Parlamentaryzm w Polsce w XVI w.

Pocztki parlamentaryzmu w Polsce sigaj momentu zwoania pierwszego sejmu walnego. Od wtedy w Polsce istaniaa instytucja sejmu, zoonego z krla, urzdnikw, szlachty i delegatw stoecznego miasta Krakowa. Szlachta wtedy jednak mimo wielu rozmaitych przywilejw np. nieszawskiego, nie miaa penej samodzielnoci politycznej. Sytuacja zacza si zmienia po roku 1496 kiedy to krl Jan Olbracht w zamian za przyzwolenie izby poselskiej - niszej instancj parlamentu, zoonej z posw ziemskich - na udzia szlachty w wyprawie wojennej do Modawii, da sejmowi piotrkowskiemu moc ustawodawcz. Drug izb sejmu by senat zoony z biskupw, wojewodw, kasztelanw i wysokich urzdnikw piastujcych doywotnio funkcje senatorw. Do pocztkw XVI w. by on duo powaniejs i liczniejsz izb parlamentu. Wymusi on na kolejnym elekcie - Aleksandrze Jagielloczyku - przekazanie w przywileju mielnickim w 1501 r. wadzy w pastwie i kontrol nad monarch. Przywilej ten nie spotka si oczywicie z przychylnocia nie potrzebnej ju wtedy izby poselskiej, ktra zarzdaa zwoania sejmu walnego z udzaiem obu izb sejmu. Sejm walny zebra sie w 1505 roku w Radomiu. Doszo tam do uchwalenia konstytucji, bdcej podstaw nowego ustroju Polski - demokracji szlacheckiej. Konstytucja ta, noszca miano Nihili Novi zrwnaa obie izby parlamentu, gwarantujc szlachcie, e adne prawa ogolne jak i uprawnienia szlachty nie mog zosta zmienione bez zgody obu izb parlamentu. Senatorzy nie byli zbytnio zadowoleni z takiego rozwoju wypadkw, dlatego te w momencie gdy nadarzya si okazja, yawizali z krlem Zygmuntem II Augustem sojusz, w nadzieji, e przywrci on przywilej mielnicki, majcy odsun szlacht od wadzy. Mimo tego sojuszu, szlachta stawaa si coraz potniejsza. Stawao si to za spraw moliwoci przeprowadzania demonstracji zbrojnych w celu wywarcia nacisku na krla. Oczywicie najlepszymi ku temu momentami byy organizowane wyprawy wojenne, gdy wtedy wasnie monarcha by najbardziej skonny do ustpstw. Tak to ruch szlachecki rs w kolejnych dziesicioleciach w si.