Charakterystyka procesów orientacyjno poznawczych-wyobrażenia

Temat: Charakterystyka procesów orientacyjno poznawczych-WYOBRAŻENIA

Wyobrażenia to obrazy przedmiotów i sytuacji wywołane w świadomości pod nieobecność bodźców zewnętrznych.
Wyróżniamy dwa rodzaje wyobrażeń:
v odtwórcze-które opierają się głównie na procesach pamięci, czyli pojawianie się w umyśle obrazów, przedmiotów lub zjawisk dawniej spostrzeganych;
v wytwórcze-tworzenie nowych obrazów przedmiotów, zjawisk, sytuacji czy osób, które powstają na podstawie dawnych spostrzeżeń, wiedzy i fantazji; dzięki czemu człowiek często tworzy obrazy upragnione
Istnieją również wyobrażenia reprodukcyjne, które wiążą się z problemami pamięci, ale są to również wyobrażenie dzięki którym dzieci nabywają indywidualne doświadczenia w różnych dziedzinach jak również rozwijają się emocjonalnie, ruchowo i społecznie.

Wyobrażenia możemy podzielić na:
· wyobrażenia umysłowe
· wyobrażenia słuchowe (słyszeliśmy np. znaną piosenkę)
· wyobrażenia smakowe (pamiętamy smak spróbowanej kiedyś potrawy)
· wyobrażenia węchowe (np. zapach perfum)
· wyobrażenia dotykowe (np. dotyk miękkiego materiału )
· wyobrażenia ruchowe (pamiętamy jak się jeździ na rolkach)
Wyobrażenie to odtworzony obraz przedmiotu opierający się na naszym minionym doświadczeniu. Wyobrażenia odznaczają się mniejszą lub większą ogólnością. Wyobrażenie może być mniej lub bardziej zindywidualizowanym obrazem wspomnieniowym jakiejś jednorazowej sceny, określonej osoby; obrazem nie w ogóle, lecz takim, który odtwarza sytuacje i przedmioty tak, jak je widzieliśmy w pamiętnym momencie. Po drugie, wyobrażenie może być obrazową, ale uogólnioną wiedzą o jakimś przedmiocie, taką wiedzą o nim, jak on się nam przedstawia w ogóle, niezależnie od jakiejkolwiek określonej sytuacji konkretnej, w której był przez nas spostrzegany.
Wyobrażenie ulega zwykle w procesie myślenia coraz większej schematyzacji i uogólnieniu. Schematyzacja ta nie polega tylko na zubożeniu obrazu o pewne cechy, na prostym zaniku niektórych rysów, lecz stanowi zwykle swoistą przeróbkę obrazu naocznego, dzięki której w samym obrazie występują na planie pierwszym te naoczne cechy przedmiotu, które obiektywnie są dla niego najbardziej charakterystyczne i praktycznie najważniejsze. Natomiast cechy nieistotne ulegają jakby zatarciu i ustępują na plan dalszy. Wyobrażenia występują szczególnie w momentach trudności. Natykając się na trudności myślenie pojęciowe ucieka się do wyobrażeń, dzięki którym przytoczenie materiału naocznego, na którym można by było prześledzić myśl bezpośrednio.
Wyobrażenia są właściwie obrazami pamięci tylko w tym wypadku, kiedy obraz odtwórczy stanowi odtworzenie przedmiotu uprzedniego spostrzegania. Wrażenia funkcjonują w systemie myślenia.
U różnych ludzi, zależnie od ich indywidualnych właściwości, wyobrażenia mogą różnić się bardzo znacznie stopniem wyraźności, jasności, trwałości, pełni albo bladości, nietrwałości, schematyczności itp.
Zupełnie tak samo u tego samego człowieka wyobrażenia z zakresu różnych zmysłów mogą różnić się między sobą bardzo znacznie. Ten sam człowiek może mieć bardzo jasne, trwałe i wyraźne wyobrażenia wzrokowe, natomiast słuchowe blade i niewyraźne albo też odwrotnie. Ale wyobrażenia nie bywają na ogół tylko słuchowe lub tylko wzrokowe.
Wyobrażenie nie jest mechaniczną reprodukcją spostrzeżenia, przechowywaną w jakimś miejscu jako izolowany niezmienny element po to, aby później znowu wypłynąć na powierzchnię świadomości. Jest to twór zmienny i dynamiczny, tworzący się na nowo za każdym razem w określonych warunkach i odbijający złożone życie jednostki.
Istnienie wyobrażeń posiada wielkie znaczenie dla całego życia świadomego. Gdybyśmy mieli tylko spostrzeżenia, a nie mieli wyobrażeń, bylibyśmy zawsze przykuci do sytuacji bezpośrednio obecnej. Nasze myśli, jak i nasze działania byłyby w wyłącznej władzy teraźniejszości. Ani przeszłość, ani przyszłość nie istniałaby dla nas. Nie mielibyśmy życia wewnętrznego, ponieważ wyobrażenia stwarzają płaszczyznę, na której się ono rozwija. Wyraźnym dowodem tego, jak wielka może być rola wyobrażeń, jest twórczość ludzi, w których wyobrażenia stanowią jedyną podstawę naoczną ich działalność, np. twórczość muzyczna głuchego Beethovena pozbawionego wrażeń słuchowych, mogła się opierać tylko na słuchowych wyobrażeniach muzycznych.




BIBLIOGRAFIA:
· Rubinsztejn S.L., Podstawy psychologii ogólnej, KiW, 1962
· Szewczuk W., Psychologia. Zarys podręcznikowy t. I, Warszawa 1962
· Rubinsztejn S.L., Zasady i drogi rozwoju psychologii
· Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży