Bona Sforza d'Aragona.

Bona Sforza d'Aragona

Przyszła na świat 2 lutego 1494 w Vigevano, w pobliżu Pawii jako córka Izabeli Aragońskiej i Gian Galeazza Sforzy, księcia Mediolanu. Na chrzcie otrzymała imie Bona Maria. Nie zaznała prawie wcale ojcowskiego uczucia, ponieważ książę zmarł w kilka zaledwie miesięcy po jej narodzinach. Od tego momentu zaczyna się pasmo nieszczęść i tragedii rodzinnych, jakich przyszło doświadczyć małemu dziecku. Latem 1496 roku zmarła jej młodsza siostra, a w trzy lata później król Ludwik XII nakazał wywieźć do Francji jej starszego brata Franciszka. Na domiar wszystkiego w 1501 roku umiera jej starsza siostrzyczka Hipolita.

W czasach dorastania przyszłej królowej państewka włoskie przeżywały wiele dramatycznych chwil i obcych najazdów. W czasie jednego z nich wojska francusko-hiszpańskie podbiły Neapol, w którym po ucieczce z Mediolanu znalazła schronienie księżna i jej dwie młode córki. Zostały skazane na wygnanie, lecz opowiedzenie się matki po stronie króla Hiszpanii Ferdynanda Katolickiego, pozwoliło im wrócić z tułaczki, a matce objąć w 1501 roku władze nad księstwami Bari i Rossano.
Chcąc odzyskać znaczenie polityczne i swe dawne posiadłości dążyła ona do jak najkorzystniejszego wydania za mąż Bony (jej siostra Hipolita zmarła wcześniej podczas rocznego pobytu na wyspie Ischia). Pierwsze próby zakończyły się niepowodzeniem ze względu na niekorzystne położenie polityczne Izabeli, ale dzięki wsparciu cesarza Maksymiliana (Habsburga) i w wyniku podjętych przez niego działań został znaleziony odpowiedni kandydat, który zadowalał i matkę, i córkę.
Jej mężem okazał się stateczny 51-letni Zygmunt I, król polski i wielki książę litewski. Panował on na tronie polskim od 1506 roku. W tych czasach nie brano pod uwagę różnic wiekowych pomiędzy kandydatami do stanu małżeńskiego, a liczyły sie tylko stany majątkowe i \"krew\". Wszystko zostało wiec postanowione i oto wczesna wiosna 1518 roku 24-letnia Bona na czele licznej świty i wozów wypełnionych wianem wyruszyła ze słonecznej Italii w długą, bo trwająca sześć tygodni podróż do zimnego, północnego kraju. Po przybyciu do Krakowa młodziutka Bona przekonała się na własne oczy, ze dwór królewski nie składał się z barbarzyńców, lecz otaczali ją panowie polscy, świetnie władający łacina Cycerona. Uroczystości zaślubin i koronacji Bony odbyły się w Krakowie 18 kwietnia 1518 roku.
Po ślubie Zygmunt był zakochany prawie do szaleństwa w swej młodej i urodziwej żonie. Uwielbiał jej wdzięki, chwalił sobie jej wykształcenie i wykwintny dowcip, a nie widział jej wad i ujemnych stron charakteru, którymi w przyszłości zatruwała mu życie.
Na wzgórzu wawelskim Bona napotkała dzieci Zygmunta z pierwszego małżeństwa z Barbara: dziewiętnastoletniego Jana, późniejszego biskupa wileńskiego i poznańskiego, pięcioletnią Jadwigę, która w przyszłości została zona Joachima II, elektora brandenburskiego i małą Annę, która zmarła w 1520 roku. Macocha nie przejawiała większej troski o los swych pasierbów. Na podstawie licznych dokumentów można sądzić, że Bona była wierną żoną i początkowo przykładną matką dla swych dzieci, które przyszły na świat w latach 1519-1527. Jako pierwsza urodziła sie Izabela, której mężem w przyszłości został Jan Zapoyla, król Węgier. W 1520 przyszedł na świat upragniony syn Zygmunt August, który z miejsca stał się jej ulubieńcem. Dwa lata później królowa powiła Zofie, a w 1523 roku Annę, która poślubiła wojewodę siedmio-grodzkiego i króla Polski Stefana Batorego. Ostatnia córka była Katarzyna (1526), która została zona Jana III Wazy, króla Szwecji. Jako ostatnie dziecko powiła Bona Olbrachta, który jednak zmarł zaraz po urodzeniu, co spowodowało, że więcej nie mogła już mieć dzieci.
Wszystkie nadzieje dynastyczne położyła więc w Zygmuncie Auguście, dziedzicu polskiego królestwa. Zygmunt August trzy razy zawiódł matkę, odchodząc od wiary katolickiej, ulegając czarnej magii i namowom pogańskich „przyjaciół”. Zawiódł również naród polski, nie dając mu gospodarza tak wspaniałej monarchii. Wszystkie trzy małżeństwa zawarł wbrew woli matki i większości polskiego narodu, w sposób nieodpowiedzialny i pochopny. Los pokarał go bezdzietnością i szybkimi zgonami schorowanych żon, a także własną szybką śmiercią, która odebrała mu berło i majestat polskiego króla.

