewo moje ojczyste![…] Pomniki nasze! Ileż co roku was pożera kupiecka lub rządowa moskiewska siekiera! Nie zostawia przytułku ni leśnym śpiewakom, ni wieszczom…". Opisy Mickiewiczowskie ukazują obraz Polski jako kraju szczęśliwego.
2. Przyroda fascynacją poetów.
Świat przyrody malowany w literaturze jest nie tylko piękną dekoracją lecz stanowi decydujący, a w niektórych utworach jedyny system definiowania ludzkiej egzystencji. Wschody i zachody słońca, szumiące wody potoków wszystko to jest zobrazowane w literaturze. Ludzie od zawsze czerpali natchnienie z wszechogarniającej ich przyrody. Przyroda stała się synonimem piękna i doskonałości, natchnieniem dla pisarzy, poetów, malarzy i innych artystów. Przyroda jest często ukazywana i wykorzystywana przez poetów w literaturze oraz poezji. Ma to na celu wywołanie zadumy, zastanowienia nad otaczającym nas światem oraz w celu pobudzenia naszej wyobraźni przestrzennej. Autorzy poprze opisy przyrody przekazują własne odczucia czytelnikowi.
3. Wpływ przyrody na treść utworu oraz odwołanie do wspomnień kraju lat dzieciństwa A. Mickiewicza.
Opisy przyrody są zharmonizowane z rozwojem akcji, uwydatniają piękno zagospodarowanego przez człowieka krajobrazu. Adam Mickiewicz w swoim utworze "Pan Tadeusz" najbardziej akcentuje swój związek z krajem lat dziecięcych. Krajobraz, jaki poeta roztacza przed oczyma czytelnika na początku utworu wprowadza w krainę szczęśliwych lat dzieciństwa, ukazuje ją plastycznie i malowniczo. Odnosi się z tęsknota do tego co zostało utracone już bezpowrotnie, ale pozostało w jego pamięci i odcisnęło niewymowny ślad na jego twórczości. Również na postawę duchową i patryjotyczną. Jest też swoistą wędrówką autora do przeszłości i beztroskości dzieciństwa. Ta przyroda jest ucieczką od obecnych problemów Mickiewicza, z jakimi borykał się na emigracji. W książce tej przedstawione są polskie krajobrazy, uwidaczniają one miłość autora do polskiej ziemi.
4. Uzasadnienie wyboru tematu.
Temat ten zainspirował mnie i pobudził do głębokiego zastanowienia na pięknem i funkcją przyrody w literaturze i w codziennym życiu. Przyroda jest umiejętnie wpleciona w fabułę poematu . Uwydatnia za pomocą opisów narastającą grozę lub sielskie leniwe krajobrazy wsi zaściankowej , czy dworku szlacheckiego lub ukazując, niektóre zwyczaje ówczesnej szlachty ziemiańskiej np. grzybobranie - cytat. Opisując to Mickiewicz ukazał nam jaką funkcje mogą pełnić opisy przyrody. Autor przedstawia przyrodę w sposób wyrazisty i zarazem doskonały. S. Witkiewicz zachwycał się dziełami Mickiewicza w szczególności obrazami w "Panu Tadeuszu", które są nad wyraz zmysłowe. Zastanawiając się nad tym ukazuje tą zmysłowość i grę przyrody w książce "Mickiewicz jako kolorysta". Opisy krajobrazu zawierają w sobie elementy poetyckości. Zwracają uwagę i podkreślają nastrój panujący w opisywanym miejscu, ukazują ponadto jego urok. Zawsze podziwiałem piękno przyrody i widziałem w niej coś więcej niż tylko naturę, dlatego ten temat nad wyraz spodobał się mi i pozwolił wysunąć własne opinie na dany temat.
Rozwinięcie
1. Znaczenie i wpływ przyrody na bohaterów.
Przyroda w epopei "Pan Tadeusz" odgrywa znaczącą rolę. Wyraża stany psychiczne i uczuciowe w jakich człowiek się znajduję. Ukazuje też zależności pomiędzy światem przyrody, a światem ludzi. Świat mickiewiczowski jest zależny od darów natury. To ona wpłynęła na bogactwo dworu soplicowskiego Czerpią z niej korzyści np. pożywienie w postaci zwierzyny, zboża, owoców i warzyw. Bezpośrednio od niej zależy ich bogactwo materialne. W utworze A. Mickiewicza jest przedstawione życie w harmonii z rytmem natury. Ponadto kształtuję sielskość życia i wpływa na spokój tutejszej ludności.( cytaty przedstawiające bogactwo, urodzaj i spokój ludności Soplicowa). Podkreśla też urok i piękno postaci- wygląd Zosi w sadzie. Przyroda wpływa na prace w gospodarstwie, które trwają z rytmem przyrody od świtu do zmierzchu. Autor powieści stara się ukazać szczególne zbliżenie jakie łączy w poemacie naturę i człowieka. Opisy te przedstawiają obcowanie ludowe z przyrodą co prowadzi do życia w spokoju i radości.
