Globalizacja - pozytywne i negatywne skutki

1. Wyjaśnienie pojęcia: "globalizacja"

Globalizacja jest terminem dość wieloznacznym. W literaturze ekonomicznej i politologicznej pojęcia tego używa się zarówno dla pewnych procesów i zjawisk politycznych, socjologicznych, jak również efektów tych procesów.

Brak jest powszechnie akceptowanej definicji pojęcia globalizacja. Niektórzy rozumieją pod tym pojęciem najbardziej zaawansowaną formę umiędzynarodowienia działalności gospodarczej realizowanej na płaszczyźnie rynków, branż i przedsiębiorstw.

Pojęcie globalizacji oznacza również wzrost różnego rodzaju powiązań między różnymi przedmiotami życia międzynarodowego oraz wzajemne, najczęściej asymetryczne oddziaływania we wszystkich sferach życia społecznego, od umiędzynarodowienia rynku i kapitału po kulturę masową, migracje, finanse i zapewnienie pokoju.

Nie jest to więc pojęcie, za pomocą którego możemy analizować tylko zjawiska ekonomiczne zachodzące we współczesnej gospodarce gospodarce światowej. Pod pojęciem tym rozumie się często określony stan gospodarki światowej (liberyzacje handlu i przepływ kapitału), jak również nasilające się procesy integracji światowej i umiędzynarodowienia życia gospodarczego. Niektórzy posługują się tym terminem także do opisu zarówno przyczyn jak i skutków globalizacji.

Ogólnie rzecz biorąc niektórzy autorzy definiując globalizację opisują ją jako proces tworzenia jednego, wspólnego świata czy społeczeństwa.

Inni autorzy natomiast ujmują globalizację jako sieć wielu powiązań oraz wzajemnych oddziaływań państw i społeczeństw obecnego światowego systemu. Chodź daleko dzisiaj do totalnego, uniwersalnego, monolitycznego systemu, to system światowy wywiera wpływ na rozwój i zachowanie poszczególnych ludzi i narodów jako składników tego systemu.
Posługują się oni także pojęciem międzynarodowej współzależności ekonomicznej oznaczającej określoną sytuację "wzajemnych zależności lub wzajemnego, nie zawsze proporcjonalnego, polegania danego kraju na zasobach innych krajów i regionów, wywołana dotychczasowym rozwojem wymiany międzynarodowej". Wzrost wzajemnych zależności ekonomicznych prawie wszystkich krajów świata doprowadził do ukształtowania się gospodarki globalnej. To ostatnie pojęcie oznacza gospodarkę funkcjonującą w wymiarze całej naszej planety, na której w wyniku oddziaływania różnych czynników politycznych, rynkowych, kosztowych i konkurencyjnych doszło do całkowitego umiędzynarodowienia mobilnych i mniej mobilnych czynników produkcji były i są nadal prywatne firmy, w tym szczególnie duże korporacje ponadnarodowe.

Globalizacja jest zjawiskiem wtórnym wobec postępu naukowo-technicznego, który najpierw wpłynął na stosunki gospodarczo-społeczne, a następnie- na relacje kulturowo-cywilizacyjne.

2. Współcześnie procesy globalizacyjne

Współcześnie procesy globalizacyjne wyrażają się przez istnienie następujących zjawisk:
- międzynarodowe korporacje gospodarcze,
- międzynarodowy przepływ kapitału inwestycyjnego.
- międzynarodowy system bankowy,
- międzynarodowe transfery technologii,
- upowszechnianie racjonalnej, elektronicznej, standardowej produkcji towarów i usług,
- międzynarodowe organizacje rządowe i pozarządowe,
- międzynarodowe porozumienia partii politycznych o jednakowym charakterze,
- uniwersalny system miar, wag, oznaczeń jednostek fizycznych,
- sieć transportu i komunikacji, sieć autostrad, hoteli, infrastruktury transportu (na przykład stacje paliw),
- międzynarodowa turystyka,
- powszechna dostępność mediów elektronicznych,
- kultura masowa,
- uniwersalne postawy konsumpcyjne.

