Dekolonizacja Afryki

Istota dekolonizacji
- dążenie państw kolonialnych do samostanowienia i pełnej niezależności od potęg kolonialnych
- państwa zachodnie utrzymywały kolonie tam, gdzie było to możliwe (potrzeby powojennej odbudowy) a przyznawały niepodległość przez kolonie (nierzadko wiązało się to interwencjami zbrojnymi)

Przyczyny dekolonizacji
- potrzeba głębokich przemian społecznych i gospodarczych
- eksploatacja kolonii na potrzeby potęg kolonialnych w czasie wojny (potencjał gospodarczy, ludnościowy)
- upowszechnienie zasady równości państw po II wojnie światowej
- chęć uniezależnienia się państw kolonialnych W Afryce w latach 50. i 60. kolonie uzyskiwały niepodległość. Rok 1960 to rok Afryki bo wtedy uzyskało niepodległość 17 państw

Po drugiej wojnie światowej ożywiły się ruchy niepodległościowo- wyzwoleńcze. Żywiołowy proces dekolonizacyjny wpłynął na zmianę nazewnictwa geograficzno- politycznego. Z mapy politycznej zniknęły takie nazwy, jak imperium, kolonia, protektorat. Zmieniły się również nazwy wielu krajów i miast. Nowo powstałe niezależne państwa często wracały do nazw narodowych z okresu przedkolonialnego.

Proces dekolonizacji Afryki przebiegał w 3 fazach. W pierwszej fazie (lata 50.) w gronie państw niepodległych znalazły się arabskie kraje Afryki Północnej oraz 2 kraje Czarnej Afryki — Ghana i Gwinea. Drugą fazę zapoczątkował „Rok Afryki” (1960), w którym 17 krajów uzyskało niepodległość, i trwała ona przez całą dekadę lat 60. W trzeciej fazie — od połowie lat 70. do 1990 — po niepodległość sięgnęły kolonie portug., Komory, Seszele, Fr. Terytorium Afarów i Issów (ob. Dżibuti), Rodezja i Afryki Południowo-Zach. (ob. Namibia). W ten sposób na terenach europejskich posiadłości kolonialnych w Afryce powstało 50 niepodległych państw, które weszły (z wyjątkiem RPA) w skład Organizacji Jedności Afryk.

W latach pięćdziesiątych na całym północnym, muzułmańskim wybrzeżu Afryki powstały niepodległe państwa. Nie licząc już wcześniej niezależnego Egiptu, status ten uzyskała w 1951r. Libia, rządzona przez prozachodniego króla Idrisa. W 1955r. Francja przyznałą samorząd wewnętrzny swojemu protektoratowi w Tunisie. W marcu 1956r. kraj ten uzyskał pełną niepodległość, a po ustąpieniu lokalnego władcy w lipcu 1957r. ogłoszono Tunezję republiką. Na czele państwa stanął raczej umiarkowany przywódca partii socjalistyczno-narodowej Habib Burgiba. W 1961r. oddziały tunezyjskie zablokowały bazę francuską w Bizercie, zmuszając Francję do jej ewakuacji dwa lata później. W 1956r. Francja uznałą niepodległość sułtanatu Maroka. Po połączeniu z hiszpańskim protektoratem na północy kraju oraz międzynarodową strefą w Tangerze, Maroko

W latach pięćdziesiątych na całym północnym, muzułmańskim wybrzeżu Afryki powstały niepodległe państwa. Nie licząc już wcześniej niezależnego Egiptu, status ten uzyskała w 1951r. Libia, rządzona przez prozachodniego króla Idrisa. W 1955r. Francja przyznałą samorząd wewnętrzny swojemu protektoratowi w Tunisie. W marcu 1956r. kraj ten uzyskał pełną niepodległość, a po ustąpieniu lokalnego władcy w lipcu 1957r. ogłoszono Tunezję republiką. Na czele państwa stanął raczej umiarkowany przywódca partii socjalistyczno-narodowej Habib Burgiba. W 1961r. oddziały tunezyjskie zablokowały bazę francuską w Bizercie, zmuszając Francję do jej ewakuacji dwa lata później. W 1956r. Francja uznałą niepodległość sułtanatu Maroka. Po połączeniu z hiszpańskim protektoratem na północy kraju oraz międzynarodową strefą w Tangerze, Maroko stało się w sierpniu 1957r. królestwem rządzonym przez Muhammada V, po którego śmierci w 1961r. tron objął jego syn, Hasan II.