2. Przyroda tłem - dająca natchnienie i będąca malarskim obrazem.
Natura pełni również rolę tła. Jest scenerią dla wydarzeń zaistniałych w mickiewiczowskim świecie. Nad tymi zagadnieniami w szeroki sposób skupia się S. Witkiewicz., który jest zafascynowany wyrazistością i kolorystyką opisów przyrody. Wyraża pogląd, że Mickiewicz opisuje naturę tak wszechstronnie, ściśle i prawdziwie. Wynikiem tych zabiegów jest to, że przyrodę w jego dziełach widzi się i czuję. A. Mickiewicza uznaje się i porównuje do najlepszych kolorystów malarzy, ponieważ w tym dziele ukazuję człowieka i przyrodę jak malarz. Zachowuje przy tym zasady wizualizacji zjawisk –świat przedstawiony pełen ruchu i dynamiki. Przykładem poetyckiego malarstwa w epopei Mickiewicza jest opis warzywniaka, ukazujący barwy i kształty. Witkiewicz na podstawie Pana Tadeusz stwierdził –"Stuka jest faktem, który rozpoznajemy zmysłami, który jest rzeczą, tworem naszego umysłu, naszych zmysłów, rąk jest, czymś czego nie możemy ani mierzyć, ani rozpoznać …". Wyrażona jest tutaj opinia, że trudno samymi słowami zdefiniować sztukę, aby ją poznać trzeba ją zobaczyć. Mickiewicz jednak posunął się od tego, że wyraził w zaskakujący sposób naturę słowami. W swoim dziele obrazuję naturę jak malarz stara się wychwycić moment i go utrwalić. Natura mickiewiczowska robi wrażenie.
3. Funkcje przyrody w tworzeniu nastroju.
Przyroda oddziałuje na nastrój bohaterów. Jej piękno i harmonia wpływa na uczucie szczęścia ludności. Wprowadza ich w spokojny nastrój, a zarazem przyczynia się do wprowadzenia w ich życie strachu( opis polowania i emocje z nim związane). Zjawiska świata natury są wyrażeniem stanów psychicznych i uczuciowych w jakich człowiek się znajduję np. Dusza jego, jak ziemia po słońca zachodzie, ostygała powoli barwy brała ciemne…". Jest odbiciem uczuć, a także sytuacji w utworze np. deszcz po bitwie i najeździe szlachty zaściankowej na Soplicowo. Duża rolę w tworzeniu nastroju mają żywioły np. woda która ukazuję spokój lub napiętą sytuację gdy jest wzburzona. Przyroda ponadto ukazuję Soplicowo jako krainę mlekiem i miodem płynącą . Natura odzwierciedla stan psychiczny autora. A. Mickiewicz odzwierciedla w sposób realistyczny piękno natury, której tak bardzo mu brakuję. Niektóre opisy przyrody, są melancholijne, a inne pobudzają wyobraźnie czytelnika, np. opisy zachodów słońca, burzy.
4. Nawiązanie do przyrody Polski w celu uwydatnienia jej piękna.
Adam Mickiewicz ukazuję i sławi piękno przyrody polskiej. Odwzorowuję ją w sposób doskonały oraz podkreśla jej wyjątkowość. Nawet bohaterowie bronią piękna krajobrazu ojczystego np. Tadeusz ( cytat). Autor "Pana Tadeusza" wielokrotnie obrazuję polskie krajobrazy, uwidacznia się tutaj jego miłość do Polskiej Ziemi. Sielski krajobraz jaki roztacza poeta na początku utworu w inwokacji, wprowadza w rajską krainę szczęśliwych lat młodości. Nadaje polskiej przyrodzie tajemniczości np. ogrom puszczy litewskiej. W swoim opisach używa licznych epitetów od wzorujących kolorowość i wyjątkowość natury. Utwór jego zawiera bogactwo barwy i koloru. Dzikość krajobrazu uwydatnia jego piękno. Pragnie też zarazem podzielić się swoimi doświadczeniami i obrazami jakie widział w latach młodości, do których powraca zawsze z nostalgią. Opisy przyrody odzwierciedlają w sobie wrażenie kraju, za którym tęskni.
5. Psychizacja pejzażu w utworze, czyli przyroda pełni funkcje bohatera.
Częstym zabiegiem poetów jest personifikacja elementów natury. W utworzę A. Mickiewicza czuje się tę przyrodę. Przyroda w utworze jest bohaterem, który sprzyja ludności Soplicowa. Efektem tego jest chociażby burza po bitwie z Moskalami, która sprawia, że Soplicowo zostaje odcięte od świata i wiadomości nie wychodzą poza krąg bezpośrednich uczestników. Można powiedzieć, że przyroda bierze czynny udział w walce z Moskalami. Natura jest żywa i posiada ludzkie uczucia(emocje) np. miłość dwóch stawów jak pary kochanków albo zachowanie się młyna jako starego gadatliwego opiekuna. Fantastykę obrazowania podkreślają opisy przyrody, której elementy podlegają ciągłej personifikacji. Przyroda jest pełna uczuć i emocji wyrażanych w sposób dynamiczny. Mickiewicz naturę swoją ożywia, uosabia ją, ale jednak przyroda jest silniejsza niż człowiek. Psychizacja i personifikacja nadaje utworowi większą tajemniczość oraz zarazem aspekt romantyczny.
