Pedagogika -Sciaga

1 . CO JEST PRZEDMIOTEM PEDAGOGIKI
pedagogika jako jedna z nauk społecznych , bada zjawiska wychowawcze . Ukazuje istotę wychowania i jego rolę w kształtowaniu osobowości człowieka. Jej nazwa pochodzi od słów pais (chłopiec) , ago (prowadzę), czyli w wolnym tłumaczeniu oznacza kierowanie dzieckiem twórcą nowożytnej pedagogiki był Jan Amos Komeński
3 . PRZEDSTAW I OMÓW STRUKTURĘ PEDAGOGIKI - JEJ
początkowo pedagogika była nauką o wychowaniu dzieci. Nieustanny rozwój społeczeństwa spowodował rozszerzenie przedmiotu badań pedagogiki. i tak w chwili obecnej rozróżniamy :
pedagogikę ogólną - ( podstawy pedagogiki , filozofia pedagogiki ; teorię wychowania - (praktyka wychowania , mówiąca ,jak osiągnąć cele wychowania ) dydaktyka - ( teoria nauczania , opisująca zasady i metody nauczania )
historię wychowania pedagogikę specjalną logopedię ( pomaga korygować wady wymowy ) oligofrenopedagogikę ( pomaga dzieciom opóźnionym w rozwoju ) surdopedagogikę ( kształcenie i wychowanie dzieci niedosłyszących i głuchych ) tyflopedagogikę ( kształcenie dzieci niedowidzących lub niewidomych )
andragogikę (wychowanie ludzi dorosłych ) pedeutologię ( zajmuje się kształceniem i podnoszeniem kwalifikacji ; weryfikuje kandydatów na nauczycieli pedagogikę społeczną (bada funkcjonowanie wychowanka i wychowawcy w danym środowisku ) ped. pracy ( znaczenie pracy w wychowaniu ) ped. porównawczą ( bada systemy wychowania w różnych państwach , pobierając wzorce z jednego , by wykorzystać je w drugim z państw )
ped.przedszkolna ped. szkoły wyższej
4 . OMÓW PODSTAWOWE DYSCYPLINY NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ
subdyscypliny, czyli nauki spokrewnione z pedagogiką , będące na jej pograniczu :socjologia wychowania - jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym. Socjologia wychowawcza bada m.in. środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego.psychologia wychowania - dział psychologii stosowanej zajmujący się psychologicznymi aspektami procesów wychowania i nauczania, badający również uwarunkowania środowiskowe wpływające na rozwój osobowości. Poznanie praw rządzących rozwojem psychiki w procesie wychowania i nauczania pozwala na formułowanie skutecznych metod oddziaływania wychowawczego.ekonomika kształcenia
polityka oświatowa - umiejętność realizowania celów dydaktycznych i wychowawczych
5 . CO TO JEST WYCHOWANIE
wychowanie - całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka, oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Wychowanie odbywa się na drodze procesu - wpływy i oddziaływania są powtarzanie wraz z upływem czasu. Na człowieka oddziaływuje zarówno rodzina , jak i rówieśnicy , otoczenia społeczne ,
środowisko lokalne ; wychowanie rozpatrujemy w szerokim tego słowa znaczeniu (sensu largo) , a także w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu sricto) ; sensu largo - proces wychowania obejmujący ciąg powiązanych ze sobą i wzajemnie od siebie zależnych zjawisk i wydarzeń, które powodują określone zmiany w osobowości człowieka. wychowanie sensu largo = socjalizacja ; sensu stricto- proces obejmujący ciąg sytuacji wychowawczych. jest czynnością celową , świadomą , zorganizowaną ;
6 . CO TO JEST KSZTAŁCENIE
teza i pojęcie kształcenia występują w dwóch znaczeniach , a kryterium ich rozróżniania stanowią formy , dzięki którym człowiek zdobywa wykształcenie. kształcenie sensu largo samodzielne i kierowane czynności człowieka , podejmowane w celu osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym świecie. są to wszystkie formy działalności ludzkiej mające na celu zdobycie wykształcenia, a wykształcenie wynika z nauczania i samokształcenia. rezultatem kształcenia jest wykształcenie , na które składa się m . innymi : kształcenie sensu stricto - jest tożsame z nauczaniem i uczeniem się i kształceniem . jest to działanie zmierzające do trwałej modyfikacji , ukształtowania lub rozwinięcia w osobowości jednostki dyspozycji instrumentalnych ( wiedzy , umiejętności , inteligencji , uzdolnień , nawyków ). kształcenie ustawiczne ( permanentne ) - jest to stworzenie człowiekowi warunków do nieustannego doskonalenia swojej osobowości , określania celów i dróg poszczególnych etapów doskonalenia swojej osobowości , określania celów i dróg poszczególnych etapów doskonalenia. prowadzi to do dostosowania się do zmiennej rzeczywistości . kształcenie równoległe → kształcenie pozaszkolne
7 . CO TO JEST ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
z punktu widzenia pedagogicznego interesuje nas środowisko wychowawcze , które jest elementem środowiska społecznego. Środowisko to jakiś układ rzeczy, ich właściwości , układ procesów , które współwarunkują istnienie przedmiotów . Kryterium wyróżnienia środowiska jest przedmiot ( np. człowiek , wychowanie , nauka, praca ) . Środowisko to wszystkie elementy rzeczywistości , które oddziaływają na przedmiot , i na które przedmiot oddziaływuje ( rówieśnicy , nauczyciele , rodzice ) otoczenie - wszystkie elementy, które nie wchodzą w bezpośrednie relacje z przedmiotem, ale oddziaływują na jego środowisko.
8 . OMÓW PODSTAWOWE STRATEGIE PROWADZENIA BADAŃ W PEDAGOGICE
strategia badań opisowych - polega na gromadzeniu informacji badawczych pozwalających na skonstruowanie diagnostycznego obrazu rzeczywistości dydaktyczno- wychowawczej i opiekuńczej. dzięki niej uzyskuje się odpowiedź na pytanie „ jaki jest stan rzeczywistości pedagogicznej ?” strategia badań weryfikacyjnych - przedmiotem poznania naukowego są zależności typu sprawczego. na podstawie badań weryfikacyjnych formowane są wnioski dotyczące związków i zależności między działalnością pedagogiczną a zmianami w strukturze dyspozycji osobowościowych. badania te prowadzone są w celu odrzucenia lub potwierdzenia tez o skuteczności określonych działań pedagogicznych. strategia badań innowacyjnych - charakteryzuje się tym, że służy rozwiązywaniu zadań związanych z doskonaleniem procesów oddziaływań pedagogicznych. celem badań innowacyjnych jest zarówno projektowanie pojedynczych działań jak i działań złożonych, doprowadzających do pożądanych zmian dyspozycji osobowości.
9 . SCHARAKTERYZUJ FAZY POSTĘPOWANIA W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
pierwsza faza w badaniach pedagogicznych- następuje sformułowanie celu i przedmiotu zadań oraz problematyki szczegółowej problemów i hipotez badawczych problem badawczy - w pedagogice dotyczą pojedynczych lub złożonych działań dydaktyczno-wychowawczych oraz badań nad systemami dydaktyczno - wychowawczymi i oświatowymi. mają dostarczyć wiedzy o zjawiskach i procesach pedagogicznych. hipoteza - przedstawia zależności między zmiennymi, określa ich związek. powinna być wyraźnie i jednoznacznie określona, precyzyjnie określony zakres i teren działań ( badań ) , uwzględnienie empirycznej rozstrzygalności, sprawdzalności założeń. druga faza w badaniach pedagogicznych - faza obejmuje ustalenie zmiennych, dobór wskaźników do zmiennych, wybór metod, technik i narzędzi badawczych oraz dobór próby badawczej
zmienna zależna - jest to zmienna, której związki z innymi chcemy ustalić, np. wyniki uczniów przy danej metodzie nauczania. zmienna niezależna - zmienna oddziaływująca na zmienne zależne zmienna pośrednicząca - jest to zmienna, która łączy zmienną zależną i zmienną niezależną dobór wskaźników - ustalenie takich kryteriów dla zmiennych występujących w hipotezach badawczych za pomocą których orzekamy o występowaniu zmiennych, o stopniu ich nasilenia. rodzaje wskaźników - wskaźniki empiryczne ( obserwowalne ) ; wskaźniki inferencyjne ( pośrednie ) ; wskaźniki definicyjne ( założone ) ; trzecia faza badań pedagogicznych - zakłada się wykorzystanie badań zgodnie z przyjętą procedurą postępowania: dokonanie pomiarów i zgromadzenie materiału empirycznego; czwarta faza w badaniach pedagogicznych - porównujemy analizę i interpretację uzyskanych wyników z rezultatami osiągniętymi przez innych badaczy w powiązaniu z teorią i praktyką pedagogiczną;
10 . OMÓW PODSTAWOWE METODY STOSOWANE W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
poprzez zastosowanie właściwych metod, technik ,i narzędzie badawczych możemy ustalić i zarejestrować występowanie interesujących nas zjawisk i procesów pedagogicznych. metoda - jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego; eksperyment pedagogiczny - posługujemy się nim wtedy, gdy chcemy wprowadzić jakąś innowację, można go zastosować na zasadzie porównywania grup ( w jednej z zastosowaniem, w drugiej z nie stosowaniem eksperymentu ) . eksperymentem nazywamy metodę naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości, polegającą na wywołaniu lub tylko zmianie przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwacji zmian . podstawowe techniki eksperymentu - eksperyment jednogrupowy ; eksperyment z grupą kontrolną ; eksperyment wieloczynnikowy ; monografia pedagogiczna - przedmiotem badań są instytucje wychowawcze lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzą do gruntownego rozpoznania ich struktury, zasad i efektywności działania oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych. metoda ta realizowana jest różnymi technikami i narzędziami badawczymi ( obserwacji, wywiad, ankiety, techniki socjometryczne ) metoda sondażu diagnostycznego - przedmiotem badań sondażowych jest opis i wyjaśnienie zjawisk, poglądów, opinii, motywów zachowania się oraz projektowania zmian lub ich modyfikowania. badania te prowadzone są na wybranej grupie ( próbie ), która jest reprezentatywna dla populacji generalnej ( techniki - ankieta ) . metoda indywidualnych przypadków - tzw. metoda kazuistyczna - sposób badania, którego przedmiotem jest jakiś jeden przypadek ( przedmiot, osoba, grupa ) przy czym gromadzi się przez dłuższy czas wszelkie dostępne informacje w celu ustalenia przewidywanych zależności.
11 . OMÓW PODSTAWOWE TECHNIKI STOSOWANE W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
technika - są to czynności praktyczne podporządkowane metodzie, regulowane wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnych informacji, opinii, faktów; technika obserwacji - polega na spostrzeganiu zamierzonym i systematycznym zjawisk i procesów oraz warunków, w których te procesy, zjawiska przebiegają, jak też na wykrywaniu ich przyczyn i skutków. rodzaje obserwacji - bezpośrednia ( badacz bezpośrednio , osobiście dokonuje obserwacji ) ; pośrednia ( badacz zleca dokonanie obserwacji ) ; uczestnicząca ( badacz bierze udział w obserwowanym procesie ) ; jednostkowa ( obserwacja jednego przedmiotu ) ; kompleksowa ( obserwacja grupy przedmiotów ) ; wywiad - bezpośrednia rozmowa z respondentem, mniej lub bardziej kierowana przez badacza. celem jest ustalenie faktów, opinii, poglądów, postaw zbiorowości; rodzaje wywiadów - skategoryzowany ( z kwestionariuszem pytań ) ; nieskategoryzowany ( bez planu rozmowy i kwestionariusza pytań , ustala się cel lub tematykę ) ; jawny ( na zasadzie równorzędnych partnerów ) ; tajny ( pozory przypadkowej niecelowej rozmowy ) ; jawny , nieformalny ( podajemy cel nieprawdziwy nie informujemy o prawdziwym temacie wywiadu ); ankieta - technika poznawania cech zbiorowości, zjawisk, opinii oraz poglądów i postaw. polega na gromadzeniu danych za pośrednictwem opracowanej listy pytań zwanej kwestionariuszem pytań. ze względu na konstrukcję kwestionariuszy, wyróżniamy rodzaje pytań: zamknięte i otwarte ; test - narzędzie pomiaru osiągnięć wychowawczych i dydaktycznych, stosowane głównie w celu sprawdzenia wpływu zmian w celach, treściach i metodach ( środkach ) oraz organizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego na wzrost tych osiągnięć.
dokument - jest to materiał , w którym utrwalona jest myśl ludzka. istnieją dokumenty urzędowe oraz materiały wytworzone przez uczniów i nauczycieli. istnieją dwie grupy dokumentów : dokumenty zastane i dokumenty celowo wytworzone. sposoby analizy dokumentów - klasyczna analiza dokumentów ( historyczna, literacka, psychologiczna, pedagogiczna ) ; ilościowa analiza dokumentów ; techniki socjometryczne są to techniki społecznego zachowania ludzi i ich wzajemnych stosunków i oddziaływań oraz dynamiki grup społecznych. technika j. l. moreno - bada przyjęcia i odrzucenia w konkretnej grupie poprzez odpowiedzi na pytanie typu : „ z kim chciałbyś pracować?” - efekt socjogramu grupy; technika „ zgadnij, kto?” - służy do badania cech jednostek pełniących określone cele społeczne. badacz podaje np. „kto jest koleżeński” - podają nazwiska; technika szeregowania rangowego - polega na grupowaniu i porządkowaniu poszczególnych osób według wybranych cech. technika ta pozwala na określenie pozycji indywidualnych osób, organizacji społecznych, instytucji wychowawczych; plebiscyt życzliwości i niechęci - polega na wskazaniu kolegów, którzy są nielubiani, lubiani lub obojętni. twórcą jej jest J. Korczak;
12 . SCHARAKTERYZUJ PODSTAWOWE ELEMENTY SYSTEMU WYCHOWANIA
cele wychowania - w każdym wychowaniu realizowane są jawne oraz ukryte , faktyczne i deklarowane pośrednio i bezpośrednio realizowane poprzez dobór treści kształcenia , charakter i organizację danego systemu oświatowo - wychowawczego cele kształcenia i wychowania oraz ideały wychowawcze . owe ukryte cele są często ważniejsze od jawnych , a zwłaszcza tylko deklarowanych. obecnie w Polsce wyłonił się nurt , wg którego za iluzję przyjmuje się fakt wychowania poprzez stworzenie jedynie warunków do rozwoju osobowości dzieci lub młodzieży , zdając się jedynie na ich żywioły , czyli rozwój spontaniczny i nieskrępowany. na rozwój jednostki starają się bowiem wpływać inne osoby poprzez różne działania czy też bodźce. pamiętać przy tym należy , że w procesie wychowania potrzebna jest miara do oceny tworzonych warunków wychowawczych , działań , czy też bodźców. jej podstawą mogą być świadomie przyjęte cele i ideały , które są oparte na naukowej procedurze ich formułowania. Metodologia (metody) - droga do określonego celu; algorytm postępowania w drodze do celu; metody dzielą się na bezpośrednie ( metoda przekonywania, ćwiczenia, wyróżniania, karania, przykładu osobistego ); pośrednie ( opinia społeczna, środowisko wychowawcze , środowisko pracy ); Zasady - reguły postępowania wobec wychowanka, aby proces wychowania przebiegał prawidłowo; Wg Włodzimierza Szewczyka wyróżniamy 9 zasad : motywacji, praktyczności, aktywności, bezpośredniości, receptywności, systemowości, trwałości, zespołowości, indywidualności. Środowisko wychowawcze - to jakiś układ rzeczy, ich właściwości , układ procesów , które współwarunkują istnienie przedmiotów . Kryterium wyróżnienia środowiska jest przedmiot ( np. człowiek , wychowanie , nauka, praca ) . Środowisko to wszystkie elementy rzeczywistości , które oddziaływają na przedmiot , i na które przedmiot oddziaływuje ( rówieśnicy , nauczyciele , rodzice ) ; Treści wychowania - to co chcemy przekazać wychowankowi w procesie wychowania; Wychowawca i wychowanek jako najważniejsze elementy procesu wychowania
16 . PODSTAWOWE ZASADY ORGANIZACYJNE SZKOŁY WALFDORSKIEJ
8-10 - lekcje wymagające myślenia, uwagi, wiedzy, rozumienia. Przedmiot realizowany w bloku czterotygodniowych sekwencji 2, 3 razy w roku 10-11 - ćwiczenia techniczne wymagające rytmicznego powtarzania: język, eurytmia, muzyka, gimnastyka, malowanie 11-12 - zajęcia rzemieślniczo - artystyczne, prace ręczne, ogrodnictwo, śpiew. Jednostka lekcyjna podzielona jest na 20 - minutowe fazy aktywności, by zachować rytm między zapamiętywaniem, przeżywaniem, formowaniem. Proces wychowania 3 - fazowy, ścisły kontakt z rodzicami. Wspólne organizowanie uroczystości, przedstawień. Uczniów dzieli się w klasie według temperamentu ( flegmatycy i cholerycy- zewnętrzne rzędy, melancholicy i sangwinicy - w środkowych ).Wyższość żywego słowa nad drukiem. formy przekazu treści: gawęda, opis, opowiadanie, dialog. Nie ma podręczników. Zniesienie systemu oceniania - oceny opisowe.