Potomstwo Bony Sforzy i Zygmunta Starego:
Izabela (1519-1559) - królowa węgierska
Zygmunt August - król Polski, wielki książę Litwy
Zofia (1522-1575) - księżna brunszwicka
Anna (1523-1596) - król Polski i wielka księżna Litwy
Katarzyna (1526-1583) - królowa szwedzka
Wojciech Olbracht - zmarł w wyniku przedwczesnych narodzin 20 września 1527 r.

Izabela Aragońska była kobietą bardzo zaradną i umiejącą dopiąć założonego celu. Potrafiła sprawnie zarządzać swoimi dobrami, które zaczęły w krótkim czasie przynosić znaczne profity. Pozwoliło to matce na zapewnienie córce starannego wykształcenia. Jak na ówczesne czasy Bona potrafiła zdobyć wykształcenie, o jakim nawet nie śniło się polskim córkom królewskim. Jej nauczycielem był Crisostomo Colonna, członek Akademii Pontana, a nad jej wychowaniem czuwał również Antonio Galateo. Bona poznała dzięki nim dzieła Wergiliusza, Cycerona i Ojców Kościoła, nauczyła się wypowiadać w uczony sposób, posiadła również wiedzę z zakresu historii, prawa, administracji i teologii. Była osobą gospodarną, oszczędną, a jednocześnie potrafiącą wywierać wpływ na ludzi. Wykazywała przy tym ambicję we wszystkich swoich działaniach.
Działalność gospodarcza Bony

Celem jej wszelkich poczynań w tym zakresie było zabezpieczenie własnych interesów i zbudowanie podstaw majątkowych służących do umocnienia dynastii ostatnich Jagiellonów. Jej działalność była przeważnie zgodna z posunięciami jej męża, który oddzielił dochody publiczne od skarbu królewskiego i zrealizował częściowe oddłużenie skarbu. Poświęcił wiele czasu na rewindykacje do skarbu dóbr koronnej domeny królewskiej, znajdujących się na niekorzystnych warunkach w zastawach wierzycieli.
Z chwila przybycia do Polski przystąpiła energicznie do przejmowania we własne ręce zastawionych królewszczyzn w Koronie i na Litwie, wykupując je od wierzycieli, którymi byli przeważnie magnaci. Tym sposobem, mając na względzie umacnianie władzy królewskiej, dbała o własne interesy. W krótkim czasie w samej Koronie stała sie właścicielką 16 miast i 191 wsi. Jej zyski znacznie wzrosły po uporządkowaniu zarządów na wzór neapolitanki i poczynieniu niezbędnych inwestycji. W 1533 r. Królowa Bona wykupiła od kanclerza Olbrachta Gasztołda za pieniądze zebrane przez szlachtę podlaską, chcąc wydobyć się z pod ucisku tego magnata, dobra królewskie na Podlasiu: Bielsk, Brańsk, Kleszczele, wraz z ich tzw. Przedmieściami: Kuzawą (dawniej Babicze), Połówce, Zubacze oraz wieś Nurzec obecnie Czeremcha. Do 1524 roku Bona posiadała już, jako nadania królewskie, księstwa pińskie i kobryńskie, dobra sieluckie i bardzo duży pas puszczy w okolicach Narwi, a jej następnym celem była rewindykacja królewszczyzn na Podlasiu.

Bielsk w okresie administracji królowej Bony

W roku 1532 ludność ziemi bielskiej zwróciła się do Królowej Bony o wykupienie tej ziemi z rąk niepopularnego starosty Olbrachta Gasztołda. Aby przyśpieszyć termin wykupu dobrowolnie opodatkowali się zbierając sumę 5000 złotych węgierskich i 2700 kop groszy litewskich. W dniu 22 grudnia 1533r. ziemia bielska wraz z: Brańskiem, Bielskiem, Kleszczelami, Narwią i Surażem oraz ze wszystkimi wsiami i dochodami do nich należącymi poszła w posiadanie Królowej Bony. Aby prowadzić racjonalną politykę gospodarczą królowa zaczęła swoje reformy od rewizji praw, w pierwszym okresie częściowych, a następnie w szerokim zakresie. Pozwalało to jej wykryć bezprawnych właścicieli ziemi powszechnych na Litwie, którzy przynosili uszczerbek skarbowi. Wojna z Rosją poważnie ograniczyła realizację tych planów, ale nie przerwała ich działalności. Bona nadal zagospodarowywała pustkowia i zmierzała do podniesienia dochodów. Osadnicy, którzy osiedlili się na surowej działce otrzymywali 10 lat \"woli\" od czynszu. Ci zaś, którzy brali włóki dawnej uprawiane zwolnieni byli na okres 2 lat. W r. 1536 król Zygmunt Stary wydał nakaz do starostów i dzierżawców i tzw. dworów gospodarskich, by mobilizowali w swych starostwach ludzi do zasiedlania włóki bielskiej i surońskiej, stanowiącej własność królowej Bony.

Augustów

W 1555 ziemie Augustowa przejęła od Radziwiłłów królowa Bona, założyła ona miejscowość, wytyczyła rynek i podjęła próbę założenia miasta. Jednak prawa miejskie (magdeburskie) otrzymał Augustów dopiero w 1557 roku z rąk Zygmunta Augusta.
Prace reformatorskie na Litwie i w Koronie

Gospodarka rolna przed reformami Bony, chociaż całkowicie dominująca na Litwie, była nieefektywna i prymitywna. Pierwszy dostrzegł to król polski i wielki książę litewski Zygmunt Stary i jego żona Bona, którzy zapoczątkowali w dobrach monarszych reformy. Chcąc zaprowadzić na Litwie porządek gospodarczy zorganizowała spis ludności i jej obowiązków, majątku, zamieniła daniny na czynsz. Dbała o wszystkie warstwy społeczne. Chłopom pozwoliła się bogacić dzięki reformie „włócznej”

Zmiany wprowadzone przez pomiarę włóczną - polegały na rozmierzeniu ziemi na włóki (ok. 21,3 ha), komasacji gruntów należących do jednego gospodarstwa chłopskiego, podziale gruntów wg ich jakości (kataster), zmianie kształtu wsi z zabudowy rozproszonej na ulicówkę, wydzieleniu dużych, przeważnie jednowłókowych gospodarstw chłopskich, przekształceniu niewolnej czeladzi w poddanych ciahłych, ujednoliceniu wymiaru świadczeń, przy czym czynsz pieniężny odgrywać miał znaczną rolę.
Niezwykle istotną zmianę stanowiło wprowadzenie regularnej trójpolówki i przymusu rolnego. Polegał on na tym, że ziemie orne całej wsi dzielone były na trzy pola, na których kolejno wysiewano zboża jare, ozime, a trzeciego roku ugorowały. Wprowadzenie pomiary włócznej wiązało się także prawdopodobnie ze zwiększeniem, obciążeń poddanych, a niewątpliwie ze znacznym wzrostem dochodów właścicieli.