Znacznie dramatyczniejsze okoliczności towarzyszyły odzyskiwaniu niepodległości przez Algierię. Ludność tej kolonii francuskiej stanowili Arabowie, tubylcze plemiona Kabylów, Mzabitów i Tuaregów, a także Europejczycy – głównie Francuzi, ale również Hiszpanie i Włosi, którzy na początku lat pięćdziesiątych tworzyli stosunkowo liczną uprzywilejowaną mniejszośc. W krwawych zamieszkach, jakie wybuchły na wybrzeżu algierskim zaraz po II wojnie, doświadczenie w walce zdobyli przywódcy powstałego w listopadzie 1954r. Frontu Wyzwolenia Narodowego, który pod wodzą Ahmeda Ben Belli rozpoczął powstanie przeciw Francuzom. Ponieważ wpływy powstańców były początkowo niewielkie, rozpoczęli oni propagandę swych celów za pomocą aktów terroru, skierowanych przeciw Europejczykom lub współpracującym z nimi Arabom. Na aktu terroru Francuzi odpowiadali brutalnymi represjami. Wojna stała się licytacją metod terrorystycznych, której Francuzi nie mogli wygrać, gdyż wciągnięte w nią zostały aktywnie setki tysięcy Arabów.

Rok 1960 tzw. Rok Afryki – niepodległość odzyskało wiele państw.

Ogółem w trakcie ośmiu lat wojny zginęło prawie milion osób. Ostatecznie na mocy traktatu z Evian z marca 1962r. Francja wycofała się z Algierii. W ślad za tym wyjechało ok. 1,4 mln Europejczyków. Dokonał masakry kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy oddziałów muzułmańskich współdziałających z Francuzami. 3 VII 1962r. ogłoszono powstanie niepodległej Algierii. Władzę objęło Biuro Polityczne FWN. We wrześniu tegoż roku zorganizowano wybory parlamentarne spośród kandydatów jednej listy FWN, a następnie ogłoszono republikę. Na jej czele stanął Ben Bella, który w krwawy sposób spacyfikował frondę w swoim ruchu i usunął sprzymierzeńców, mających jakiekolwiek związki z kulturą zachodnią. Odbywało się to pod hasłami arabskiego nacjonalizmu, ale także socjalizmu. Rewolucyjna Algieria szybko osiągnęła poziom barbaryzacji życia politycznego podobny do bolszewizmu w Rosji.

Po dekolonizacji problemy krajów Afrykańskich nie zginęły. W większości krajów wystąpił kryzys gospodarczy. Wiele młodych państw Afrykańskich zamieszkiwały liczne, poróżnione kulturowo i religijnie plemiona, wszczynały wyżej opisane krwawe zamieszki. Zachodnia i wschodnia część kraju, rywalizowały między sobą o wpływy z surowców mineralnych, które wszczynane zostały przez nieudolne rządy dyktatorów.

Państwa, które uzyskały niepodległość od Francji w 1960 roku:
- Gabon
- Kongo (fr)
- Kamerun
- Republika Środkowo-Amerykańska
- Czad
- Niger
- Mali
- Togo
- Senegal
- Mauretania
- Burkina Faso
- Madagaskar

Proces dekolonizacji uwolnił liczne konflikty graniczne, odgrzewa dawne spory międzyplemienne i wywołuje masowe ruchy ludności. Wybuchają kolejne kryzysy uchodźcze - Gwinea, Burundi, Mozambik, Etiopia, Angola. W 1969 roku Organizacja Jedności Afrykańskiej podpisuje konwencję dotyczącą uchodźców, w czym swój udział mają działania dyplomatyczne Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców, Sadruddina Aga Khana. Migracje w Afryce nie ustają - w 1972 roku UNHCR organizuje repatriację 200 tysięcy uchodźców z południowego Sudanu; jednocześnie jednak Idi Amin zmusza do wygnania z Ugandy 40 tysięcy Azjatów, a 170 tysięcy mieszkańców Burundi opuszcza kraj w wyniku krwawych walk. W 1977 roku rozpoczyna się trwająca do dziś wojna w Rogu Afryki, w 1989 roku w Liberii (700 tysięcy uchodźców), w 1997 w Sierra Leone (400 tysięcy). Obecnie w Afryce bez dachu nad głową pozostaje 7 milionów osób.
W 1992 roku UNHCR przeprowadził w Mozambiku jedną z największych i najbardziej udanych operacji repatriacyjnych - dzięki niej 1,7 miliona osób wróciło do domu.