17 . CO TO JEST EURYTMIA
EURYTMIA - harmonijny układ w poezji, prozie, muzyce, tańcu i mowie.
18 . KTO JEST ZAŁOŻYCIELEM SZKOŁY WALDORFSKIEJ
Rudolf Steiner ( Niemiec ) w 1919 r. w Stuttgarcie
19 . PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO
pedagogika wywodzi się z filozofii pedagogikę należy uprawiać poprzez przezwyciężanie filozofii marksistowskiej pedagogika filozoficzna musi być ściśle związana z pedagogiką empiryczną
20 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG KOTŁOWSKIEGO
Wychowanie jest to dążenie do osiągnięcia wartości dla społeczeństwa lub jednostki, albo też dla jednego i drugiego.
21 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ PODSTAWOWE KATEGORIE (POJĘCIA) PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO
wychowanie - działanie w celu rozwoju osobowości człowieka przez włączanie go w służbę uznawanych przez społeczeństwo wartości akt pedagogiczny - każda świadoma czynność człowieka zorientowana na cel wychowawczy; akty składają się z działań wychowawczych działanie wychowawcze - analiza istniejących sytuacji wychowawczych; refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu wychowawczego; obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do osiągnięcia celu; sam czyn wychowawczy mający na celu wywołanie pożądanych zmian; oddziaływanie pedagogiczne - składa się z ciągu aktów pedagogicznych,( powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na cel wychowawczy ) proces wychowawczy - współdziałanie świadomości przedmiotu i podmiotu dla osiągnięcia celu pedagogicznego fakty pedagogiczne - efekty pojedynczych aktów lub procesów wychowawczych; strukturę faktu pedagogicznego tworzą : pożądany stan świadomości wychowanka; oparte na nich działania wychowawcze; nowe sytuacje wychowawcze; cel wychowania - to, do czego pedagog powinien dążyć w poszczególnych aktach pedagogicznych. Jest on wartością.
22 . CO TO JEST DZIAŁANIE PEDAGOGICZNE WG KOTŁOWSKIEGO
Działanie pedagogiczne to: sfera faktów ( badanie rzeczywistości wychowawczej ) ; sfera powinności
( normy, ideały, modele wychowania ) ; sfera prakseologii ( zasady i metody wychowania )
23. CO TO JEST CEL WYCHOWANIA WG KOTŁOWSKIEGO
Celem wychowania jest wartość. Cel ma charakter prawdopodobny, intuicyjny, nie podlega kryterium prawdy i fałszu.
24. JAKIE SĄ FAZY INTERNALIZACJI WARTOSCI
Faza emocjonalnej aprobaty - ( lub dezaprobaty ) po pierwszym kontakcie. Faza stałej aprobaty - poznanej formy; Faza identyfikacji - z normą i jej internalizacji ;
25 . CO TO JEST INTERNALIZACJA WARTOŚCI
Internalizacja wartości - jest to uznanie przez wychowanka danej wartości za „moją”, czyli utożsamienie się wychowanka z ową wartością. Jest to proces długi, żmudny i wymagający wytrwałości. Obejmuje on całą osobowość wychowanka ( rozwój intelektualny, emocjonalny, wolicjonalny ). Efektem jest ukształtowanie osobowości moralnej wychowanka.
26 . JAKIE ZASADY WYCHOWANIA KIERUJĄ PROCESEM INTERNALIZACJI WARTOŚCI
Zasady informacyjne - ( wyjaśniania norm ) - wiedza o świecie;
zasady internalizacyjne - ( emocjonalnego przyswajania norm ) - akceptacja dobra ;
zasady regulowania postępowania - ( hamowania i pobudzania ) - realizacja dobra ;
27 . PEDAGOGIKA FILOZOFICZNA - NORMATYWNA
Filozoficzna - skłonność do uprawiania etyki, aksjologii ( nauki o wartościach ), filozofia kształcenia i wychowania; Normatywna - wychowanie dziecka do pewnego wzorca winno być oparte na normach, które pedagog uważa za cenne i które muszą być przekazane ;
28 . WYMIEŃ ELEMENTY SKŁADOWE PSEUDOWYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO
tresura - nakłanianie pod groźbą kary; administrowanie - nieustanna weryfikacja, nadkontrola ; trening - ćwiczenie wycinkowych umiejętności człowieka ; moralizatorstwo - werbalne zobowiązanie do pożądanych zachowań ; kształtowanie osobowości - przedmiotowe traktowanie wychowanka ;
29 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG TARNOWSKIEGO
Wychowanie wg Kotłowskiego - jest to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej
( zwłaszcza przez interakcje ) urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo;
30 . NA CZYM POLEGA CEL WYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO
Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy
( ideowość, sposób bycia, morale ) ;
31 . WYMIEŃ WARUNKI ZAISTNIENIA I POWODZENIA DIALOGU WG TARNOWSKIEGO
Obustronna autentyczność - wyzwolenie się od „maski” ; spotkanie - zetknięcie z rzeczywistością , osobą, gdzie dochodzi do dotknięcia „ rdzenia egzystencji ”; zaangażowanie - następuje przekroczenie siebie, przełamanie własnego egocentryzmu, oddanie się pewnej sprawie ;
32 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KATEGORIE PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO
Spotkanie - ( wychowanie )- to w wymiarze wertykalnym ( horyzontalnym ) spotkanie z Opatrznością, gdzie odkrywa się najgłębszy, absolutny, transcendentny wymiar rzeczywistości ; w wymiarze horyzontalnym to spotkanie z drugim człowiekiem - wychowawcą ; Człowieczeństwo - pierwotna baza wszelkiego wychowania, gdzie wychowanie pomaga odnaleźć najgłębsze „ja” ; Permanencja - traktowanie wychowania jako niekończącego się procesu ; Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie ( otwarcie na wartości ) ; Nieokreśloność - jest to podstawa właściwości sytuacji wychowawczej, wymagająca stałego otwierania się na nowości przy pełnej świadomości ; Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .
33 . CO TO JEST SPOTKANIE WG TARNOWSKIEGO
Tarnowski traktuje spotkanie jako wychowanie. Jako wychowanie spotkanie ma dwa wymiary: wertykalny - odnoszący się do Boga ; horyzontalny - kontakt międzyludzki ; Spotkania nie da się zaplanować, ale nie należy też na nie czekać; Trzeba pomagać wychowankowi w jego rozwoju i nie pomijać religijności człowieka
34 . CO TO JEST INTER - INTRAAKCYJNOŚĆ
Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie (wzajemne otwieranie się na wartości )
35 . CO TO JEST TRANSGRESYJNOŚĆ W PEDAGOGICE TARNOWSKIEGO
Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .
36 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZASADY PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO
Punkt wyjścia - w pierwszym zetknięciu z wychowankiem chodzi o wejście w świat wychowanka z autentycznym zainteresowaniem i życzliwością ; Wychowanek - może górować nad wychowawcą; nie jesteśmy jego sędzią ; Relacja wychowawca - wychowanek - zmierzać do przyjaźni nie oczekując wdzięczności ; Proces wychowawczy - wsłuchiwanie się w wychowanka, delikatna pomoc w budzeniu zainteresowań ; cel - pomóc wychowankowi odnaleźć swoje miejsce w życiu i powołanie osobiste w stopniowym zbliżaniu się do dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej ;
37 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ELEMENTY METODY HARCERSKIEJ WG KAMIŃSKIEGO
Stosowanie gier i zabaw - jako praćwiczeń do przyszłych działań oraz jako pozalekcyjna forma wspierania rozwoju zainteresowań dzieci i ich sztuki spędzania czasu wolnego ; System szóstkowy - ( gromadkowy ) - uczenie się w małych grupach z wykorzystaniem idei przywództwa i dobrowolnego podporządkowania się grupie, opanowywania cech pro społecznych ; System sprawności indywidualnych i zespołowych - jako najbardziej oryginalny wkład Kamińskiego do metodyki nauczania ; Stworzenie swoistej atmosfery wychowawczej w szkole - bazowanie na zaufaniu, pogodnym nastroju, optymizmie nauczyciela, przymusie połączonym ze swobodą, indywidualizacji, wspieraniu aktywności samowychowawczej dzieci;
38 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ KAMIŃSKIEGO Z FILOZOFIĄ HESSENA
a)ujmowanie jednostki w rozwoju, w procesie dorabiania się osobowości, w związku ze społeczeństwem i tradycją ;b)warstwowe postrzeganie rozwoju człowieka, nawiązując do trójdzielnej platońskiej koncepcji duszy (biologiczna - przyroda; społeczna - prawa; duchowa - kultura ; ) ; w związku z tym , w warstwie przyrody wychowanie sprowadza się do pielęgnowania, czyli hodowania niezdolnej jeszcze do samodzielnego życia osoby. W warstwie społecznej rozwój polega na „wrastaniu” w grupy społeczne oraz na przyswojeniu sobie odpowiednich ról społecznych (żony, matki, ojca); ukoronowaniem rozwoju jednostki jest wzniesienie się ponad warstwę społeczną do warstwy duchowej - autonomicznej ;
39 . W CZYM KAMIŃSKI LOKOWAŁ NADZIEJĘ NA RESOCJALIZACJĘ NARODU
Przede wszystkim w kształtowaniu charakteru młodego pokolenia. Nawyki i przyzwyczajenia są czynnikami, które przebudowują charakter. Charakter ujawnia się w sposobie postępowania, w pracy, w rozrywkach, w stosunku do otoczenia. Wszystko to składa się na postawę życiową człowieka. Poza tym uzmysłowienie sobie wad narodowych i krytyczne nastawienie do istniejących stosunków społecznych; Warunkiem powodzenia jest poznanie właściwości swego charakteru i wykorzystanie w walce jego dobrych stron.
40. CO JEST WALOREM PEDAGOGIKI KAMIŃSKIEGO
Walorem pedagogiki Kamińskiego jest określenie kierunku pożądanych zmian osobowościowych i społecznych stanowiących o swoistej przemianie humanistycznej jednostki, żyjącej w określonym środowisku czy pełniącej rolę w jakiejś instytucji. Chodzi tu o wyeksponowanie wzajemności perspektyw działania wychowawców i wychowanków jako partnerów.
41 . CO ROZUMIE KAMIŃSKI POD POJĘCIEM WYCHOWANIA
Wychowanie u Kamińskiego ma
wymiar intrapersonalny (stymulacja do samokształcenia i pracy nad sobą ); ma również wymiar społeczny (służba, bezinteresowność, poświęcenie); moralny ( np. odwaga ); polityczny ( obywatelskie zaangażowanie ); Wychowanie jest przygotowaniem do krytycznego myślenia. „ (...) wychowawca - to człowiek, który chce wychowywać. Ale nigdy ten, który jest do wychowywania zmuszany.”
42 . CO TO JEST HOMO AMANS
Pojęcie związane jest z „ pedagogiką serca ”, wprowadzoną przez M. Łopatkową. Homo amans oznacza „ człowieka miłującego ”. Należy wychowywać człowieka dobrego, który mógłby powiedzieć o sobie „amo ergo sum ”- kocham, więc jestem. Jest to cel pedagogiki serca.
43 . CZEGO UCZYĆ MOGĄ RODZICE BIJĄC SWOJE DZIECI WG ŁOPATKOWEJ
Rodzice bijąc swoje dzieci uczą ich, że:
można bić słabszego;można być niesprawiedliwym; można nie przyznawać się do błędów;-można nie przyznawać się do błędów, gdy się zawiniło; - można nie starać się zadośćuczynić dziecięcym cierpieniom; Granica między biciem a maltretowaniem jest zdaniem Łopatkowej dość płynna;
44 . CO TO JEST ADIOFORYZACJA, JAKIE STANOWISKO WOBEC NIEGO ZAJMUJE ŁOPATKOWA
Adiaforyzacja jest to założenie, że rodzic zawsze z mocy prawa jest przedmiotem w stosunku do dziecka, a ten przedmiotem jego oddziaływań. Doprowadziło to w konsekwencji w postaci przywłaszczenia sobie przez dorosłych prawa do decydowania o losie wychowanków. To co jest zabronione dla jednych, jest dozwolone dla drugich. Łopatkowa demistyfikuje ten proces, ukazując jego prawdziwy wymiar w prawie rodzinnym i opiekuńczym, w którym występuje kategoria władzy rodzicielskiej.
45 . CO ROZUMIE ŁOPATKOWA POD POJĘCIEM WYCHOWANIA
Wychowanie wg Łopatkowej pomoc w rozwoju dziecka. Wolność jest tu niezbędnym warunkiem szczęścia; zbytnia troska jest krzywdą; granic wolności nie wolno przekraczać, bo grozi to narażeniu dobra własnego i cudzego;
46 . CO TO JEST PIECZA RODZICEILSKA
Piecza rodzicielska zastąpiła u Łopatkowej pojęcie „władza rodzicielskiej”. Jest to opieka, troska, wsparcie. W stosunkach między rodzicem a dzieckiem powinna występować mądrość wymagająca miłości, nie odwołująca się do władzy. Dziecko powinno podlegać troskliwości rodziców, autorytetowi ich serca i ducha, a nie rodzicom jako osobom fizycznym z prawami władzy.
47 . CZY NATURA LUDZKA WG ŁOPATKOWEJ JEST DOBRA CZY ZŁA
W naturze ludzkiej jest dobro i zło. Trzeba więc przewidywać, że dziecko będzie się buntować przeciw wzorcom uznawanym przez dorosłych. Wychowanie jako działalność celowa jest niezbędne. Musi jednak odwoływać się do dobrej woli wychowawców, ich autentycznej postawy miłości wobec dzieci. Jeśli nauczyciele nie mają serca dla ucznia, powinno się ich usunąć.
48 . CZYM PRZEDE WSZYSTKIM POWINIEN CHARAKTERYZOWAĆ SIĘ WYCHOWAWCA DZIECI
Wychowawca dzieci powinien: kochać dzieci ; - odpowiadać sercem na serce nie obawiając się, że kogoś faworyzuje lub się z kimś spoufala ; -nie musi bać się kontaktu emocjonalnego z uczniem, gdyż może to być pomocne w nauce dziecka, w dotarciu do jego osobowości. ( Dziecko podejmie trud nauki dla tego, kogo kocha
49 . CO JEST CELEM PEDAGOGIKI SERCA
Celem pedagogiki serca powinno być takie wychowanie człowieka dobrego, który urzeczywistniając miłość mógłby powiedzieć o sobie : „ amo ergo sum - kocham, więc jestem ”.
50 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG BRUHLMEIERA
Wychowanie Bruhlmeier ujmuje dwojako:
jako wychowanie funkcjonalne ( niezamierzone, pedagogiczne wpływy środowiska ),
oraz wychowanie intencjonalne - ( wybiórcze ukierunkowanie socjalizacji );
51 . JAKI MODEL CZŁOWIEKA PROPAGUJE DUCHOWA PEDAGOGIKA MIŁOŚCI
Duchowa pedagogika miłości propaguje trychotomiczny model człowieka. Człowiek jako jedność ciała, ducha, umysłu. Zwraca się również do kształcenia holistycznego, które przeciwstawia się jednostronnemu myśleniu instrumentalnemu.
52 . WYMIEN WARUNKI, KTÓRYCH SPEŁNIENIE UMOŻLIWIA ORGANIZACJĘ „OŻYWCZEGO” ŚRODOWISKA
Warunki do organizacji „ożywczego” środowiska: oparcie dla dziecka; -stworzenie emocjonalnego bezpieczeństwa, zagwarantowanie spokoju; - nie narzucanie dziecku naszego obrazu świata; - dostosowanie wystroju pomieszczeń do aktywności edukacyjnej dziecka; - pielęgnowanie wspólnoty ( wzajemne zrozumienie, zaufanie, troska o wzajemną komunikację );
53 . GDZIE WG BRUHLMEIERA JEST ZAKORZENIONA WYŻSZA NATURA CZŁOWIEKA I CZYM ONA JEST
Wyższa natura człowieka to coś, co motywuje go do pozytywnego działania. Jest ona umiejscowiona w sercu
( sercu rozwiniętym i ukształtowanym ). Wyższa natura człowieka pozwala mu na nabranie dystansu do samego siebie, do rzeczy i innych istot ( Bóg ). Umożliwia ona także człowiekowi poświęcenie się prawdzie i wskazuje mu drogę do samodoskonalenia się.