3. Aspekty globalizacji

Nie ma jednolitej globalizacji. Globalizację ujmujemy w wielu aspektach: gospodarczym, politycznym, informacyjnym, ekologicznym, kulturowym i demograficznym.

a. Wymiar gospodarczy

W wymiarze gospodarczym globalizacja oznacza rozszerzanie się systemu kapitalistycznego na coraz większy obszar kuli ziemskiej oraz transformację lokalnych gospodarek w jeden "globalny" system. Globalizacja finansowa w znacznej mierze została wsparta przez proces rozwoju technologii informacyjnej, który umożliwił elektroniczny przepływ środków finansowych oraz dokonywanie transakcji gospodarczych na całym świecie w czasie rzeczywistym. Znaczący wkład w proces globalizacji wniósł również szybki rozwój międzynarodowych korporacji, które obecnie często dysponują budżetem wyższym niż budżety małych państw oraz w dużej mierze pozostają poza kontrolą rządów krajowych. Ten aspekt globalizacji jest również opisywany jako globalizacja produkcji. Mamy do czynienia z rozszerzeniem się rynku na skale całego świata i ze zniesieniem granic miedzy poszczególnymi gospodarkami. Pod wieloma względami jest to proces podobny do tego jaki rozwijał się już sto lat temu, z jednym wszakże wyjątkiem – nieporównanie szybsza jest ekspansja kapitału finansowego. W ciągu minut , a nawet sekund, może on przemieszczać się z jednego krańca świata na drugi. Przyczynił się do tego postęp w elektronice i – w rezultacie rewolucji technologicznej – stworzenie nowych środków przekazywania informacji i pojawienia się nowych usług w tym zakresie. Znaczący wkład w proces globalizacji wniósł również szybki rozwój międzynarodowych korporacji, które obecnie często dysponują budżetem wyższym niż budżety małych państw oraz w dużej mierze pozostają poza kontrolą rządów krajowych.

b. Wymiar polityczny

W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską. Niektórzy politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta pozostaje sporna.

c. Wymiar informacyjny

W wymiarze informacyjnym globalizacja oznacza szybki przepływ informacji na całym świecie. Duży udział mają w tym media dzięki, którym informacje z każdego zakątku świata docierają do nas bardzo szybko. Coś dzieje się na drugim końcu świata a za parę minut już i my możemy o tym wiedzieć. Ogromny wpływ w tym aspekcie ma rozwój internetu. Internet na co dzień ma coraz więcej osób, a informacje w nim przekazywane są natychmiastowo, bez problemów możemy porozumieć się z ludźmi z drugiego końca świata, czy dowiedzieć się co dzieje się w danym państwie.

d. Wymiar ekologiczny

W tym wymiarze możemy wspomnieć o międzynarodowych porozumieniach i ustaleniach w sprawach związanych z ekologią i o międzynarodowych spisach rezerwatów przyrody, czy chronionej flory i fauny.

e. Wymiar kulturowy

Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa.

f. Wymiar demograficzny

Globalizacja w wymiarze demograficznym polega na zróżnicowaniu ludności, a także jej swobodnemu zmienianiu miejsca zamieszkania na całym świecie.

4. Pozytywne skutki globalizacji

Tak jak każdy proces globalizacja ma negatywne i pozytywne skutki.

Najpierw zacznę od rozpatrzenia pozytywnych jej skutków.
Globalizacja może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na wszystkie państwa świata, a w rezultacie - do powstania nowego pokojowego systemu światowego.

100 największych firm w 1993 roku zatrudniało na całym świecie około 5 milionów pracowników. Te wielkie firmy większość swoich kapitałów poza granicami kraju macierzystego, np. Bayer (90%). Przeważnie odpowiada temu wysoki udział zatrudnionych w zakładach poza granicami. O wyborze lokalizacji decydują koszty produkcji. Te wielki firmy budują swoje zakłady w miejscach, gdzie jest tańsza siła robocza, niższe podatki, słabsze związki zawodowe lub słabiej rozbudowana opieka społeczna. To pozwala na produkowanie po niższych kosztach i zapewnia większe zyski. Dla przeciętnego człowieka jest to również dobre, gdyż ceny mogą dzięki globalizacji ulec spadkowi, a produkty będą tańsze.

Globalizacja w gospodarce przyczynia się do konkurencyjności przedsiębiorstw, wymusza efektywność, elastyczność i innowacyjność gospodarowania. Prowadzi do generalnego tanienia towarów i usług, umożliwiając ich szeroką dostępność. Uczestnictwo w globalizacji gospodarczej jest dźwignią rozwoju gospodarczego.

Na skutek tego zjawiska następuje spadek możliwości oddziaływania państwa na gospodarkę, która coraz bardziej podlega wpływom sił działających w skali światowej.