6. Przyroda jako symbol.
Przyroda pełni też funkcje symboliczne. A. Mickiewicz skupia się na szczegółach. Ważnym symbole jest ziemia która daje życie i bogactwo natury, a zarazem chowa się w niej zmarłych. Soplicowska ziemia jest bogata w zboża, gdyż jest żyzna. Dzieło zawiera w sobie też liczne porównania np. puszczy do morza co podkreśla jej ogrom i tajemniczość. Wieszcz ukazuję obraz bociana, co pełni funkcję symboliczną nawiązania do polskości "Bo już bocian przyleciał do rodzinnej sosny i rozpiął skrzydła białe, wczesny sztandar wiosny" W tymże cytacie jest ukazana symbolicznie barwa biała, która znajduje się na fladze polskiej. Bocian jako ptak jest również symbolem polskości. Ważną rolę w symbolice pełnią również żywioły np. ziemia, która wyraża bytowość świata żywych. Obrazy żywiołów kształtują metafizyczny obraz świata. Mistycyzm zawiera się również w wyobrażeniu wschodu słońca na tle "morza niebieskiego" jest to kwint esencją obrazu nieba w Panu Tadeuszu. Niebo pełni też symbol sakralny związany z Bogiem. Każdy element przyrody coś symbolizuję, chociażby drzewa które symbolizują stałość i nie wzruszalność świata. Natomiast biały dworek położony wśród drzew i pagórków jest symbolem polskości oraz "gniazda rodzinnego" , którego tradycje i porządek budzą poczucie bezpieczeństwa. Akcja utworu też ma duże znaczenie. Dzieje się wiosną kiedy cała przyroda rozkwita i jest pełna życia. Kolorem jej jest zieleń co symbolizuje nadzieję oraz poprawę losu ludności Soplicowa, gdyż w tym czasie przychodzą legiony wyzwalający częściowo Polskę. Jest to także ukazane na tle przyrody i wzajemnych relacjach z nią ludzi. Symbolizuje też pokuj i zjednoczenie się ludności w sprawach o znaczeniu narodowym.
Wnioski
Przyroda pełniąca wiele ważnych funkcji w epopei.
- Naturę w Panu Tadeusz zauważa się na każdym kroku.
- Przyroda wyraża stany psychiczne i uczuciowe człowieka
- Cały czas człowiek żyje blisko przyrody i jest z nią w pełni zharmonizowany
- Przyroda podkreśla piękno i urok postaci, a zarazem pełni rolę tła
- Dynamiczność i kolorystyka przyrody uwydatnia oraz pobudza wyobraźnię czytelnika
- Przyroda oddziałuje i ukazuje nastrój bohaterów
- Przyroda pełni rolę bohatera
- Przyroda jest symbolem
- Zainteresowanie przyrodą nawiązuję do tradycji romantyzmu
- Bogate opisy przyrody są wyrazem tęsknoty autora do kraju i wprowadzają czytelnika w nostalgię. Wynika to z konwencji romantyzmu.
Bibliografia
I. Literatura podmiotowa:
A. Mickiewicz – Pan Tadeusz, Wydawnictwo GREG
II. Literatura przedmiotowa:
1. B. Dopart, F. Ziejka-„Pan Tadeusz i jego dziedzictwo”- wyd. Universitas Kraków 1999. s. 407-429.
2. M. Wojtasik-Przyroda i poezja-Akant1(53)/2002, s.16-17.
3. S. Witkiewicz, Mickiewicz jako kolorysta, Kraków 1947.
4. A. Witkowska, R. Przybylski-Romantyzm.
5. K. Wyka i inni.: Pan Tadeusz. Studia o poemacie, Państwowy Instytut Wydawniczy. s.144-183.
Ramowy plan prezentacji
1.Wstęp:
- Pan Tadeusz na tle epoki romantycznej
- Przyroda fascynacją poetów
- Wpływ przyrody na treść utworu oraz odwołanie do wspomnień kraju lat dzieciństwa A. Mickiewicza
- Uzasadnienie wyboru tematu
2.Rozwinięcie:
- Znaczenie i wpływ przyrody na bohaterów
- Przyroda tłem- dająca natchnienie i będąca malarskim obrazem
- Funkcje przyrody w tworzenie nastroju
- Nawiązanie do przyrody Polski w celu uwydatnienia jej piękna
- Psychizacja i personifikacja pejzażu w utworze, czyli przyroda pełni funkcje bohatera
- Przyroda jako symbol
3.Wnioski:
- Przyroda pełniąca wiele ważnych funkcji w epopei
- Zainteresowanie przyrodą nawiązuje do tradycji romantyzmu
- Bogate opisy są opisem tęsknoty autora do kraju i wprowadzają czytelnika w nostalgię
- Opisy przyrody uwydatniają i pobudzają wyobraźnie czytelnika
IV. Materiały dodatkowe:
- Zbiór cytatów obrazujących przyrodę