54 . JAKIE KATEGORIE NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ PODCZAS ROZWIJANIA PREDYSPOZYCJI I TALENTÓW DZIECKA
predyspozycje umysłowe - ( głowa ) : postrzeganie, wyobraźnia, myślenie, pamięć, poznawanie, osądy, mowa ; predyspozycje duchowe - ( serce ) : miłowanie, wdzięczność, zaufanie, wiara, chęci, empatia, intuicja predyspozycje manualne - ( ręka ) : siła, spryt, zręczność, praca ;
55 . CO TO JEST „ PRAWO REZONANSU ” WG BRUHLMEIERA
Prawo rezonansu to oddziaływanie tym samym na to samo. Predyspozycje serca dają się pobudzić dzięki rezonansowi, toteż zawodzi odwoływanie się do metod nacisku, przymusu czy zakazu ;
56 . CO TO JEST DZIAŁANIE SENSOWNE WG BRUHLMEIERA
Działanie sensowe pobudza ochotę do życia i do nauki. Punktem wyjścia dla działania sensownego jest teraźniejszość. Działanie to jest spełnieniem siebie, satysfakcją umiejscowioną w samym działaniu. W takim przypadku staje się ono czystą przyjemnością.
57 . CZYM RÓŻNI SIĘ PEDAGOGIKA NIEDYREKTYWNA OD WYCHOWANIA NIEKIEROWANEGO
Pedagogika niedyrektywna a wychowanie niekierowane to jest to samo .Chodzi tu o porzucenie pedagogiki przymusu ( różnych propozycji i recept , dyrektyw wychowawczych ) na rzecz wychowania i uczenia się we wzajemnej niezależności i braku kierowania. W Polsce używa się określenia „ wychowanie niekierowane ”;
58 . JAKIE KOMPONENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA POSTAWĘ WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ
Autentyczność - aby każdy mógł być sobą, bez narzucania innym własnych uczuć, wartości; Gotowość - ( czujność ) - do udzielania dziecku swojej pomocy, do zaspokojenia zainteresowań, dzielenie się własnymi doświadczeniami; Empatia - szczególna wrażliwość na cudze uczucia, postawy, wartości i uświadomienie ich sobie; Twórczość - zdolność do zmiany, elastyczności i oryginalności w rozwiązywaniu problemu;
59 . CO TO ZNACZY NIEDYREKTYWNA POSTAWA WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA
Niedyrektywna postawa wychowawcy wobec wychowanka opiera się na nie narzucaniu wychowankowi wzorów osobowych i zachowań do naśladowania, programów, czynności;
60 . WYMIEŃ SIEDEM WSKAZAŃ DO KREOWANIA WŁAŚCIWYCH RELACJI POMIĘDZY WYCHOWAWCĄ A WYCHOWANKIEM W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ
zapewnienie bezpieczeństwa psychologicznego i zaufania; komunikowanie się - otwarte i adekwatne do własnych doznań i odczuć;uważne słuchanie co inni chcą zakomunikować;powstrzymanie się od wyrażania ocen, szczególnie krytycznych;przekazywanie informacji zwrotnych, czyli tego jak postrzega się drugą osobę i jakie budzi uczucia;- swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość wychowanka; poszanowanie umiejętności dziecka w radzeniu sobie z problemami
61 . JAKA JEST WG ROGERSA RÓŻNICA MIĘDZY WYCHOWANIEM A INTERAKCJĄ
Nie ma różnicy. Każda interakcja wspierająca rozwój wychowuje jednostkę. Zamiast pytać jak postępować z drugim człowiekiem lepiej pytać jak tworzyć wspólne interakcje.
62 . CO JEST CELEM INTERAKCJI WG ROGERSA
Celem interakcji wg Rogersa jest umożliwienie wychowankowi by rozwijał dojrzałość swojej osoby, by stał się osobą w pełni funkcjonującą, a więc taką, która: akceptuje siebie i innych, jest spontaniczna, autentyczna, szczera w zachowaniu, bez zbytniej samokontroli i obawy przed śmiesznością, jest otwarta na doświadczenia, w pełni przeżywa uczucia, bierze odpowiedzialność za swoje decyzje;
63 . CO JEST ZADANIEM WYCHOWAWCY WG ROGERSA
Zadaniem wychowawcy jest ułatwienie dzieciom i młodzieży samodzielnego stawania się osobą suwerenną i w pełni funkcjonującą. Ważną rolę odgrywa tu wolność wewnętrzna jednostki. Wychowawca nie powinien świadomie i celowo kształtować określonych cech osobowości wychowanka;
64 . Z JAKIEJ PRZESŁANKI WYNIKA PRZYJĘCIE „OTWARTEGO MODELU OSOBOWOŚCI ”
Otwarty Model Osobowości odwołuje się do osoby jako w pełni odpowiedzialnej za samą siebie i zaakceptowania jej taką jaka jest. Model ten wynika z faktu, że osobowość „staje się”, a nie „jest”.
65 . WYMIEN POWODY DLA KTÓRYCH ROGERS ODRZUCA KATEGORIĘ NAUCZANIA
wszystko czego można kogoś nauczyć ma mały lub żaden wpływ na jego zachowanie; wpływ na zachowanie mają te treści uczenia się czy wartości, które zostały samodzielnie odkryte; tak odkryte treści uczenia się lub wartości nie mogą być przekazywane w sposób bezpośredni innym osobom, aby nie zachowywać się jak nauczyciel czy wychowawca; kiedy ludzie chcą się czegoś nauczyć wchodzą ze sobą w interakcję
66 . CO TO ZNACZY, ŻE WYCHOWAWCA NIEDYREKTYWNY JEST FACYLITATOREM
Wychowanek jest najlepszym przewodnikiem dla zrozumienia samego siebie na bazie wglądu i osobistych doświadczeń. Wychowawca ( facylitator ) nie kieruje tym procesem, ale jest zaangażowany jako neutralny słuchacz i w pełni akceptuje rozmówcę;
67 . GDZIE STOSUJE SIĘ ODMIANĘ PEDAGOGIKI NIEDYREKTYWNEJ - EDUKACJĘ ELASTYCZNĄ
Edukację elastyczną stosuje się przy organizacji nauki w domu na zasadzie umowy między rodzicami a szkołą. Powstała ona w 1978 r. w Wielkiej Brytanii. Rodzice biorą odpowiedzialność za wychowanie swych dzieci.
68 . NA CZYM POLEGA EDUKACJA ELASTYCZNA
Edukacja elastyczna polega na realizacji programu opartego na samokształceniu, w wierze w siebie, rozwiązywaniu problemów, elastyczności. Jest to model uczenia się sposobami wybranymi przez samych zainteresowanych. Naczelnym hasłem edukacji elastycznej jest stwierdzenie, iż „Szkoła nie robi nic takiego, czego ty byś lepiej nie zrobił ”.
69 . WYMIEN PIĘĆ CECH EDUKACJI ELASTYCZNEJ
1 . nie ma jednego miejsca dla edukacji ( może być szkoła, dom, muzea ) ;
2 . obecność nauczyciele w procesie dydaktycznym nie jest niezbędna ;
3 . rodzice widziani jako aktywni partnerzy i współpracownicy szkoły ;
4 . nauczanie to nie tylko instruktaż i szkolenie. Ważne są inne rodzaje zdobywania wiedzy stymulowanie, pomoc w dotarciu do źródeł ;
5 . w programach edukacyjnych można korzystać z dostępnych w domu źródeł informacji, np. wideo, komputer, telewizja;
70 . JAKĄ DODATKOWĄ NAZWĄ OKRESLA SIĘ PEDAGOGIKĘ NIEAUTORYTARNĄ
Pedagogikę nieautorytarną określa się jako „ wychowanie bez zwycięzców i bez pokonanych ”
71 . CO JEST CELEM WYCHOWANIA WG GORDONA
autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości; samodzielność w radzeniu sobie z problemami, rozwiązywanie ich; zdolność zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i samooceny; poczucie własnej wartości; umiejętność współpracy z innymi, zdolność respektowania ich potrzeb; umiejętność samodzielnego samo ograniczania własnej swobody i wolności; wewnętrzne zdyscyplinowanie; produktywność w realizowaniu życiowych możliwości
72 . CO JEST CZYNNIKEM DECYDUJĄCYM O POWODZENIU WYCHOWANIA WG GORDONA
uzewnętrznienie konfliktów, traktowanie ich jako coś naturalne goradzenie sobie z konfliktami, aby żadna ze stron nie odnosiła zwycięstwa, ani nie przegrywała niestosowanie przymusu, okazywanie dziecku zaufania do zdolności rozwiązywania problemu dziecko traktować jako indywidualność, -- - stworzyć warunki do jego samorealizacji
73 . NA CZYM POLEGA „ ZASADA POSIADANEGO PROBLEMU ”
Zasada posiadanego problemu mówi o tym, że problem powinna rozwiązywać osoba, która rzeczywiście go posiada ;
74 . WYMIEŃ FAZY METODY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW BEZ PORAŻEK
Jest 6 faz :
rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu ( jasne wyartykułowanie potrzeb i oczekiwań zarówno dziecka jak i wychowawcy )poszukiwanie możliwości rozwiązań problemu ( zgłoszenie przez dzieci jak największej liczby pomysłów ) krytyczna ocena projektów rozwiązań ( wspólna ich analiza ) wybór najlepszego rozwiązania ( zrozumiałego dla obu stron ) opracowanie sposobów wprowadzenia w życie tego rozwiązania (ze szczegółami wykonania) poddanie kontroli ( czy przyjęte rozwiązanie przyjęło się w życiu )
WYMIEN ALTERNATYWNE WOBEC DYSCYPLINOWANIA SPOSOBY WYCHOWANIA WG GORDONA
stosowanie pozytywnych wypowiedzi typu „ja”; aktywne słuchanie; prawidłowe odczytanie potrzeb dziecka; stosowanie handlu zamiennego; zmiana otoczenia; konfrontacyjne i prewencyjne wypowiedzi typu „ja”; rozwiązanie problemu; zmiana uczuć wtórnych na pierwotne;zmiana fazy w rozwiązywaniu konfliktów, celem zmniejszenia oporu
76 . WYMIEŃ RODZAJE NAUKI WYODRĘBNIONE PRZEZ J.HABERMASA I SCHARAKTERYZUJ JE
nauki empiryczno - analityczne - obejmują sferę aktywności człowieka; przedmiotem zainteresowań tych nauk jest porządek natury i jej prawa ; przynoszą wiedzę technicznie użyteczną, dzięki temu rozszerzana jest zdolność człowieka do panowania nad zobiektyzowanymi procesami i wzmacniana jest siła kontroli technicznej; o ważności twierdzeń stanowi możność przewidywania, czyli ich wykorzystywania ; teorie nie odzwierciedlają przedmiotu badań, ale są schematem porządkującym, niezbędnym do formułowania hipotez o charakterze praw ; nauki historyczno - hermeneutyczne - zajmują się sferą oddziaływania ludzkiego poznania na sposób komunikowania się osób w toku interakcji; w tej orientacji kierując się interesem praktycznym mamy do czynienia z budową i rozszerzeniem intersubiektywności w działaniu oraz dążeniu do zapewnienia wzajemnego zrozumienia zachodzących interakcji ; zdobywamy wiedzę po to, by swój świat czynić bardziej zrozumiałym, przejrzystym ; nauki społeczne - kierują się interesem emancypacyjnym społeczeństwa, badają wyzwolenie człowieka ku autonomii i odpowiedzialności drogą autorefleksji w stosunku do informacji ; chodzi tu o dążenie do ukazywania i demaskowania tych mechanizmów społecznych i psychicznych, które stoją na przeszkodzie w realizacji „emancypacyjnych” intencji różnych osób i grup społecznych ;
77 .WYJAŚNIJ POJĘCIE „KOLONIZACJA ŚWIATA ŻYCIA” I „SYNDROM ŚWIADOMOŚCI SKOLONIZOWANEJ”
Rozwój cywilizacyjny zmierza w kierunku zawłaszczenia racjonalności komunikacyjnej - co autor określił jako kolonizację świata życia ; jej bezpośrednim następstwem jest upowszechnienie struktur i schematów myślenia nastawionego na skuteczność, występujących w powiązaniu z wartościami pochodzącymi z tzw. światopoglądu konsumpcyjnego. W ten sposób tworzy się syndrom świadomości skolonizowanej, tj. upowszechnione świadomości społecznej przekonanie, że wszelkie problemy społeczne redukują się do odpowiedniej dystrybucji dóbr i usług, których niezbędnym gwarantem jest gospodarka, państwo ; ubocznymi skutkami tego procesu są : upieniężnienie i biurokratyzacja stosunków międzyludzkich, alienacja jednostek i całych grup społecznych, poddanie dziedzinie życia społecznego funkcjonujących dotąd na innych zasadach (nastawionych na porozumienie, a nie skuteczność), wymogom racjonalności oraz zjawisko fragmentaryzacji świadomości społecznej (kultury);
78 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ WARUNKI IDEALNEJ SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ WG. HABERMASA
Komunikacja wolna od zakłóceń stanowi warunek emancypacji człowieka. Habermas postuluje Idealną sytuację mowy sprowadzającą się do takiej organizacji wymiany argumentów i podejmowania decyzji, która zapewniłaby symetryczny podział szans i faktyczną równość w zakresie wyboru i dokonywania wszystkich aktów mowy. Chodzi tu o pełną wymienialność dróg dialogowych w dyskursie oraz o doprowadzenie partnerów interakcji społecznych do porozumienia (konsensusu) ; Przedmiotem dyskursu mogą być albo problematyczne stwierdzenia (dyskurs teoretyczny) albo problematyczne normy (dyskurs praktyczny);
Idealna sytuacja komunikacyjna musi spełniać następujące warunki :
1 . Prawomocność roszczenia do prawdy -wszyscy potencjalni uczestnicy dyskursu będą mieli równe szanse otwarcia i jego kontynuacji; obydwie strony komunikacji zmierzają tu do prawdy i są wrażliwe na racjonalne argumenty ; przyjmują tylko takie sądy, których prawdziwość uważają za racjonalnie uzasadnioną ;
2 . prawomocność roszczenia do ważności - rozmówcy uzgadniają ze sobą wartości ; obie strony mają tu równe szanse wysuwania i kwestionowania wszystkich twierdzeń, wyjaśnień i interpretacji ; uzgodnienie wartości możliwe jest dopiero w ramach postkonwencjonalnego etapu rozwoju kultury ;
3 . Prawomocność roszczenia do szczerości - komunikujące się ze sobą strony mają równe szanse szczerego wyrażania swoich przekonań, intencji i postaw („twierdzę, że jest tak a tak i w to wierzę”) ;
4 . Prawomocność roszczenia słuszności założonych norm - wzajemna zgoda na przedstawiany stosunek do przekazu ; obie strony muszą mieć równe szanse żądań i roszczeń ;
Spełnienie powyższych warunków idealnego dyskursu jest niemożliwe ;
79. NA CZTM POLEGA WG HABERMASA ZBIEŻNOŚĆ LOGIKI ROZWOJOWEJ SYSTEMU SPOŁECZNEGO A ODPOWIADAJĄCYM MU POZIOMEM ROZWOJU MORALNEGO
O logice rozwojowej może być mowa w przypadku zmian prowadzących poprzez nieodwracalny szereg dyskretnych szczebli, z których żaden nie może być pominięty ; proces taki prowadzi poprzez kryzysy, tzn. rozwiązywanie specyficznych dla danego szczebla problemów rozwojowych odbywa się poprzez fazę rozmontowania struktur (destrukturalizacja) oraz częściowego regresu rozwojowego ; przyjmuje się tu również mechanizm uczenia się, tj. unikanie gróźb patologicznych ścieżek rozwojowych przy rozwiązywaniu wcześniejszych kryzysów staje się swoistym doświadczeniem, stanowiącym podstawę radzenia sobie z dalszymi kryzysami ;
80. WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ POZIOMY MODELU LOGIKI ROZWOJU SYSTEMU SPOŁECZNEGO Poziom przedkonwencjonalny - poziom tożsamości naturalnej, gdzie normy i motywy nie oddzielają się od planu działań ; poziom ten obejmuje dwa stadia : a) stadium orientacji na unikanie kary - kiedy jednostka lub grupa dąży do unikania kar, lęku, bólu, represji, unikanie kar i ślepe podporządkowanie się władzy stanowią podstawowe kryterium oceny moralnej ; b) stadium orientacji na wzajemność świadczeń - to typowa moralność konsumpcji; ocena moralna czynu zależy od możliwości zaspokojenia swoich potrzeb ; wszystko służy tu jako narzędzie zaspokajania potrzeb, kiedy jednostkom nie zagraża utrata życia, bieda, nędza i mogą szukać w systemie społecznym nagród, przyjemności ; Poziom konwencjonalny - poziom tożsamości ról, normy oddzielają się od działań ; nie następuje tu uzasadnienie norm, gdyż są one stanowione, wnoszone, np. przez absolutnego władcę lub przez jakąś władzę; poziom ten obejmuje : a ) stadium orientacji na zgodę interpersonalną, które cechuje moralność „dobrego chłopca i grzecznej dziewczynki” ; za właściwe i słuszne uważa się to wszystko, co innym się podoba lub służy i powoduje uzyskanie ich przychylności ; postępowanie jednostki osądza się według tego, co inni myślą, albo też czy to innym może się podobać ; b) stadium orientacji na prawo i porządek - autorytet, ściśle określone reguły postępowania oraz dążenie do zachowania ustanowionego porządku społecznego stają się istotnym kryterium oceny moralnej ; Poziom postkonwencjonalny - odpowiada poziomowi tożsamości osobowej, gdzie normy i role występują jako wymagające uzasadnień, a ich ważność może być kwestionowana i uzgadniana ; jednostka orientuje się nie na normy stanowione przez państwo i społeczeństwo, lecz na wartości, które oni wyznają ; występują tu 3 stadia : a) stadium orientacji na legalistyczną umowę społeczną - jednostka poszukuje równowagi między osobistymi poglądami moralnymi opartymi na ogólnoludzkich, powszechnych zasadach, a reprezentowanymi przez społeczeństwo normami moralnymi ; b) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę formalną - tj. na gotowe systemy, dekalogi, katechizmy - ustanowione formalnie zasady ; c) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę mowy - czyli na to uniwersum, które jednostka i społeczeństwo wypracowuje sobie sama - to jest dopiero właściwe stadium tożsamości, gdzie jednostka jest sobą, istotą niezależną od zmiany w czasie i w przestrzeni społecznej;
81 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI WG HABERMASA EDUKACJA
Edukacja uczy nas kompetencji poznawczo - technicznych, w tym językowych, interakcyjnych i emancypacyjnych; staje się podstawowym intermedium pomiędzy rozwojem jednostki a rozwojem społecznym Ważnym postulatem dla krytycznych nauk o wychowaniu jest obnażenie wszelkich barier instytucjonalnych, blokujących jednostce, grupom społecznym lub całemu społeczeństwu możliwości budowania tożsamości na poziomie postkonwencjonalnym, by edukacja stawała się czynnikiem samoregulacji społecznej, sprzyjającej rozwojowi systemu społecznego i rozwojowi ludzi ;
82 . CO TO JEST INTERAKCJA SOCJALIZACYJNA WG HABERMASA
Autor pojęciem „interakcji socjalizacyjnej” zastępuje pojęcie „działania pedagogicznego”; Interakcja socjalizacyjna zakłada asymetrię między wychowawcą a wychowankiem; interakcje te są zorientowane na sukces innego; pedagog zatem działa w imieniu wychowanka jako rzecznik jego interesów; wpływa na to, by same dzieci kształtowały swoją osobowość; takie działanie pedagogiczne jest bezinteresowne, gdyż nie służy interesom pedagogów, ale pozwala na to, by w procesie edukacji mogło być innym pomocne ; wychowanie nie powinno być ukierunkowane na moralność, a moralność jedynie może być jego warunkiem ;
83 . SCHARAKTERYZUJ KRYTYCZNĄ TEORIĘ KSZTAŁCENIA
Rozpatruje zadania poznawcze dydaktyki na tle ogólnych przemian społeczno - politycznych w danym kraju ; ukierunkowana jest na nauczycieli, uczniów, rodziców i inne osoby, które doświadczają opresji od przedszkola po szkołę wyższą ; dydaktyka jako nauka emancypacyjna obejmuje sferę interakcji międzyludzkich ukierunkowanych na uwolnienie jednostek spod panujących w szkole stosunków dominacji, mechanizmów selekcji i panowania oraz ograniczeń rozwojowych i samorealizacyjnych ;
84 . NA CZYM POLEGA SZCZEGÓLNA FUNKCJA KRYTYCZNEJ TEORII KSZTAŁCENIA
Polega na poddawaniu krytycznej analizie stanu instytucji edukacyjnych oraz środowisk socjalizacyjno - wychowujących z perspektywy obecnej w nich przemocy i nieuzasadnionej władzy ; nauki emancypacyjne nie mogą być lojalne wobec władz i panującej ideologii ; ich rolą jest uwolnienie świadomości podmiotów społecznych od mistyfikacji wpływów instytucji i form panowania poprzez rozbudzanie siły refleksji krytycznej i samorefleksji ; nie musi to prowadzić do zaniku stosunków dominacji społecznej, ale może zapoczątkować proces wyzwalania się spod sił wpływów ;
85 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY KUPPFERA NA TEMAT PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ
Zastanawia się on nad tym, na ile i dzięki jakim warunkom możliwy jest dzisiaj wolny od władzy dyskurs oraz komunikacja. Uważa, że nie da się z procesów wychowania, nauczania i uczenia się, myślenia i działania wyeliminować władztwa ; demokracja oznacza władzę ludu sprawowaną przez jego reprezentantów ; niezbędna jest możliwość i umiejętność uczestniczenia władzy w naszym życiu społecznym ; zadaniem pedagogiki jest budzenie świadomości w tym zakresie przez poszukiwanie odpowiedzi na pytanie : jak udaje mi się być podmiotem w demokracji zdominowanej przez rozstrzygnięcia większościowe? Jeśli traktujemy demokrację poważnie, to musimy też zaakceptować fakt, iż decyduje w niej większość, co nie oznacza że dysponuje ona prawdą ;
86 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY W. SCHULZA - KRYTYCZNA TEORIA KSZTAŁCENIA
Szkoła jako szkoła demokracji jest instytucją niewiarygodną ; niezbędny jest więc dyskurs, w którym każdy sam siebie kontroluje pod kątem tego, czego oczekuje od wzrostu uczenia się i co sam może w tym zakresie uczynić ; społeczeństwo powinno być zainteresowane prowadzeniem krytycznych badań w sferze kształcenia i oświaty ; nie da się bez analizy sytuacji odpowiedzialnie planować kształcenia; mało kto prowadzi dialog z uczącymi się, którzy najlepiej znają swoją sytuację zniewolenia ; jak oni powinni się uczyć, postępować krytycznie i samokrytycznie, skoro sami nie są obecni przy tych analizach ? krytyczna dydaktyka jest tak naprawdę punktem wyjścia do humanizmu ludzkiego życia, humanizacji pracy, życia w zgodzie z naturą, kooperacyjnego współdziałania, kulturalnego rozwoju i osobistego szczęścia ; nie jest ona jednak przedmiotem akceptacji przez rodziców i nauczycieli ; dalsze jednak tolerowanie przemocy szkolnej oddala demokratyczną przyszłość społeczeństwa, w którym ona funkcjonuje ;
87 .CO TO ZNACZY, ŻE PEDAGOGIKA KRYRTCZNA STAWIA SWOICH ADRESATÓW PRZED KONFLIKTEM RÓL
Nauczyciele jako pracownicy administracji państwowej chcąc zaangażować się w walkę ze zniewalającymi uczniów strukturami i mechanizmami władzy instytucjonalnej muszą wystąpić przeciwko swojemu pracodawcy ; prowadzi to albo do rezygnacji z zajmowanego stanowiska pracy, albo do podjęcia walki poza aparatem państwa, aby rozwijać alternatywne sfery publiczne i antyedukacyjne instytucje, zapewniające warunki i zagadnienia, wokół których ludzie mogliby organizować się w sposób odzwierciedlający ich własne potrzeby i rzeczywiste doświadczenia ;
88 . CO TO JEST PEDAGOGIKA KRYTYCZNA
Pedagogika krytyczna -nośnik ideologii rewolucji społecznej ; wg W. Brezinka : „ Polityczna pedagogika Nowej Lewicy, brak przydatnej dla praktyki wiedzy” ; pojawiła się na przełomie lat 60 tych i 70 tych w Niemczech ; miała wpływ na spór o naukowość pedagogiki oraz przyczyniła się do rozpoznawania alienacji, uprzedmiotowienia i jednostronności w wyjaśnianiu ukrytych mechanizmów i struktur „kolonizujących” życie jednostek i grup społecznych ; pedagogika stała się pośrednio za sprawą teorii krytycznej źródłem inspiracji dla ruchu studenckiego protestu w jego początkowym stadium, a jej przedstawicieli obciążano odpowiedzialnością za stworzenie polityczno - duchowego klimatu dla sceny terrorystycznej przełomu lat 70 i 80; pedagogika krytyczna w nowej roli oznacza walkę klasową w sektorze wychowania i kształcenia, tj. eksponowanie w jej analizach antagonistycznych struktur : dziecko - wychowawca, dzieciństwo - dorosłość, dziecko - społeczeństwo ;
89 . JAKĄ POSTAWĘ WOBEC PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ PREZENTYJE HENRY A. GIROUX
Pedagogika krytyczna jest osadzona w swoich związkach z polityką i ideologią, służąc określonym siłom do prowadzenia walki politycznej ; potrzebuje natchnienia ze strony żarliwej wiary w konieczność walki , aby stworzyć lepszy świat, tzn. potrzebuje takiej wizji, która uświęca nie to co jest, ale to co mogłoby być ; która patrzy w przyszłość ; jest to wezwanie do alternatywnych sposobów doświadczenia, do sfer publicznych, które utwierdzają wiarę w możliwości twórczego podejmowania ryzyka, angażowania życia, aby je wzbogacić; oznacza to kierowanie się krytycznym impulsem, aby uwidocznić różnicę między rzeczywistością a warunkami, które ukrywają jego możliwości;
90 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „RÓŻNICY” U DERRIDY I ZNACZENIE JEJ DLA PEDAGOGIKI
Derrida wprowadził ontologiczną kategorię różnicy poprzedzającej istnienie. Umożliwia to traktowanie (także w pedagogice) odmienności (w zakresie wieku, płci, zdolności) jako podstawy kulturowej tożsamości. Żeby istnieć jako ktoś, kto ma swoją tożsamość, trzeba się najpierw różnić, należy najpierw kogoś wyodrębnić, oddzielić, czyli wyróżnić ; dopiero różnica pozwala temu co identyczne na bycie sobą ; nie można określić czyjejś tożsamości nie ustanawiając go inaczej niż jako coś innego ;
91 . WYJAŚNIJ DERRIDIANSKĄ KATEGORIĘ O „DUALNYM CHARAKTERZE JĘZYKA”
Język jest ustrukturyzowany na zasadzie binarnych opozycji - wszystkie pojęcia mają swoje przeciwieństwa, a sposób ich uporządkowania w parach nie jest przypadkowy. Zwykle na pierwszym miejscu w każdej parze fenomenów znajduje się pojęcie o charakterze pozytywnym, o mocnych cechach (np. dobro, prawda, piękno, mądry), natomiast na drugim miejscu sytuuje się kategorię słabszą, o właściwościach negatywnych (np. zło, fałsz, kicz, głupi) ; dobry nie jest złym, biały nie jest czarnym , duży nie jest małym ; w procesie konstruowania tożsamości identyfikujemy się z dobrą stroną językowo skonstruowanych znaczeń ;
92 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „INNY” U DERRIDY
Kategoria inności to negatywna strona naszej tożsamości ; inny to gorszy, przez co nie ma dostępu do komunikacji ; opozycyjne terminy (na drugim miejscu) stanowią tło dla zdefiniowania pierwszych ; o tym, które z nich znajduje się na pierwszym miejscu decyduje interpretacja władzy ; zależy to od tego, jak relacje władzy żądzą dyskursem i językiem ;
93 . WYJAŚNIJ DERRIDIAŃSKĄ KATEGORIĘ „DEKONSTRUKCJI”
Dekonstrukcja może być jedną z możliwych strategii myślenia krytycznego, które prowadziłoby do wyzwolenia, wyjścia poza władzę języka ; jest tu krytyka języka od środka w oparciu o takie kategorie, które same są niedualne, nierozstrzygalne ; chcąc dekonstruować język należy przeprowadzić jego krytykę, dociekać wartości opinii i procesu formowania się za jego pośrednictwem tożsamości ; trzeba rozbić strukturę języka, by odnaleźć w nim pojęcia, które nie są uchwytne ani w tym, ani w przeciwstawnym mu języku ; zabieg ten pozwoliłby rozerwać strukturę języka, by otworzyć przestrzeń dla kategorii, które nie dają się umieścić w dualnym schemacie ;
94 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KONSEKWENCJE PROPOZYCJI DERRIDY
Filozofia Derridy jest rodzajem jest rodzajem pomysłu na to, jak czytać teksty ; z jednej strony można cytować i nie komentować od siebie czyichś myśli, z drugiej strony można unikać cytowania, dążąc do zastąpienia czyjegoś tekstu jakimś metajęzykiem ; Derrida uczy też pewnej pokory wobec typowego dla naukowych analiz przeświadczenia, że można czyjś tekst zawłaszczyć i zapewnić czytelników o swoim słusznym odczytaniu ; tekst uniemożliwia odszukanie i przywłaszczenie całościowego sensu poza nim samym, co uniemożliwia rozszyfrowanie ukrytych znaczeń ; ten typ dekonstrukcji tekstów pozwala nam na przezwyciężenie obcości tego, co obce i co nie podaje się jednoznacznej konceptualizacji ; dzięki takiej refleksji teksty pedagogiczne stają się prywatnym „rodzajem pisarstwa”, pozbawionym jakiejkolwiek powszechnej , intersubiektywnej sprawdzalnej ważności ; ich dekonstrukcja jest dzięki temu twórcza, otwierając przestrzeń na zjawiska, pojęcia, które mają znaczenie jedynie w pewnym kontekście; nie ma przy tym jakiejś jednej dekonstrukcji, gdyż nie ma idealnej i absolutnej strategii wytwarzania poszczególnych wypowiedzi, sprawdzania tego co nieznane do znanego ;
95 . DLACZEGO FOUCAULT UWAŻAŁ, ŻE WIARA W ROZUM JEST NIEUZASADNIONA
Uważał, że wiara w rozum jest nieuzasadniona, bo doświadczamy tak często konfliktów zbrojnych, różnych form represji, dyskryminację rasową i seksualną, klęski głodu, wyzysk ekonomiczny, gwałt, morderstwa i zbrodnie na dzieciach ; zamiast tradycyjnej teorii prawdy budował teorię reżimów prawdy oraz teorię związków pomiędzy prawdą a władzą ;
96 . NA CZYM POLEGA METODA GENEALOGICZNA W BADANIACH FOUCALTA