Globalizacja pozytywnie oddziałuje na kulturę i komunikację. Wynika to z rozwoju środków masowego i indywidualnego przekazu oraz zwiększonej łatwości podróżowania. Dzięki temu szybko upowszechniają się wzorce konsumpcyjne oraz idee dotyczące organizacji współczesnego świata. Odległe obszary cywilizacyjne znalazły się w bezpośrednim kontakcie. Przekaz kulturowy skierowany jest z krajów bogatych do biednych. Biedniejsi dążą do naśladowania bogatszych pod względem poziomu i stylu życia.

Globalizacja przyczynia się do powstawania nowych kultur (powstają one na skutek mieszania się rozmaitych kultur).

Dzięki kulturze globalnej pojawiło się zjawisko trybalizmu- poczucie tożsamości grup ludzi wynikającej nie ze wspólnego wychowania i życia, lecz ze wspólnoty zainteresowań, poglądów, ideałów, pomysłów na spędzenie wolnego czasu. To poczucie tożsamości występuje często między osobami odległymi przestrzennie. Dzięki temu możemy mieć przyjaciół z odległego miejsca od naszego miejsca zamieszkania i pozwala to nam na dalsze rozwijanie swoich upodobań.

Jedną z najważniejszych nadziei, jakie niesie globalizacja, jest likwidacja wojen. Konfrontacja ekonomiczna zastąpi militarną. Ludzi nie będą musieli już ginąć, nie będzie tradycyjnych wojen.

Niektórzy uważają, że proces ten stanowi naturalne zakończenie rozwoju gospodarki rynkowej. Postęp jest ich zdaniem skutkiem likwidacji ograniczeń dotyczących działania mechanizmów rynku. Podstawą rozwoju rynkowego ładu gospodarczego jest wolność gospodarowania i bezpieczeństwo własnościowe.

Globalizacja przyczyni się do połączenia i zaprzyjaźnienia wielu ludzi, zmniejszy różnice między narodami.
Jak twierdzą znawcy współczesnych cywilizacji, o polityce globalnej decyduje kilka odrębnych cywilizacji. Dlatego też konflikty mogą wynikać z różnic kulturowych między tymi cywilizacjami. Kraje i społeczeństwa o podobnych kulturach zbliżają się do siebie, a o odmiennych- oddalają się. Ten proces prowadzi z jednej strony do tworzenia granic, z drugiej zaś do powstawania sojuszy i określania wspólnej tożsamości w ramach granic cywilizacji.

5. Negatywne skutki globalizacji

Globalizacja ma też wiele negatywnych skutków. Przedstawię je poniżej.

Globalizacja przeciwstawia się marginalizację krajów o niskim poziomie rozwoju gospodarczego. Powstaje coraz większy dystans, dzielący kraje wysoko rozwinięte gospodarczo i kraje ubogie.

Relacje między dochodami 20 najbogatszych i 20 najbiedniejszych krajów świata ciągle się pogarsza. Poziom dochodu narodowego na jednego mieszkańca w 1995 roku był blisko 86 razy niższy w najuboższych krajach w stosunku do krajów najbogatszych. Poniżej progu ubóstwa żyje 23% mieszkańców Ziemi. Przewiduje się, że z dobrodziejstw globalizacji korzystać będzie zaledwie 20% populacji. Utrwaliły się specyficzne struktury społeczne bardziej rozwiniętych krajów Trzeciego Świata. Elita i nieliczne klasy średnie współistnieją z masą miejskich biedoty. Masowe migracje legalne i nielegalne z biedniejszych krajów świata do bogatych zakłócają poczucie tożsamości, skutkują reakcjami ksenofobicznymi.

Kolejnym negatywnym skutkiem globalizacji jest pogłębianie się bezrobocia. Praca ludzi w krajach wysoko rozwiniętych jest zbyt droga. To powoduje przenoszenie zakładów wytwórczych do krajów o niższych kosztach siły roboczej. Również wysoka konkurencyjność i wynikająca z niej automatyzacja produkcji skutkują masowymi zwolnieniami pracowników.

Globalizacja wpływa na niszczenie środowiska naturalnego wskutek nierównomiernego wykorzystania zasobów surowców. Zaburzenia w klimacie Ziemi, tak zwany efekt cieplarniany, spowodowany przez rabunkową gospodarkę.

W sferze globalizacji politycznej zarysowują się również niekorzystne tendencje. Zmniejsza się rola państwa, zarówno w organizowaniu działalności gospodarczej, jak i w roli suwerennego podmiotu życia politycznego.