Miasta uzyskały samodzielność i odrębność administracyjną, mieszczanie przywileje jarmarczne i targowe oraz zwolnienia podatkowe, a szlachta mogła zakładać nowe wsie i folwarki. Bona opracowała zbiór przywilejów i ustaw Wielkiego Księstwa Litewskiego, przez co dochody Rzeczypospolitej z Litwy wzrosły czterokrotnie. Angażowała się również w budowę szpitali, klasztorów i parafii, organizowała przebudowę wsi na zasadzie tzw. „ulicówki”. Bona – architekt nadzorowała budowę szeregu mostów, dróg i kanałów, dbając przy tym o rozwijanie przemysłu leśnego. Zfortyfikowała Kresy. Ona właśnie rozbudowała zamki w Barze i Krzemieńcu, zaopatrując je w proch, działa i żołnierzy, ograniczając przy tym ilość służby.

Te i inne posunięcia przyniosły w efekcie znaczny wzrost dochodów Bony, ale w końcowym rezultacie wpłynęły na wzrost powinności ze strony chłopstwa i niejednokrotnie naruszały interesy szlachty. Prowadzona przez żonę Zygmunta Starego akcja restytucji majątków królewskich naruszała interesy zarówno magnaterii jak i szlachty, chociaż w zasadzie była zgodna z głoszonym przez średnia szlachtę programem egzekucji posiadłości. Jednak część z nich na zasadzie rozmaitych podzastawów wchodziła w posiadanie dóbr królewskich. Nie podobało sie tez ogółowi szlachty traktowanie dochodów z domen królewskich, jako prywatnego majątku bez przeznaczania ich na cele państwowe.

Wyrazem protestów szlacheckich były konstytucje sejmowe wydane pod koniec lat trzydziestych, które ograniczyły wykup ziem przez panujących władców i upoważnione osoby. W czasie sejmu w 1544 roku przeciwko poczynaniom gospodarczym królowej ostro zaprotestowała magnateria litewska.
Przed wyjazdem Bony z Polski do Włoch szlachta zarzucała jej powszechnie uprawianie gospodarki rabunkowej, która w efekcie doprowadziła m.in. do zniszczenia znacznych połaci lasów.
W roku 1545 polska królowa dokonała korzystnej zamiany swej oprawy ślubnej na majątki leżące na terenie Mazowsza. Jej stan posiadania powiększył się o 35 miast i 253 wsie. Nowa oprawa obejmowała w woj. mazowieckim 12 starostw grodowych, w tym także starostwo łomżyńskie, obok ciechanowskiego, czerskiego, kamieńczykowskiego, liwskiego, makowskiego, nurskiego, różańskiego, warszawskiego, wiskiego, wyszogrodzkiego i zakroczymskiego. W 1575 r. do starostwa (grodowego) łomżyńskiego należały cztery miasta królewskie: Łomża, Kolno, Nowogród i Zambrów Tu także, jak i na Litwie, rozwinęła swe talenty organizatorskie lokując nowe osady i nadając przywileje miastom oraz dbając o rozwój rzemiosła i handlu. Najwięcej korzyści z przedsięwzięć Bony odniosły takie miasta, jak: Warszawa, Łomża, Płock i Gostynin.

Polityka wewnętrzna.

Żona Zygmunta Starego po przybyciu do Polski stała się w krótkim czasie gorącą orędowniczka polityki, mającej na celu wzmocnienie panującej dynastii w oparciu o wzorzec włoski. Pierwsze dziesięciolecie jej panowania wypełniły zabiegi dotyczące wprowadzenia zasady dziedziczności tronu królewskiego. Przyczyniła sie w niemałym stopniu do wprowadzenia na tron polski 9-letniego syna Zygmunta Augusta. Jego elekcja została sprytnie poprzedzona wyniesieniem królewicza na stolec Wielkiego Księstwa Litewskiego i była jawnym szantażem wobec szlachty.
Zastosowane wówczas metody wyboru króla nie znalazły uznania wśród społeczeństwa i w konsekwencji doprowadziły po śmierci monarchy i do wprowadzenia wolnej elekcji z udziałem całej szlachty.
W celu wzmocnienia władzy męża wielka księżna litewska popierała idee separatystyczne na Litwie. Była przekonana, ze księstwo litewskie, jako dziedziczna domena Jagiellonów, podnosi ich autorytet i służy umocnieniu dynastii. Aby zyskać poparcie drobnej i średniej szlachty litewskiej, była przychylna jej walce z magnateria. Postępowanie to miało na celu strzeżenie jej prywatnych interesów na Litwie. Doszło nawet do tego, ze w roku 1544 opowiedziała sie przeciwko przekazaniu władzy na Litwie Zygmuntowi Augustowi, obawiając sie uszczuplenia intraty z posiadanych tam majątków.
Królowa zdawała sobie doskonale sprawę z tego, ze umocnienie władzy monarszej w znacznej mierze zależy od wielkości prywatnej własności królewskiej. W krótkim czasie wykupiła z rak magnatów liczne zastawione dobra królewskie, które stały sie dochodowa inwestycja. Z jej mądrej polityki wewnętrznej korzystały miasta, kupcy i rzemieślnicy zarówno na Litwie, jak i w Koronie.