Badając współczesne fenomeny życia społecznego na wzór pracy archeologa posłużył się metodą genealogiczną, czyli odkrywał elementy, ślady przeszłości, które w połączeniu ze sobą i we wzajemnych relacjach stwarzałyby kontekst do ich krytycznego opisu i zrozumienia ; pisząc np. historię jakiegoś fenomenu społecznego (np. dyscyplina i kara) , odnajdywał pochodzenie dzisiejszych struktur społecznych, instytucji, poglądów, by oddać teraźniejszość krytycznej relatywizacji, ukazać, w jaki sposób i w jakich okolicznościach została ona „wyprodukowana” ;
97 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI KATEGORIA WŁADZY W TEORII FOUCAULTA
Uważał, że pojęcia władzy nie da się sprowadzić do działania organów państwowych ani też do prawnie sankcjonowanego wyzysku, ale że władzę sankcjonuje wiedza, a w szczególności historyczna , która do XVIII wieku uzasadniała na Zachodzie władzę monarszą ; współczesna władza nie może już stosować kar tortur czy egzekucji, więc posługuje się wiedzą jako podstawowym mechanizmem nadzoru, który jest cichy, niedostrzegalny i prawie poza kontrolą społeczną ; wiedza stała się władzą bez podmiotu władającego, przenikając do codziennego życia i praktyk
98 . CO TO JEST „BIOWŁADZA” WG FOUCAULTA
Biowładza to przemoc nad jednostką ; Władza może kogoś pozbawić życia lub życie mu darować ; Od XIX wieku „biowładza „ decyduje o losie „ras”, tzn. przemawia w imieniu społeczności, której inna społeczność rzekomo zagraża. „Biowładza” przekształciła rzemieślników zajmujących się reperowaniem poszczególnych istnień w dumnych inżynierów dusz, przypisujących sobie prawo decydowania o grupowym losie zgodnie z prawem wskazanym biednym ludziom: podstawą życia jest śmierć ;
99 . JAKIE JEST ZNACZENIE POJĘCIA DYSKURSU W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA
Centralnym pojęciem koncepcji analitycznej jest dyskurs rozumiany jako praktyka formująca przedmioty, o których dyskurs mówi ; dyskurs to system wiedzy, koncepcji, myśli, który jest w praktykach społecznych ; człowiek mówiąc nie posługuje się dyskursem, ale to dyskurs mówi przez niego ; dyskurs jest tym, co dostarcza mu schematu, wzoru myślenia ; dyskurs jest niepodzielną konfiguracją władzy - wiedzy ; w wiedzy jest władza, a we władzy wiedza (kto posiada władzę ma wiedzę i na odwrót ) ; każda prawda w naukach humanistycznych jest efektem władzy, przez co nie jest obiektywna ; dyskurs może być instrumentem i skutkiem sprawowania władzy, albo przeszkodą, pułapką lub punktem wyjścia dla przeciwstawnej strategii ; dla współczesnej pedagogiki analiza istoty dyskursów pozwala przyjrzeć się instytucjom edukacyjnym jako tym które je wytwarzają i uprawomocniają lub ograniczają prawo do mówienia ;
100 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI SZKOŁA WG FOUCAULTA I CO TO SĄ SUBTELNE TECHNIKI DYSCYPLINOWANIA
Szkoła jest poligonem doświadczalnym dla generacji dorosłych (sprawujących rządy) w zakresie rozwijania i doskonalenia technik oraz strategii sprawowania władzy ; instytucja ta nie jest zatem dla uczniów , ale dla jej dysponentów by za jej pośrednictwem wytwarzać istoty posłuszne ; do dystrybucji dyskursów instytucje oświatowe wykorzystują subtelne techniki dyscyplinowania jednostek w postaci ich egzaminowania ; stosuje się techniki i formy organizacyjne, które wpływają na kształtowanie, przyswajanie i wzmacnianie tożsamości i podmiotowości uczniów ; tworzy się grupy dla uczniów opóźnionych lub zaawansowanych, ich zdolności zostają wtłoczone w system norm i napiętnowane ;
101 . WYJAŚNIJ POJĘCIE DYSCYPLINY W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA
Dyscyplinę należy utożsamiać z pewnym typem władzy, metodą jej sprawowania, która obejmuje cały zestaw narzędzi, technik, sposobów, płaszczyzn stosowania, zamierzonych celów ; uczeń staje się w szkole obiektem, który można uformować, wyprodukować, wysterować krok po kroku ; zaplanowany przymus wobec innego pozwala wniknąć w jego osobowość, wyzwolić w nim nieustanną gotowość do posłuszeństwa i wyrobić niezbędne ku temu nawyki ; poddawanie jednostek dyscyplinie ma spełnić rolę przede wszystkim kształtowania ich ciał, czemu służą: skala kontroli (różniczkowa władza nad aktywnym ciałem),przedmiot kontroli (ceremoniał ćwiczenia) , modalność (nieustanny przymus);
102 . WYMIEŃ PROCEDURY NORMALIZUJĄCE WG KONCEPCJI FOUCAULTA I SHCRAKTERYZUJ JE
egzamin - wystawienie uczniom ocen cyfrowych; zapewnia on jednostkom ich widzialność oraz stosowne miejsce w hierarchii społecznej ;
praktyki ujarzmiania - na które składają się 3 procedury : ustalania rytmu, narzucenie określonych czynności i regulacja powtarzających się cyklów (system klasowo - lekcyjny) ;
normalizujące sankcje w postaci mikropenalizacji - czas (spóźnienia, nieobecności, przerwy w pracy) , aktywność (brak koncentracji uwagi, niestaranność) , zachowania (niegrzeczność, nieposłuszeństwo) , dyskurs (gadatliwość, bezczelność) , ciało (niewłaściwa postawa, nieodpowiednie gesty, niechlujstwo) , seksualność (nieskromność, nieprzyzwoitość) ;
103 . NA CZYM POLEGA IDEA PANOPTICUM
Jest to zinternalizowane przez ludzi „ oko władzy” ; sprawia ono, że ludzie zachowują się tak, jak gdyby byli zawsze przez władzę nadzorowani ; prowadzi to do pożądanych zachowań i tożsamości ; „ Kto został umieszczony w polu widzenia i wie o tym, przejmie na swe konto ograniczenia narzucone przez władzę” ; zdaniem autora osoby nadzorujące zachowanie podopiecznych (więźniów, uczniów, pacjentów) są w stosunku do ich podległości wolne, nie są jednak wolne w stosunku do centralnego nadzorcy, właściciela, który z kolei może obserwować ich pracę ; istotnym elementem koncepcji panoptycznej jest nierówny dostęp do wiedzy : osoba nie wiedząc czy jest w danym momencie obserwowana, zachowuje się tak, jakby była obserwowana przez cały czas ; nadzór, wizualna kontrola i wiedza stanowią podstawę relacji władzy
104 . KTO WPROWADZIŁ DO PEDAGOGIKI POJĘCIE ANTYPEDGOGIKA
W 1974 roku Heinrich Kupffer był pierwszym pedagogiem niemieckim, który przez analogię do nowego humanistycznego nurtu w psychiatrii jakim była antypsychiatria wprowadził do pedagogiki pojęcie antypedagogiki ;
105 . CO TO JEST ANTYPEDAGOGIKA
„Zakazany owoc na drzewie poznania” ; ruch antyautorytarnego protestu w naukach o wychowaniu ; opowiada się za całkowitą rezygnacją z roszczeń wychowania ; pedagogika pozostawienia dziecka, zakazu ingerowania w jego wychowanie ; teoretyczna refleksja i praktyka edukacyjna ; postrzegana jest jako nauka z politycznymi implikacjami, jako zamach na odwieczny porządek społeczno - kulturowy ; antypedagogika zerwała z pojęciem i fenomenem wychowania ; idea wychowania postrzegana jest przez nią jako wróg moralności, etyki ; dla antypedagogiki podmiotowość dziecka nie jest punktem dojścia, ale punktem wyjścia w stosunkach międzyludzkich; ale nie jest ona jedynie prądem negatywnym; w rzeczywistości zależało na poruszeniu sumień pseudowychowawców z perspektywy dzieci ; jest to pedagogika minimalizowanej interwencji w wewnętrzny świat dziecka ; jest jedną z równoprawnych dróg możliwego sposobu życia ; jest to nowa pedagogika, nie oznacza to , że jest lepsza, ale jest inna ; umożliwia dorosłym pokojowe wzajemne zbliżanie się do siebie i do dzieci ;
106 . WYMIEN PODSTAWOWE OBSZARY NEGOWANE PRZEZ ANTYPEDAGOGIKĘ
1 . negacja konkretnej tradycji praktyki pedagogicznej (np. opresja, etykietowanie, manipulacja) ;
2 . negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia (źródło dehumanizacji stosunków międzyludzkich) ;
3 . negacja idei i funkcji wychowania jako takiego ;
4 . negacja pedagogicznych teorii, ich podstaw i rozwoju ;
107 . PODSTAWOWE POGLĄDY H. SCHOENEBECKA
Antypedagogikę określa mianem postpedagogiki lub ruchem amication ; docieka możliwości przekroczenia bariery pedagogicznego myślenia i działania ; nie chodzi mu o negację pedagogiki, ale na zdobywaniu samowiedzy zgodnie z przyjętymi założeniami filozoficznymi ; dokonuje kulturowej emigracji w okres postpedagogiczny i wybiega tym samym w przyszłość ; powołuje się na M. Mead , uważa że jest możliwy nowy sposób porozumiewania się i współistnienie ze sobą dorosłych i dzieci ; kultura socjalizacyjna nie może być wymuszana przez którąś stronę, nie może redukować prawa do kontynuowania innych typów kultury ; autor mówi za Rogersem że można narzucać komuś wolności, jeśli on sobie tego nie życzy ; jego zasada nieingerowania mówi o tym, żeby odejść od skoncentrowania na metodzie badania jakiegoś zjawiska na rzecz skoncentrowania się na doświadczaniu odkrywanego dopiero problemu dzięki oczekiwaniu , obserwowaniu, wsłuchaniu się ; nawiązywał do psychologii humanistycznej R. Lainga zgodnie z którą badacz sam jest instrumentem uczestniczącym w doświadczeniu ; idea niewychowania akcentuje inne zaangażowanie się osób we wzajemne interakcje i ma odniesienie do obszaru szkolnego i wychowawczego ; za psychologią humanistyczną mówi ,że „osobowość staje się , a nie jest” ; wyniki badań autor adresuje do dorosłych, w tym do pedagogów, gdyż oni są też jeszcze dziećmi, ciągle się rozwijają i nie osiągnęli gotowej osobowości ; autor w jednym z wierszy mówi, że pedagogika ta umożliwia dorosłym pokojowe wzajemne zbliżanie się do siebie i do dzieci ; określił punkt załamania zrozumienia, gdyż trudno określić właściwą teorię kiedy krytycy posługują się odmiennym kodem oceniającym ;
108 . WYMIEŃ ARGUMENTY PRZECIW ANTYPEDAGOGICE
1 . antypedagogika nie powinna odgradzać się od dziedzictwa pedagogiki , bo sama buduje na niej swoje przesłanki ; 2 . problem wychowania nie zniknie z żadnych doświadczeń i teorii ; 3 . wyzwolenie dzieci od wychowania jest idealistyczną iluzją - jeśli się dziecka nie wychowuje , to wymyka się spod kontroli i może dojść do wielu wypaczeń ; 4 . nie można zgodzić się z kwestią różnic między dziećmi a dorosłymi, gdyż dorośli mają problemy ze swoimi dziećmi a nie odwrotnie ; 5 . antypedagogika popełnia błąd, że kreuje ideał człowieka dorosłego jako człowieka wolnego ; 6 . antypedagogika głosi, że rozwój dziecka następuje naturalnie ; natomiast psychologia rozwojowa mówi, że rozwój dziecka wymaga stworzenia mu pewnych warunków , m. innymi pewnego oporu ; 7 . „mit zerwania” - antypedagogika zrywa z tradycją pedagogiki tylko dlatego, że odcina się od wychowania i pedagogikę określa „czarną pedagogiką” ; 8 . antypedagogika zabiera pedagogom prawo nie tylko do działania, ale nawet do istnienia prawa do wychowania ; 9 . antypedagogika jest radykalnym odłamem romantyzmu jako sprzeciw przeciwko scjentyzmowi i inżynierii społecznej;
109 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY BRAUNMUHLA NA ANTYPEDAGOGIKĘ
Neguje on pedagogikę odmawiając jej prawa do dalszego istnienia i rozwoju ; nazywa ją czarną pedagogiką ; jasno określa prawa, które powinny być zagwarantowane dzieciom, by społeczeństwo i środowisko ich życia nie było dla nich szkodliwe lub wrogie ; sugeruje możliwości odmiennego sposobu zapewnienia szczęśliwości ludziom bez względu na wiek , nowy sposób porozumiewania się i współistnienia ze sobą pokoleń ; podobnie jak Schoenebeck uważa, że kultura socjalizacyjna nie może być wymuszana przez którąś stronę, nie może redukować prawa do kontynuowania innych typów kultury ; autor mówi za Rogersem, że nie można narzucać komuś wolności, jeśli on sobie tego nie życzy ; widoczny jest twórczy niepokój o losy ludzkości, który prowadzi do nowych zainteresowań i odkryć rzeczywistości, która wykracza poza ramy pedagogiczne ; każdy może sam decydować o tym, czy chce być pedagogiem czy antypedagogiem ;
110 . SCHARAKTERYZUJ GENEZĘ POSTMODERNIZMU
Postmodernizm uważa się za fenomen kulturowy ; datuje się od 1917 roku - R. Panwitz opublikował wówczas książkę „Kryzys europejskiej kultury” ; w 1934 roku F. De Onis posłużył się słowem postmodernizm by określić mniejszościową reakcję hiszpańskiej literatury na literaturę modernistyczną ; w latach 30 tych i 40 tych pojawiały się poglądy Wittgensteina i Heideggera jako forpoczta postmodernizmu ; w latach 1947 - 78 postmodernizm upowszechnia się i zagnieżdża w literaturze, architekturze, sztuce, filozofii dziejów ; A. Toybbee określa słowo postmodernizm jako kryzys epoki dominacji Zachodu, ma nastąpić proces wymieszania wartości i znaczeń różnych kultur planety ; w latach 80 tych stał się przedmiotem dyskusji również w naukoznastwstwie, teologii, prawie i etyce ; kierunek ten przedstawia zmianę w kulturze europejskiej i amerykańskiej ; jest problemem rewizji i reformy w kulturze społeczeństwa ;
111 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ SPRZECZNOŚCI SPOŁECZEŃSTWA OTWARTEGO
1 . wszyscy oczekują stosunków międzyludzkich opartych na wzajemnym zaufaniu, ale jednocześnie wolą się samorealizować ; oba te cele wzajemnie się wykluczają, a więc nie są możliwe do zrealizowania ;
2 . wszyscy chcieliby polegać na czymś fundamentalnym, trwałym, ale nikt nie chce się przyczynić do tego, tylko oczekuje od innych pewności przekazywanych reguł, zgodnie z którymi mogliby postępować ;
3 . wszyscy proszą o rady, ale sam nikt nie chce udzielać rad - bo to trudne, albo z obawy przed konsekwencjami ; wszelkie poradnictwo zakłada, że ludzie nie potrafią sami sterować swoimi sprawami , nie czują się kompetentni ; w rzeczywistości nie chcą żadnych rad ;
112 . CO UJAWNIA DYSKURS POSTMODERNISTYCZNY W PEDAGOGICE I DO CZEGO TO PROWADZI
Dyskurs ten został zapoczątkowany przez Z. Kwiecińsiego, Lecha Witkowskiego, potem przez Szkudlarka i Melosika ; sprzyja merytorycznej refleksji nad jakościowymi możliwościami reformowania polskiej pedagogiki ; dyskurs ten odsłania szansę pedagogiki w ponowoczesnym świecie ; można przekraczać granice tradycyjnych dyscyplin akademickich i uwolnić się tym samym z władzy modernistycznych dyskursów wiedzy ; dyskurs ten zawiera wiele przesłanek do zrozumienia rzeczywistości społeczno - kulturowej społeczeństw postindustrialnych ; debata postmodernistyczna prowadzi do zrozumienia niektórych realnych, wielowymiarowych relacji między edukacją i wiedzą, między podmiotem działania pedagogicznego a strukturą społeczną ; sprowokowała też do angażowania się na rzecz tworzenia lepszego świata ; dyskurs ten ujawnia mechanizm walki o swój status na tle walki dyskursów o przedstawicielstwo w świecie naukowym ; pomaga też dostrzec spory w naukach o wychowaniu ;
113 . JAKIE PROBLEMY I PYTANIA WYOSTRZA DYSKURS POSTMODERNISTYCZNY W OBSZARZE PEDAGOGIKI 1 . jak można lepiej wychowywać ; 2 . jaką społeczną funkcję spełnia jeszcze dzisiaj wychowanie ; 3 . jak stosowany jest termin ”rodzina” w dzisiejszej dyskusji, kto go sobie przywłaszcza i jakie wywołuje oczekiwania ; 4 . gdzie można rozpoznać struktury niosące przemoc , które trzeba zmienić ; Zrywa się z poszukiwaniem optymalnego wychowania ; nie obowiązuje już autorytet, nie ma apelowania do posłuszeństwa, przestrzegania norm, postępowania według wzorów ; żadnego zobowiązania do umów i żadnej wspólnoty między kontrahentami ; dominującą kategorią w społeczeństwie postmodernistycznym jest dobrowolność ;
114 . DO CZEGO POWINNO SIĘ POWRÓCIĆ W TRAKCIE REFORMY EDUKACJI I DLACZEGO
1 . przywrócić konstruktywną rangę w wychowaniu kultury popularnej ; 2 . przyznać jednostkom prawa do odpowiedzialności za wybór sposobu życia ; 3 . pozwolić na bycie sobą i samostanowienie o własnej tożsamości ; 4 . uprawomocnić lokalne formy wiedzy ; 5 . pozbawić dyskurs konsumpcji - reklama i moda ;
6 . zwiększać i doświadczać wrażenia i poszukiwać ekspresji ; wszystko po to, aby współistnieć z wieloma innymi światami. Np. światem modernistycznej Ameryki lub przednowoczesnej Korei Północnej ;
Pedagogika stała się terenem walki o dopuszczalną i obowiązującą społecznie wersję rzeczywistości, dlatego musi sama określić właściwe dla niej dyskursy i wyeliminować inne ; świat jest skonstruowany antagonistycznie, a więc jest walką o władzę, o dominację jednego dyskursu nad innym ;
115 / 116 . SCHARAKTERYZUJ POSTMODERNISTYCZNY PROGRAM KSZTAŁCENIA
Postmodernizm cechuje cząstkowość, dlatego nie ma mowy o uniwersalnych cechach kształcenia ;
wszelkie dyskursy są lokalne; obowiązuje pluralizm programów edukacyjnych ;
kształcenie odbywa się w duchu nauki pojmowanej jako paralogia, jako praktyka tworzenia niewiedzy - przeciwstawia się temu co znane ;
wymaga to programów kształcenia opartych na praktycznej aktywności tworzenia wiedzy ;
miarą edukacji jest jej elastyczność i tworzenie otwartości ;
chodzi o programy przedstawiające świat jako konstrukt procesu poznawania, co sprowadza się do koncepcji programu jako luźnego zbioru materiałów dla ucznia ;
mogą one być wtedy wykorzystywane do tworzenia różnych wizji poznawczych ;
edukacja powinna też gwarantować różnorodność w treściach kształcenia - np. w USA jako społeczeństwie wielokulturowym ;
uczniowie mają opanowywać język każdego przedmiotu, muszą wiedzieć co to jest definicja, problem, metafora, zdarzenie ;
potrzebny jest jakiś metajęzyk - czyli język o języku, który rozpoznawałby błędy ;
117 . SCHARAKTERYZUJ POSTMODERNISTYCZNE PROPOZYCJE DO DYDAKTYCZNEGO MODELU I METOD UCZENIA SIĘ
Jakość kształcenia w szkołach można by poprawić w ciągu jednej nocy (Postman), gdyby nauczyciele mogli zmienić się wykładanymi przedmiotami ; gdyby np. fizyk musiał nauczać języka polskiego, którego nigdy nie lubił, wówczas lepiej zrozumiałby uczniów, którzy nie lubią tego przedmiotu ; postuluje się odrzucenia podręczników szkolnych, gdyż są one wrogiem edukacji ; nauczyciele mogliby bazować na dokumentach i innych materiałach i sami kontrolować dobór treści nauczania ; należy rozstrzygnąć problem techniczny i metafizyczny ; techniczny dotyczy metod i środków, dzięki którym młodzież zdobywa wiedzę, dlatego pedagodzy zajmują się kwestią tego, jak powinno przebiegać nauczanie ; metafizyczny - trzeba znaleźć jakąś ideę, która nadałaby uczeniu się odpowiedni sens i jasność ; ważne jest kształtowanie tożsamości płciowych i różnic między płciami , gdyż ciało jest także wytworem społecznym , środkiem ekspresji tożsamości człowieka i odgrywa znaczącą rolę w jej kreowaniu ; zwraca się uwagę na modę, która konstruuje poczucie wolności osoby, zachowuje też formę projektowania i konstruowania ciała ; zwraca się uwagę na centralną pozycję obrazu we współczesnej kulturze ; dla systemu oświaty otwiera się ważna obszar kształtowania kompetencji rozumienia mediów ;
118 . ZALETY POSTMODERNIZMU
1 . rozstanie się z autorytaryzmem filozofii przyniesie ludziom ulgę, pozbawi poczucia winy zdejmie ciężar niepotrzebnych obowiązków; 2 . zniknie podstawa do wyniszczających sporów oraz do budowania arbitralnych hierarchii ; 3 . pojawia się nadzieja na ludzką solidarność, na więź braterstwa ; 4 . postawa podejrzliwości nie pozwoli na popadanie w żadną ideologizację lub fundamentalizm ; 5 . różnorodność prawd prowadzi do tolerancji ; kultura i polityka może stać się więc bardziej przyjazna dla ludzi ;
119 . WADY POSTMODERNIZMU
1 . ma kłopoty z określeniem swego miejsca w dziejach myśli ; demaskuje nowoczesność, ale sam nie proponuje nic w zamian ; 2 . tezy postmodernistów uznaje się za banalne, niezrozumiałe, błędne; 3 . sami twórcy postmodernizmu (np. Derrida) nie przyznają się że są jego reprezentantami ; 4 . rewolucja filozoficzna jest pozorna, gdyż mieści się w tradycji modernizmu ; 5 . niektóre poglądy opierają się na paralogizmach ; 6 . zwolennicy postmodernizmu koncentrują się na metaproblemach, a nie na rzeczywistości ; 7 . postmodernizm może przyczynić się do rozchwiania lub zakwestionowania wszelkich wartości, gdyż w poszukiwaniu prawdy człowiek jest skazany na samotność ; 8 . nie ma podstaw, jakiejś prawdy albo systemu wartości, które pozwoliłyby dokonać zmian lub rekonstrukcji rzeczywistości ; 9 . stwarza zagrożenie dla współczesnej teorii i praktyki edukacyjnej, gdyż odchodzi od uniwersalnych wartości ; prowadzi do „pedagogiki milczenia” ; 10 . postmodernizm wpada w pułapkę metanarracji, upominając się o wiarę w zdolność człowieka do samostanowienia z pominięciem współistnienia ludzi w sposób wolny ; 11 . w Polsce postmodernizm stanowi obecnie rodzaj środka do zrobienia kariery i zaistnienia w środowisku ; 12 . ruch postmodernistyczny w pedagogice nie rozwiąże żadnego problemu współczesnej edukacji ; jest skazany na niepowodzenie ;
121 . WYMIEŃ PRZEDSTAWICIELI PEDAGOGIKI GESTALTO. Burow; R. Cohn,; F.Perls; L. Moreno; G. P e t z o l d; G. Brown; C. Rogers; A. Maslow; J.H.Pestalozzi; R. Fuhr; V. Frankl;
122 . WYMIEŃ NACZELNE CELE PEDAGOGIKI GESTALT
Odnalezienie siebie, własnej tożsamości, samorealizacja, odzyskanie własnej osobowości, eliminacja blokad wewnętrznych rozwoju, osobisty rozwój i wzrost jednostki, odpowiedzialność za samego siebie, rozpoznawanie osobistych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie, doskonalenie własnej świadomości, koncentrowanie się na „tu i teraz”;
123WYMIEŃ CELE KIERUNKOWE PEDAGOGIKI GESTALT
Wprowadzanie jednostki do wykształcenia własnych umiejętności i zdolności; Poznawanie własnych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie; Dostrzeganie szans poszerzania potencjału działań i przeżyć; Kształcenie stosunków pomiędzy: dyscypliną a spontanicznością, zachowaniami wynikającymi z doraźnych potrzeb i hierarchicznych zachowań, swobodnym decydowaniem a odpowiedzialnością itp.; Samostanowienie z jednoczesną świadomością więzi społecznych (jedność indywiduum - środowisko); Społeczne zaangażowanie ze świadomością autoodpowiedzialności; Przyczynianie się do autonomii osoby; Doskonalenie zdolności doznawania i postrzegania; Otwartość na „wymagania sytuacji”, czyli zdolność i gotowość rozpoznawania oczekiwań i odpowiadających im zachowań;
124 . JAK ROZUMIANE JEST POJĘCIE „BYCIE WE DWOJE” W PEDAGOGICE GESTALT
Relacje miedzy pedagogiem a wychowankiem budowane są na intersubiektywności- tzn. na wszystkim tym, co zachodzi pomiędzy spotykającymi się ze sobą dwiema osobowościami; nauczyciel musi postrzegać i akceptować ucznia w całej pełni jako człowieka, jako pełnowartościową istotę ludzką; Nie jest to podejście indywidualistyczne ani grupowe do uczniów, ale swoistego rodzaju „ bycie we dwoje”, wzbogacone tym, co dzieje się „tu i teraz”;
125 . JAK KSZTAŁTOWANE SĄ STOSUNKI INTERSUBIEKTYWNE POMIĘDZY NAUCZYCIELEM - UCZNIEM - RODZICEM W PEDAGOGICE GESTALT
Uczeń musi mieć poczucie bezpieczeństwa, a nauczyciel wspomaga i odkrywa w uczniu jego możliwości rozwojowe i osobowościowe. Towarzyszy temu klimat wzajemnego zaufania, otwartości i prawdy. Nie ma nakazu, ale jest rozumienie wartości procesu kształcenia , tzn. nauczanie nie może przekazywać wiedzy jednostronne , ale musi stwarzać takie sytuacje, żeby uczniowie sami doświadczali siebie (wzajemne interakcje). Należy postrzegać ucznia (dziecko)jako inteligentną wewnętrznie i pełnowartościową istotę ludzką i odpowiednio ją traktować. To wychowanek ustala codzienną „musztrę”, a wychowawca jedynie mu towarzyszy, nie narzucając ani swojego tempa, ani trasy, ale zapewnia bezpieczeństwo. Nauczyciel „zaprasza” do uczenia się;
126. NA CZYM POLEGA ROZWIJANIE SYTUACJI HORYZONTALNYCH POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A UCZNIEM W PEDAGOGICE GESTALT
Dotychczasowe, zwyczajowe interakcje pomiędzy nauczycielem a uczniami podkreślające różnice ze względu na wiek, wiedzę i doświadczenia powinny rozwijać się na zasadzie partnerskiej; Nauczyciel, uczeń są równoprawnymi istotami uczestniczącymi w procesie nauczania, uczenia się, gdyż ludzie zawsze uczą się od siebie, chociaż treść i zakres uczenia się są różne;
127 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY PIERWSZEŃSTWA RELACJI UCZEŃ - NAUCZYCIEL
Proces nauczania, uczenia się nie zaczyna się od programu kształcenia, tylko od możliwości i potrzeb uczniów; To co w danym momencie zajmuje uwagę ucznia jest ważne jako punkt wyjścia do różnych refleksji; nauczyciel odwołuje się do świadomości „tu i teraz” w klasie szkolnej i reaguje na twórczość, fantazję i zdolności wczuwania się w różne stany, mówi do uczniów co oni powinni odkrywać, ale stwarza sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych spraw i umożliwia im uświadamianie własnych możliwości i potrzeb;
128 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY STWORZENIA HORYZONTALNYCH SYTUACJI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ
Na lekcji nauczyciel i uczniowie traktują się nawzajem poważnie i a szacunkiem; Lekcje odbywają się na dwóch poziomach: społeczno - emocjonalnego i merytorycznego uczenia się; Jeżeli uczniowie muszą być przygotowani, by uczyć się czegoś od nauczyciela, to i on musi być gotów, by uczyć się czegoś od swoich uczniów; obie strony wzajemnie się warunkują i korzystają z obopólnej wymiany; oznacza to, że nauczyciel włącza się aktywnie w te sytuacje, angażując swój stan psychiczny jako instrument procesu nauczania - uczenia się; w tak rozumianej interakcji uczenie się jest uczeniem oby partnerów, tzn. uczeń uczy się czegoś od nauczyciela, a nauczyciel uczy się czegoś od ucznia, co wcale nie oznacza, że we wszystkich sytuacjach uczą się od siebie tego samego lub tyle samo; Wg pedagogiki Gestalt ludzie zawsze uczą się czegoś od siebie niezależnie od zajmowanej pozycji społecznej i różnic cech osobowych;
129 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOŚCIĄ CIAŁA - PSYCHIKI I DUSZY
Zajęcia przebiegają zgodnie z ideą pedagogiki Gestslt, o ile nauczyciel uwzględnia stan jedności: ciała - psychiki - duszy - zachowania - uczuć - myślenia. Gestalt afirmuje jednorodną perspektywę istoty ludzkiej , która jednoczy w sobie umiar zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, społeczny i duchowy oraz która umożliwia całościowe doświadczenie; przywraca zarazem możność wyrażania emocjonalnych i cielesnych odczuć jednostki, które zgodnie z tradycyjnym wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane;
130 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY UCZYNIENIA PUNKTEM WYJŚCIA DO ZAJĘĆ TEGO, CO W DANYM MOMENCIE ANGAŻUJE UCZNIÓW
Nauczyciel powinien brać pod uwagę w czasie doboru treści zajęć to, co ma aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów. Odpowiednio do wieku uczniów powinien określać potrzeby swoich uczniów w relacji do tematu; o doborze treści współdecydują uczniowie, oni również je współkształtują; lekcje polegają na tym, że nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie doświadczają istotności i wagi spraw oraz treści ze względu ze względu na nich samych; Mogą aktywnie dojrzewać do ich samodzielnego zrozumienia; ważne jest pobudzanie ich zaciekawień, poruszanie ich określoną treścią; nauczyciel powinien wziąć pod uwagę to, w którym momencie zajęć można będzie wzmocnić własną aktywność uczniów, zorganizować im w bezpośrednim otoczeniu doświadczenie czy też dopuścić do głosu to, co ich szczególnie poruszy;
131 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOSCIĄ INDYWIDUUM - ŚRODOWISKO
Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za więzi społeczne. Uczniowie powinni uczyć się odpowiedzialności działań wobec lubianego i nielubianego otoczenia. Zajęcia dydaktyczne zaś powinny te więzi uświadomić.