Mimo zwiększającego się zasięgu demokracji, wskutek upadku komunizmu i reżimów autorytarnych, zarysowuje się kryzys demokracji. W krajach o ustabilizowanej demokracji w coraz większym zakresie występuje brak zaangażowania jednostek w życie publiczne. W społeczeństwie zachodzą niepokojące zjawiska nasilającej się korupcji politycznej, zauważa się spadek autorytetów przywódców i instytucji, rosnąca populacja ideologii populistycznych.

Globalizacja przyczynia się do ujednolicenia świata. Bez wątpienia jest to negatywny skutek, gdyż zaniknie wiele kultur, języków, obyczajów...

W wyniku globalizacji wytwarza się tendencja do nowego, kosmopolitycznego stylu życia, polegającego na zaniku roli religii, rodzimej kultury i narodowości, które to czynniki stanowiły wyznacznik ludzkich zachowań.

Globalizacja niszczy różnorodność kulturową, degraduje kulturowe i narodowe normy, zabija lokalne tożsamości, marginalizuje wytwórczość artystyczną i rzemieślniczą.

Skutkami globalizacji jest powierzchowna uniformizacja i towarzysząca jej dezintegracja. Dochodzi do eksplozji małych nacjonalizmów, w wyniku których małe społeczności próbują tworzyć własne państwa narodowe.

Przyczynę globalnego konfliktu może stanowić ingerencja państw stanowiących ośrodki określonej cywilizacji w wewnętrzne problemy i konflikty państw innych cywilizacji.

Globalizacja powoduje wzrost znaczenia władz niewybieralnych, takich jak zarządy korporacji i kierownictwa organizacji międzynarodowych.

Agresywne zdobywanie konsumentów kreowanie ich potrzeb polega na manipulacji ludźmi. Zjawisko to spotęgowało się w procesie globalizacji. Media zostały podporządkowane działają mającym na celu zdobycie konsumenta, a reklama kreuje jego sztuczne potrzeby.

Procesy globalizacji prowadzą do unifikacji wzorów konsumpcyjnych, stylów życia i kultury.

Wielkie korporacje, które odnoszą gigantyczne korzyści z globalizacji, pozostają praktycznie poza demokratyczną kontrolą. Ich możliwości finansowe są dziś nawet większe niż większości małych państw narodowych. Decydują o losach milionów ludzi, ale się są w żaden sposób przed nimi odpowiedzialne.

Niewątpliwe negatywnym skutkiem globalizacji będzie rozpad państw i zanik tego co dla danego kraju było specyficzne i piękne.

Dużym problemem globalizacji jest kwestia obywatelstwa. Jeżeli likwidowano by granice dużym problemem stałoby się to jakiej jesteśmy narodowości.

Kolejnym negatywnym skutkiem globalizacji są migracje. Przykładem może być dziś Londyn- Polacy opuszczają swoje rodzinne miasta i wyruszają tam w poszukiwaniu pracy, przyjeżdżają i nie mogą jej znaleźć, stają się bezrobotnymi i żebrakami, nawet nie stać ich na powrót do ojczyzny. Niejednokrotnie również są oszukiwani, a miasto staje się przeludnione.

6. Podsumowanie

Tak jak każdy proces globalizacja ma swoje plusy i minusy.

Uważam, że aby w wyniku globalizacji więcej społeczeństw ponosiło mniejsze koszty, a osiągało większe korzyści, musi ona spełniać kilka warunków:
- zaspokoić w większym niż dotychczas stopniu potrzeby biednych ludzi,
- zapewnić trwały, w miarę harmonijny rozwój całego świata,
- polepszyć stan środowiska naturalnego,
- zapewnić koegzystencje różnych kultur i wartości oraz tworzyć warunki rozwiązywania konfliktów i napięć między jednostkami, państwami, regionami, w obrębie całego świata.
Jeżeli zostaną spełnione powyższe warunki wszyscy zgodnie uznają globalizacji za pozytywny proces.

Spis treści

1. Wyjaśnienie pojęcia: "globalizacja";
2. Współcześnie procesy globalizacyjne;
3. Aspekty globalizacji:
a. Wymiar gospodarczy,
b. Wymiar polityczny,
c. Wymiar informacyjny,
d. Wymiar ekologiczny,
e. Wymiar kulturowy,
f. Wymiar demograficzny;
4. Pozytywne skutki globalizacji;
5. Negatywne skutki globalizacji;
6. Podsumowanie.