132 . NA CZYM POLEGA ZASADA UCZENIA SIĘ PRZEZ PRZEŻYWANIE I DZIAŁANIE
Nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw i treści, oraz mogą je samodzielnie zrozumieć w aktywnym działaniu. Wymaga się od pedagoga ogromnej cierpliwości i swoistego rodzaju pokory wobec spodziewanych efektów. Osoby uczące się mają pobudzić w sobie „apetyt” na zdobywanie określonej wiedzy, świadomie wybrać coś, co je bardzo porusza, zaciekawia, aktywnie się nimi zająć, by poszerzyć i odnowić swoje kompetencje; Zdobyta w ten sposób wiedza będzie jedyną w swoim rodzaju i w pełni osobistą, służąc przetrwaniu i samorealizacji jednostki w jej codziennym życiu; Postrzeganie integralności osoby ucznia oznacza ujmowania go jako jedności procesów duchowych i psychicznych, emocjonalnych, wolicjonalnych, traktowanie go zgodnie z jego szkolną rolą, zarazem odwoływanie się w całym procesie edukacyjnym do jego pozostałych ról (dziecka, brata, siostry, sąsiada, kolegi, hobbisty itp.) ;
133 . WYMIEŃ ZASADY PEDAGOGIKI GESTALT
1 . Zasada pierwszeństwa relacji uczeń - nauczyciel ; 2 . Zasada stworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się ; 3 . Zasada zajmowania się jednością ciała - psychiki i duszy ; 4 . Zasada uczynieniem punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów ; 5 . Zasada zajmowania się jednością indywiduum - środowisko ; 6 . Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie;
134 . JAKIE WYMOGI MUSI SPEŁNIĆ KONTAKT POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A WYCHOWAWCĄ W PEDAGOGICE GESTALT
Włączanie czyli podążaniem z szacunkiem i empatią do świadomości drugiej osoby; Obecność polega na wyrazistym manifestowaniu swojej obecności jako osoby; Zaangażowanie w dialog nauczyciela z wychowankiem ; Niewykorzystywanie wychowanka dzięki przestrzeganiu etyki, uwzględnianiu w relacji motywacji, skupienia, przygotowania się ; Żywość relacji kontaktowanie się z ciekawością, współdziałaniem, tzn. całym życiem, a nie dialog w formie mówienia, rozmawiania z wychowankiem ;
135 . CZEGO MOŻNA DOŚWIADCZYĆ DZIĘKI PEDAGOGICE GESTALT
1 . Przyszłość niemniej niż przeszłość ma na nas wpływ ; 2 . synteza najczęściej poprzedza analizę ; 3 . powierzchnia objawia tyle co głębia ;4 . teorie są jedynie tymczasowymi hipotezami ; 5 . agresja jest koniecznym „popędem życia” ;6 . wzmocnienie symptomów może pomóc w ich uleczaniu ; 7 . przyjemność opłaca się bardziej niż wysiłek ; 8 . adaptacja może zakładać zubożenie ;
136 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZARZUTY WOBEZ PEDAGOGIKI GESTALT
1 . Koncepcja Gestalt jest zbyt radykalna; 2. ułatwia działanie pseudoterapeutom, partaczom, narcystom;
3 . brak jest jasnych definicji zjawisk czy procesów, niedostatecznych określeń i granic jej stosowania ;
4 . koncentracja na „tu i teraz” nie docenia człowieka w wymiarze czasowym, holistycznym, rozwojowym ;
5 . nie docenia się pozytywnej roli kultury i konformizmu w życiu człowieka, nie docenia się tego, że człowiek jest istotą moralną, regulującą swoje zachowania w oparciu o normy i wartości; 6 . Gestalt nie skupia się na tym, jak wśród wychowanków osiągnąć altruizm, miłość, ale ma charakter „samo - izmu” (eksponuje samorozwój, samostanowienie, samoodpowiedzialnośc) ; 7 . eksponuje się konieczność zaspokajania własnych potrzeb i konsekwencje związane z ich deprywacją, natomiast pomija się wpływ czynników społecznych na proces formowania się figury (np. wpływ percepcji czasu upływającego od poprzedniego posiłku na uczucie głodu) ; 8 . za mało uwagi poświęca się codziennemu funkcjonowaniu człowieka (np. politycznemu, kulturowemu); 9 . wątpliwość co do koncepcji rozwoju jako „stawanie się tym, kim się jest” - czy realizacja siebie oznacza urzeczywistnianie „złych” aspektów ludzkiego Ja, kim zatem jest człowiek, i po co ma się rozwijać ; 10 . brak zaplecza w postaci ogólnokrajowych instytucji przygotowujących odpowiednich specjalistów, kompetentnych w zakresie gestaltyzmu ;
143 . NA CZYM POLEGA PROBLEM TECHNICZNY I METAFIZYCZNY U NEILA POSTMANAKażdy, kto zajmuje się kształceniem dzieci w sposób humanistyczny musi rozwinąć te dwa problemy; Techniczny dotyczy metod i środków dzięki którym młodzież zdobywa wiedzę i poznaje wartości, dlatego pedagodzy zajmują się kwestią tego, gdzie, kiedy i w jaki sposób powinno przebiegać nauczanie; problem metafizyczny - nauczyciele nie mają czasu ani chęci do wykorzystania w praktyce pedagogiki humanistycznej, która mogłaby uruchomić ludzki dialog, poruszyć myślenie; w takim razie potrzebne jest wytworzenie sobie jakiejś wizji, koncepcji, światopoglądu na temat nauczania i uzasadnienie go ;
144 . CO TO ZNACZY „WYGRYWA TEN, KTO UMARŁ Z WIĘKSZĄ ILOŚCIĄ ZABAWEK”
Powiedzenie to związane jest z krajami Europy wschodniej i Ameryki ; związane jest ono ze zjawiskiem niszczenia symboli religijnych, wypieranych wraz z erą wysokiej technologii przez boga konsumpcji: „wygrywa ten, kto umarł z większa ilością zabawek(...) dobrzy są ci, którzy kupują różne rzeczy, zaś źli, którzy tego nie czynią (...)”; „ Jest się tym, co się nagromadzi”; ogólnie mówiąc jest tu widoczny wpływ reklamy na rozwój dziecka (rozwój konsumpcyjnego nastawienia do świata); dzieci uświadamiają sobie, że wartość ich życia mierzona jest zakupem towarów ;
145 . Z CZEGO WYNIKA NUDA I DEMORALIZACJA WŚRÓD UCZNIÓW I NAUCZYCIELI WG NEILA POSTMANA
Nuda i demoralizacja wynika z faktu, iż zarówno jednym jak i drugim brakuje boga, któremu mogliby służyć. „Nie brakuje im bowiem interesujących metod nauczania czy pomocy dydaktycznych, ale jakiejś opowieści, która lekcjom nadałaby głęboki sens”; bóg konsumpcji i technologii prowadzi społeczeństwo w ślepy zaułek; idea edukacji szkolnej jest zniekształcana, przedstawiana jako działalność bez sensu - następuje jej upadek;
146 . CZEGO ŻĄDA POSTMAN WE WSPÓŁCZESNEJ OŚWIACIE PUBLICZNEJ
Postman upomina się o boga w edukacji młodego pokolenia ; o idee duchowe, które nadałyby uczeniu się odpowiedni sens i jasność. Nie żąda przywrócenia oświacie publicznej wymiaru religijnego, ale upomina się o wprowadzenie jakiejś „wielkiej opowieści” jako synonimu Boga, która bazowałaby na ideałach, określała zasady współżycia, tworzyła autorytety, przekazywała poczucie ciągłości i świadomości celu ;
147 . SCHARAKERYZUJ PIĘĆ METANARRACJI NEILA POSTMANA
Metanarracje (opowieści) mają na celu poważne potraktowanie edukacji wobec zagrożenia konsumpcją i technologią; Ziemia jest statkiem kosmicznym - statkiem, którym się poruszamy po wszechświecie; ludzkość to załoga tego statku, mająca wobec niego moralne zobowiązanie; ( w opowieści tej podkreśla się ideę solidaryzmu między ludźmi, znoszącego rasizm i podziały religijne w obliczu grożących Ziemi niebezpieczeństw ); Ludzie z natury stale popełniają błędy - (nie jest to wstydem, ale czymś, co pomaga nam zrozumieć świat), możemy je sami korygować, jeśli tylko nie kierujemy się pychą; niestety, nauczyciele podczas lekcji są mało tolerancyjni wobec uczniowskich błędów;Dzieci różnych narodowości należy uczyć historii kraju - wyzwalając w nich uczucia patriotyczne; historii należy nauczać jako doświadczenia ludzi wielu narodowości i kultur; wprowadzić metody archeologii i antropologii - by przez odkrywanie dziejów uczniowie poznawali nie tylko kulturę, ale i ludzi, którzy ją tworzyli; prawo do różnorodności - wokół którego skupia się edukacja; budowanie procesu uczenia się wokół idei kultury wspólnotowej „prawo do różnorodności czyni z nas istoty inteligentne” „określa ono standardy, na które cywilizowani ludzie powinni kierować swoje dążenia” ; Język na naszej planecie - „ nieodpowiedzialne obchodzenie się z językiem jest nie tylko społecznym uchybieniem, ale i zagraża naszym wyobrażeniom dobra i zła” „
148 . NA CZYM POLEGA PROPOZYCJA INTEGRALNEGO WYCHOWANIA LEO BUSCAGILA
Człowiek otrzymał wielki dar - życie ; powinien zatem dążyć do urzeczywistniania swoich umiejętności;system wychowawczy powinien przekazywać pewien zasób wiedzy, ale bez zwracania uwagi na to, jaką ta wiedza ma praktyczną wartość i znaczenie ; nie ma takiej szkoły, która uczyłaby jak żyć i nie ma nauczyciela, który potrafiłby tego nauczyć; człowiek powinien dążyć do samorealizacji , codziennie wpływać na swoje życie i formować własną osobowość; znaczenie ma to, co niesie ze sobą dobro, przyjaźń, zrozumienie i afirmacja życia ;
149 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ ZASADY INTEGRALNEGO WYCHOWANIA WG LEO BUSCALIASA
Budowanie mostów a nie barier - pokonywanie przeszkód, nawiązywanie więzi międzyludzkich, realizowanie wspólnych celów ; sztuka bycia człowiekiem w całej pełni - opanowanie wiedzy naukowej i wiedzy o życiu, negacja konformizmu (ścisłe podporządkowanie się normom) ; opowiadanie się za życiem - odpowiedzialność za własne życie, potrzeba nadziei i zaufania, a także pracy nad sobą ; uczenie się życia - wniknięcie w jego istotę, w samego siebie; życie to przygoda, w której przewodnimi pojęciami są : mądrość, empatia, harmonia, twórczość pokój, przyjaźń, miłość, jedność ; bycie dzieckiem - odkrycie wielkiego daru - dziecięcej fantazji, która drzemie w każdym z nas.
150 . WYMIEŃ PODSTAWOWE PRACE ALEKSANDRA SUTHERLANDA NEILLA I BENJAMINA SPOCKA NEILL - „ Dziecko trudne”, „ Trudny rodzic”, „Okropna szkoła”, „ Summerhill”, „ Talking of Sum”, „ Wolne dziecko”, „ Freedom - not License !” ; SPOCK - „ Dziecko - pielęgnowanie i wychowanie” ;
151 . KTO BYŁ PREKURSOREM PEDAGOGIKI ANTYAUTORYTARNEJ , PODAJ TYTUŁ JEGO PUBLIKACJI
Był nim wybitny humanista i filozof, Teodor Adorno, który w 1966 roku napisał esej „ Wychowanie po Oświęcimiu”.
152 . JAKI RODZAJ WYCHOWANIA MOŻE MIEĆ JEDYNIE SENS WG THEODORA W. ADORNO
Adorno ostrzegał przed powtórzeniem się Oświęcimia jako barbarzyństwa przeciwko wszelkiemu wychowaniu; apelował o poszukiwanie nowych idei edukacyjnych i nowej etyki - etyki przeżycia ; pedagogów zobowiązał moralnie do kreowania pedagogiki miłości i tolerancji, negowania prześladowania mniejszości narodowych ; Uważał, że należy uzmysłowić ludziom te złe mechanizmy, przez które ludzie stają się zdolni do barbarzyńskich czynów i dzięki ukazaniu okrucieństwa starać się nie dopuścić do kolejnego kataklizmu ; Wychowanie może mieć sens jedynie jako wychowanie do krytycznej autorefleksji ;
153 . DLACZEGO WG ALEKSANDRA SUTERLANDA NEILLA WSZYSTKIE DZIECI SĄ ŹLE WYCHOWANE
Natura dziecka dobra w chwili urodzenia jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie przez osoby odpowiedzialne za jego rozwój i wychowanie - nauczyciele i rodzice ; Wszyscy próbują zmienić charakter dziecka i ukształtować go na swoje podobieństwo ; rodzice znęcają się nad dziećmi i obarczają je winą za wszystkie swoje życiowe niepowodzenia ;
154 . NA CZYM POLEGA ZASADA SAMORAGULACJI WG NEILA
dziecko może w każdym okresie swojego życia samo regulować zaspokajanie oraz ujawnianie takich potrzeb, jak: jedzenie, spanie, seksualizm, zachowanie społeczne, zabawy, uczenie się; Powinno zatem mieć wsparcie i możliwość, by jego interesy były dostrzegane i respektowane ;;
155 . CO JEST CELEM WYCHOWANIA WG NEILA
Celem wychowania wg Neila jest wolny człowiek , istota w pełni szczęśliwa, żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych ; Cel ten ma odzwierciedlać sens ludzkiego życia ; Wychowanie jest umożliwieniem rozwoju całej osobowości dziecka (emancypacja dziecka), a nie tylko sfery intelektualnej ; Dzięki wolności w kontaktach z ludźmi, dziecko nie będzie wykazywać postawy wrogości ani nienawiści ;
156 . Z JAKICH PRAW MOGŁY KORZYSTAĆ DZIECI W SUMMERHILL
1 . Wolność, bycie sobą, samostanowienie, rozwój ; 2 . odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia, emocje, wiedzę ; 3 . życie bez przemocy fizycznej i psychicznej ; 4 . autoekspresa przez taniec, teatr, muzykę, malarstwo ; 5 . miłość, akceptacja, uznanie takimi, jakie są ; 6 . prywatność osobista i rzeczowa ; 7 . humor i radość ; 8 . oświecenie seksualne i własny seksualizm ;
157 . WYMIEN PODSTAWOWE PRZESŁANKI ANTYAUTORYTARNEJ PEDAGOGIKI ALEKSANDRA S. NEILLA
1 . Dziecko jest z natury dobre i może się swobodnie rozwijać ; 2 . rezygnacja w procesie wychowania ze środków dyscyplinarnych ; 3 . najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka ; 4 . relacje dziecko - dorosły mają być partnerskie ; 5 . podstawową kategorią instytucji pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność ; 6 . rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy też jego motywację (np. nie wpajanie przekonań religijnych); 7 . dobrowolny udział w zajęciach szkolnych ;
158. PODAJ PODSTAWOWE ARGUMENTY KRYTYKUJĄCE PEDAGOGIKĘ ANTYAUTORYTARNĄ
1 . Nie wnosi nic nowego do pedagogiki; 2 . celem naczelnym czyni szczęście (wychowanie nie może być gwarancją ludzkiego szczęścia, nie dysponuje taką sprawczą możliwością) ; 3 . samo urzeczywistnienie jednostki doprowadziło do samotności i niezdolności do życia w grupie; 4 . rozbudza skłonności do dewiacji seksualnych (przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu ludzkim) ; 5 . upowszechnia luźny styl wychowania, co prowadzi do zdziczenia zachowań i obyczajów ; 6 . przeczenia w wychowaniu dziecka rolę jego własnej dynamiki rozwojowej ; 7 . sprzyja tworzeniu szkół dla elity ; 8 . neguje systematyczność przez promowanie dobrowolnego udziału uczniów w zajęciach szkolnych (szkoła to nie sanatorium ani ośrodek wypoczynkowy. Tu przekazuje się wiedzę, mądrość, dziedzictwo kulturowe narodu) ;9 . promowana zgoda i harmonia może na potencjalnym wobec dziecka przestępcy być odebrana jako słabość, zachęta do prześladowań ; 10 . nauka skierowana na ucznia stała się doktryną uzasadniającą nieuczenie się czegokolwiek ; 11 . pokolenie nie jest zainteresowane życiem politycznym państwa ( doprowadzenie do kryzysu systemu demokratycznego) ; 12 . skłóciła młodzież ze starszym pokoleniem propagując krytykę autorytetów ;
159 . WYMIEN PODSTAWOWE CELE WYCHOWANIA ANTYAUTORYTARNEGO
wolność, samorealizacja, prawo do odmienności, tolerancja, umiejętność krytyki, autoodpowiedzialność, dojrzałość, współczucie, wrażliwość, otwartość, braterstwo, twórczość, solidarność, ryzyko, bezpośredniość ; 160 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KSIĄŻKI ERICHA FROMMA
„ucieczka od wolności”, „Niech się stanie człowiek”, „Zdrowe społeczeństwo”, „Psychologia religii”, „O sztuce miłości”, „Rewolucja nadziei”, „Mieć czy być” ;
161 . WYMIEN I SCHARAKTERYZUJ RODZAJE WROGOŚCI WYRÓŻNIANE PRZEZ E. FROMMA
Wrogość reakcyjna - reakcja człowieka na zagrożenie życia, godności, własności ; wrogość rekompensacyjna - dla ludzi słabych, zniewolonych stanowi ona środek do odzyskania poczucia własnej mocy dzięki stosowaniu wobec innych przemocy i siły (sposób zemsty) ;
162 . SKĄD SIĘ BIERZE ZŁO WG E. FROMMA
bierze się ono z tendencji istniejących w naturze człowieka, które wymierzone są przeciwko życiu - „syndrom rozkładu” - skłonność do zachwytu nad rozkładem i brudem (przejawia się w cechach takich jak: oszczędność, zapobiegliwość, nuda, oziębłość emocjonalna) ;
163 . CO TO JEST ORINTACJA NEKROFILNA
charakteryzuje się specyficzną zdolnością człowieka do stosowania wobec innych przemocy - „do przekształcania wszystkiego co organiczne w zwłoki”; do traktowania życia w sposób przedmiotowy; nekrofil jest osobą kochającą destrukcję, wierzącą w słuszność przemocy; życie do niczego go nie stymuluje ; sprężyną jego działania jest strach i rutyna, mechaniczny porządek relacji międzyludzkich; nekrofila kształtuje współczesna cywilizacja - powstał nowy typ człowieka „homo consumens”, „homo mechanicus”;
164 . CO TO JEST ORIENTACJA BIOFILNA
Jest ona przeciwieństwem nekrofilii, głosi miłość do życia; Biofil jest osobą ciepłą, serdeczną, empatyczną, ma poczucie wolności, świadomy swych silnych stron osobowości; biofil swą postawą wyraża dążenie do obrony, zachowania i przedłużenia życia; swą postawę wyraża w sposób niewerbalny ;
165 . CO JEST ZADANIEM WYCHOWAWCY WG E. FROMMA
Zadaniem wychowawcy jest poszerzanie wolności, wspieranie warunków do rozwoju biofilii, jako orientacji skierowanej na życie; pedagog może ukazać możliwość wyboru dobra w sposób prawdziwy, z miłością i tak, by rozbudzić w wychowankach postawę energii do życia ;;
166 . JAKI CHARAKTER MA EDUKACJA I WYCHOWANIE WG FROMMA GENEROWANE PRZEZ WSPÓŁCZESNĄ NAM CYWILIZACJĘ
współczesna nam cywilizacja to cywilizacja przemysłowa zorientowana nie na życie, ale na jego struktury, mechanizmy, wytwory materialne; wszystko to wspiera biurokracja, fetyszyzacja rzeczy, liczb, traktowanie ludzi przedmiotowo; współczesna cywilizacja produkuje ludzi typu ”homo consuments” „homo mechanicus”; powoduje to niebezpieczeństwo rozwoju nekrofilii;
167 . NA CZYM POLEGA ZADANIE WYCHOWAWCY WG E. FROMMA
Zadaniem wychowawcy jest poszerzanie wolności, wspieranie warunków do rozwoju biofilii, jako orientacji skierowanej na życie; pedagog może ukazać możliwość wyboru dobra w sposób prawdziwy, z miłością i tak, by rozbudzić w wychowankach postawę energii do życia ;
168 . JAKIE CECHY NALEŻY KSZTAŁTOWAĆ U WYCHOWANKA WG FROMMA
1 . gotowość do zerwania z „mieć” na rzecz „być”; 2 . pewność i wiara w samego siebie, utrzymywanie więzi społecznych ; 3 . poczucie niezależności, czerpanie radości z dzielenia się z innymi ;
4 . zdolność do twórczej obecności w każdym miejscu i sytuacji ; 5 . doznawanie miłości, szczęścia, afirmacji życia ; 6 . dążenie do redukowania chciwości, nienawiści i wszelkiego zła ; 7 . rozwijanie własnej sztuki kochania i krytycznego myślenia ; 8 . poznanie siebie ;
169 . CO TO JEST PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA
Jest to pedagogika powstała na bazie teorii krytycznej T. Adorno i jest powrotem do idei wolności w wychowaniu; Nawiązuje do psychoanalizy, ale jej głównym założeniem jest emancypacja rozumiana jako proces osiągania stanu autonomii i dorosłości, uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów; powstała ona na przełomie lat 50 - tych i 60 - tych. Zapoczątkowana przez Paulo Freire w Brazylii ; przeciwstawiała się tradycyjnemu wychowaniu, walczyła ze strukturami władzy ; nazwana przez Freire pedagogiką uciśnionych ;
170 . CO TO JEST EMANCYPACJA
Jest to walka o samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, demokrację, samorządność, mądrość i racjonalizm ; Jest to wyzwolenie się od despotyzmu, przymusu i przemocy, irracjonalizmu, głupoty; Wszystko w celu osiągnięcia stanu autonomii i dojrzałości osobowej ;
171 . SCGARAKTERYZUJ PIERWSZY TYP PODEJŚCIA DO PEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ (POLITYCZNO - INSTRUMENTALNY)
Jest to takie podejście do nauki o wychowaniu, które sprawiło, że pedagogika ta stała się głównie ruchem protestu przeciwko nowemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciw jego ideologii, przeciw zagrożeniu ekologicznemu; Celem w tym nurcie stało się rozpoznawanie warunków, które uniemożliwiają jednostce bycie podmiotem i walka o nie ; Na czele tego nurtu stanęli neoromantycy, radykałowie i ludzie Nowej Lewicy (związani z ruchem reorientacji procesu wychowania w Niemczech po Ii wojnie światowej) ;
172 . SCHARAKTERYZUJ DRUGI TYP PODEJŚCIA DO PEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ (INDYWIDUALISTYCZNO - ANARCHISTYCZNY)
Jest to nurt dążący do ukształtowania nowego człowieka, żyjącego wospołeczeństwie wolnym od władzy i przemocy ; naczelnym celem wychowania jest tu umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością bez przymusów jakie niesie ze sobą państwo, religia, prawo i normy moralne; uważano, że owe przymusy zostały wymyślone po to, by pozbawić jednostkę możliwości samostanowienia;
173 . CO TO JEST PEDAGOGIKA UCIŚNIONYCH I KTO JEST JEJ TWÓRCĄ
Pedagogika uciśnionych to pedagogika emancypacyjna stworzona przez Paulo Feire; Ma ona stale walczyć w obronie uciśnionych o odzyskanie człowieczeństwa; należałoby również uwolnić samych opresorów z niesprawiedliwego porządku, który doprowadził do dehumanizacji ich postaw wobec współobywateli; pedagogika ta jest jedyną pośród wszystkich nauk o wychowaniu, która jest zainteresowana pomocą ludziom w przerwaniu ciszy klas uciskanych, która wyrwie ich ze stanu zniewolenia do stanu własnej autonomii; cechą tej pedagogiki była troska o humanizację codziennego życia ;
174 . DO KOGO KIEROWANA BYŁA PEDAGOGIKA UCIŚNIONYCH
Chodzi tu o ludzi z tzw. Trzeciego świata, w którym dużo dorosłych jest wyzyskiwanych z racji analfabetyzmu i nieświadomości swojego położenia ; Chodzi tu o kraje słabo rozwinięte. Mówi jednak też o tym, że w naszym „pierwszym świecie”(cywilizowanym) też istnieje tzw. trzeci świat, że w środku Europy również są analfabeci, ludzie wyzyskiwani, uciskani, którym trzeba pomóc ;
175 . SCHARAKTERYZUJ DWA ASPEKTY EMANCYPACJI, KTÓRE WSKAZAŁ PAULO FREIRE
1 . subiektywny - opanowanie umiejętności uczenia się poprzez dialog z nauczycielem, który zrozumiałby potrzeby i aspiracje wychowanka i podjąłby z nim współdziałanie ; 2 . obiektywny - podjęcie walki politycznej przeciw formom zbytecznej dominacji ; przeciwstawia się tradycyjnej pedagogice, która zniewala ludzi zamiast przygotować ich do zmiany swojej „niewolniczej pozycji”
176 . JAKIE ZADANIA STOJĄ PRZED REWOLUCYJNYMI WYCHOWAWCAMI
Odkrywanie problemów, których nie dostrzega zniewolony naród i formułowanie ich, aby ludzie mogli skonfrontować swoją sytuację ; pedagogika musi być po stronie wszystkich biednych, uciśnionych, aby przywrócić im wiarę w siebie, we własną przedsiębiorczość, aby nie bali się podejmowania inicjatyw społecznych; każdy nauczyciel jest politykiem i artystą, więc może dowolnie sterować ludźmi słabymi i stosować wobec nich przemoc; chodzi tu o podejmowanie działań zmierzających do wyzwolenia z przemocy, rozwiązywania problemów, zlikwidowanie „kultu ciszy”; zadaniem pedagoga jest nauczanie w formie opisu i odczytywania rzeczywistości, a nie suchego wbijania wiedzy do głowy ;
177 . CO JEST PODSTAWĄ WSZELKICH FORM WYCHOWANIAEMANCYPACYJNEGO
Jest nią postawa autentycznej miłości wobec ludzi, a nie wobec samego siebie ; pożądana zasada życia to zasada pokojowego współistnienia, gdzie społeczeństwo traci swój opresyjny charakter ; Dialog służy tutaj do rozpoznania i zrozumienia ograniczeń rozwojowych uciśnionych, znosi on dystans między wychowankiem a nauczycielem, dialogiczna jedność nadaje ludzkiemu życiu wartość humanistyczną ;
178 . WYMIEN PROPOZYCJEPEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ DOTYCZĄCE WYCHOWANIA JAKO WOLNOŚCI „OD CZEGOŚ” I WOLNOŚCI „KU CZEMUŚ”
Wychowanie od czegoś - wychowanie pozbawione represji , wychowanie bez autorytetów , wychowanie bez lęku , swobodne wychowanie ; Wychowanie ku czemuś - wychowanie do nieposłuszeństwa ; wychowanie antuautorytarne ; wprowadzanie w doświadczanie samego siebie ; wspieranie samoregulacji ; uczenie się z siły własnego ja ;
179 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ ZWIĄZKI ISTNIEJĄCE MIĘDZY WYCHOWANIEM A EMANCYPACJĄ (WG M. CZEREPAK - WALCZAK)
1 . Emancypacja wychowania : w wymiarze socjalizacyjno - enkulturalnym - od nacisków politycznych i ideologicznych ; w wymiarze aksjologicznym - od formułowania celów i zadań wychowania przez dysponentów władzy pedagogicznej ; w wymiarze poznawczym - od nacisku grup interesu ; w wymiarze administracyjno - organizacyjnym - od braku dostępności do alternatywnych projektów i instytucji wychowawczych ; w wymiarze kulturowym - od tradycji i nieodwracalności ról społecznych ; 2 . wychowanie do emancypacji - albo do emancypowania się - tworzenie warunków do nabywania cech: godności, odwagi, otwartości i asertywności - czyli sprzyjających własnej autonomii i wolności ; 3 . emancypacja poprzez wychowanie - staje się jako cel wychowania wyznacznikiem jego treści w warstwach : w warstwie personalnej - pomaga wyzbyć się ograniczeń wewnątrzosobowych ; w warstwie interpersonalnej i społecznej - uświadamia prawa, by jednostka mogła zrozumieć i uwolnić się od zależności społecznych ;
180 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ TRZY POZIOMY EMANCYPACYJNEJ AKTYWNOŚCI PODMIOTU (WG M. CZEREPAK - WALCZAK)
W emancypacyjnej aktywności podmiotu M. Czerepak- Walczak wyróżnia trzy poziomy : 1 . roszczeń emancypacyjnych - przeświadczeń typu „ należy mi się”, „żądam” ; 2 .aspiracji emancypacyjnych „chciałbym osiągnąć”, „marzę o” - czyli pozytywne regulatory aktywności emancypacyjnej ;3 dążeń emancypacyjnych - „jestem na drodze do”, „walczę o”- świadome działanie człowieka, ukierunkowane na uwalniania się od ograniczeń i korzystanie z przynależnych praw ; Są to najwyższe dążenia emancypacyjne człowieka, odporne na przeciwności w dążeniu do celu ;
181 . WYMIEŃ ARGUMENTY KWESTIONUJĄCE PEDAGOGIKĘ EMANCYPACYJNĄ
Najczęściej krytykowana jest ona za lewicowy optymizm pedagogiczny, który zakłada osiągnięcie postępu w dziejach ludzkości opartego na racjonalności i wolności człowieka ; ludzie, którzy popularyzują tą pedagogikę nie dostrzegają faktu, że ludzi nie można z czegoś wyzwolić ; pedagogika ta upolitycznia , bo eksponuje u dzieci i młodzieży gotowość do krytyki, zdolność do wprowadzania zmian, reformowania systemu społecznego ; czyni z analfabetów rewolucjonistów , a pomija rzeczywiste interesy jednostek ludzkich ;
słabość tej pedagogiki polega na tym, że uprawia myślenie życzeniowe , które w istocie maskuje przemoc symboliczną ; brak jest kryteriów i granic emancypacji człowieka ; krytykowana jest za hermetyczny język i dziwne słownictwo (neologizmy) ; ponadto pedagogika ta nie dostrzega konieczności integrowania interesów społeczeństwa ; rodzice degradują się do roli podwładnych, a nauczyciele są „piłkami do zabawy” ; pedagogika ta wychodzi z założenia, że człowiek jest dobry, co może prowadzić do niedoceniania prawdziwych przyczyn powstawania agresji wśród młodzieży ; nie można pozostawiać dzieci samym sobie - nauczyciele muszą mieć możliwość wprowadzania do procesu wychowania dzieci swoje własne doświadczenia , oparte na tradycji kultury ; bazowanie na spontaniczności i wewnętrznej motywacji w działaniu wychowanka doprowadza do wyeliminowania konieczności stałego wysiłku, pracy nad samym sobą, swoim charakterem ; nie można uczyć tylko tego, co uczniowie chcą i co nie powoduje zbytniego wysiłku ; redukowanie życiowych „motorów” - (ducha rywalizacji, silnej motywacji) osłabia zdolność dziecka do radzenia sobie z problemami, co skutkuje niemożnością pokonywania życiowych przeszkód ; nieuznawanie autorytetów i władzy reprezentacyjnej ;
182 . GDZIE, KIEDY I DLACZEGO POWSTAŁA PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA
Powstała ona w Niemczech na początku lat 70 -tych, kiedy to pojawiła się potrzeba wyjścia w badaniach pedagogicznych do procesów i spotkań przedstawicieli różnych kultur i narodowości (a nie jednej , tzn. w Niemczech i z Niemcami) ;
183 . CO JEST CELEM PEDAGOGIKI MIĘDZYULTUROWEJ
celem pedagogiki międzykulturowej jest stworzenie równoprawnych warunków życia dla różnych kulturowo i etnicznie grup żyjących w ramach danego społeczeństwa ; dodatkowo miała ona na celu poszerzenie horyzontu problemów o jeszcze inne, istniejące w danym społeczeństwie kultury i subkultury, rozpoznanie ich i uświadomienie istniejących między nimi różnic ; chodziło o inspirowanie wzajemnych spotkań i wymianę doświadczeń , pozwalających na pokojowe współistnienie, tolerancję i zrozumienie ;
184 . JAKĄ ROLĘ PEŁNI WSPÓŁCZESNA PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA
Rolą współczesnej pedagogiki międzykulturowej jest umożliwienie ludziom nabycia umiejętności i gotowości do wolnych od uprzedzeń spotkań między osobami różnej narodowości ; służyć temu ma organizowanie wymian i różnych form wzajemnych spotkań między dziećmi i młodzieżą różnych krajów, przyjmuje się bowiem hipotezę, iż ludzie różnych kultur, którzy często się ze sobą spotykają, przełamują obustronne uprzedzenia, a równocześnie sami poszukują lepszego zrozumienia obcej sobie kultury ;
185 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ STADIA MIĘDZYKULTUROWEGO UCZENIA SIĘ WG G. WINTERA
Międzykulturowe uczenie się jest procesem zachodzącym wówczas, kiedy w kontakcie z człowiekiem innej kultury staramy się zrozumieć jego specyficzny system orientacyjny - jego wartości, sposób myślenia i działania; Do procesu międzykulturowego uczenia się dochodzi wówczas, kiedy istnieje motywacja uczenia się i kiedy stworzone są ku temu odpowiednie sytuacje prowadzące do zmiany dotychczasowych postaw i zachowań ; w procesie tym G. Winter wyróżnia cztery stadia : Stadium poszerzenia wiedzy o obcej kulturze - chodzi o uchwycenie cech zewnętrznych obcej kultury, np. środowisko zewnętrzne, jego cechy socjo - strukturalne, geograficzne, itp. ;Stadium rozpoznania struktur myślenia partnera / osoby z innej kultury - chodzi tu o umiejętność uchwycenia struktur orientacyjnych i gramatyki postępowania, czyli postawy, wartości, normy, nawyki zachowań, charakterystyczne dla danej kultury ; Stadium nabywania kompetencji międzykulturowego działania - tzn. osiąganie umiejętności współdziałania z przedstawicielami odmiennej kultury w zgodzie z ich systemem orientacyjnym ; Stadium edukacji międzykulturowego uczenia się - to najwyższy poziom osiągnięć w procesie międzykulturowego uczenia się, obejmujący umiejętność opanowania ogólnych zasad i reguł, które umożliwiają jednostce w bardzo zróżnicowanych uwarunkowaniach kulturowych i przyjęcie adekwatnych dla danej kultury zachowań ;
186 . PRZEDSTAW SCHEMAT I WYJAŚNIJ UCZENIE SIĘ W SYTUACJI KRZYŻUJĄCYCH SIĘ KULTUR
Efektem przejścia z obszaru własnej kultury do obcej może być jedna z poniższych form reakcji : ucieczka (ksenofobia) - polega na doznawaniu lęku, strachu przed obcością ; często jest ona następstwem żadnej lub słabej znajomości języka odwiedzanego kraju, lub też nabytymi we własnym kraju negatywnych stereotypów lub uprzedzeń ; dominacja - będąca próbą podporządkowania obcej kultury i obcego kulturowo partnera interakcji, zmuszanie go do przyjmowania naszych norm, wartości, zasad postrzegania świata ; można tu mówić o kulturowym imperializmie ; adaptacja - polega na przystosowaniu się obcej i nowej dla nas kultury, co w ekstremalnej formie może wyrazić się bezgranicznym uwielbieniem wszystkiego, co obce (ksenofilia), z odrzuceniem zarazem własnego kulturowo systemu orientacji ; integracja - jako szczególnie cenny efekt procesu międzykulturowego uczenia się,;
187 . PRZEDSTAW SCHEMAT I WYJAŚNIJ PROCES MIĘDZYKULTUROWEGO UCZENIA SIĘ
motywacja uczenia się (stan wyjściowy) - ciekawość poznania obcego kraju; sprawdzenie wiedzy szkolnej za granicą ; obszar uczenia się - program wymiany młodzieżowej ; proces uczenia - poznanie kraju, porozumiewanie się z ludźmi kraju wizytującego ; zmiana postaw i zachowań - zmiana uprzedzeń o danym kraju, przejęcie i zastosowanie obcych kultur ; rezultat uczenia się - poszerzenie wiadomości o danym kraju ; motywacja uczenia się w toku aktywności - pogłębianie poznania, rozumienie obcej kultury, podwyższenie znajomości języka ;
188 . W JAKICH SYTUACJACH ZACHODZI PROCES WŁAŚCIWEJ EDUKACJI MIĘDZYKULTUROWEJ
Właściwa edukacja międzykulturowa zachodzi tylko w ostatnich dwóch formach reakcji na obcą kulturę - (adaptacja i integracja); Im większa jest dzięki niej empatia tym większa zdolność obronna przed nietolerancją oraz gotowość do poszerzenia świadomości własnej tożsamości kulturowej ;
189 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ POZIOMY WYCHOWANIA MIĘDZYKULTUROWEGO (WG DICKOPPA)
trzy poziomy :pierwszy poziom - mamy tu do czynienie z płaszczyzną polityczną, toteż celem wychowania jest tolerancja, wzajemne zrozumienie między wieloma kulturami ; drugi poziom - centralnym dążeniem wychowanka powinna być wspólnota różnych kultur, aby na płaszczyźnie działań społecznych tworzyć solidarność międzyludzką ; trzeci poziom - niezbędna jest tu moralność jednostki i społeczeństwa ;