Polityka zagraniczna

Najwięcej kłopotów królowej sprawiała kwestia Księstwa Bari, z którego pochodziła i które uważała za swoją prywatną dziedzinę. Prowadząc aktywnie politykę zagraniczna polska monarchini czyniła starania w celu zawarcia sojuszu z Francja, dbała o poprawne stosunki z Turcja i prowadziła aktywna politykę na ziemiach czeskich i węgierskich. Wszystkie jej działania były skierowane przeciwko dynastii Habsburgów i Hohenzollernów, którzy jej zdaniem stanowili największe zagrożenie dla polskiej państwowości. Przeciwwagę dla tych dynastii widziała w sojuszu polsko-francuskim. Zbliżeniu miedzy dwoma narodami miał służyć traktat zawarty w roku 1534, który jednak nie został ratyfikowany z powodu klęski Franciszka I w bitwie pod Pawia (1525). Nie powiodły sie tez próby małżeństw pomiędzy dwiema dynastiami.
Rywalizacje z Habsburgami prowadziła Bona także na terenie Czech i Węgier. Po śmierci Ludwika Jagiellona namawiała swego męża do ubiegania sie o obie sukcesje. Aby zrealizować swa myśl polityczna, wydala w 1539 r. najstarsza córkę Izabelę za króla Węgier Jana Zapolya. Wroga polityka królowej wobec dynastii Habsburgów stała się przyczyną licznych kłopotów na terenie Włoch. W roku 1524 cesarz Karol V przez pewien czas blokował przejęcie spadku po matce Bony.
W ostatecznym rozrachunku polska władczyni poniosła porażkę w rywalizacji z Habsburgami. Wyrazem tego były późniejsze małżeństwa jej syna z Elżbietą i Katarzyną, córkami cesarza Ferdynanda I.
Chcąc osłabić zagrożenie ze strony Habsburgów i Hohenzollernów popierała czynnie prymasa Jana Laskiego w jego staraniach zmierzających do całkowitego usunięcia Zakonu Krzyżackiego z Prus. W poczet jej zasług należy zaliczyć zawarcie w roku 1524 sojuszu z książętami Pomorza Zachodniego, z księciem meklemburskim Henrykiem i królem duńskim Fryderykiem I. W roku 1525 doszło do złożenia hołdu Zygmuntowi I przez elektora pruskiego księcia Albrechta Hohenzollerna. Akt ten był uwieńczeniem licznych starań i zabiegów politycznych polskiej władczyni.
W następnych latach monarchini nie dopuściła do uzyskania sukcesji lenna pruskiego przez elektorów brandenburskich.

Wkład królowej Bony w krzewienie włoskiej kultury

Za panowania monarchini nastąpił znaczący rozwój kultury muzycznej. Jej zamiłowanie do muzyki zaowocowało reorganizacją i rozbudową kapeli królewskiej. Stało się to dzięki mecenatowi ze strony Bony i jej dworu. Królowa zadbała także o rozwój teatru oraz patronowała polskim poetom - Janowi Dantyszkowi i Andrzejowi Krzyckiemu. Dzięki Bonie i jej dworowi rozpowszechniła się w Polsce i na Litwie pośród przedstawicieli bogatej szlachty i mieszczaństwa moda włoska, która zaczęła stopniowo wypierać wschodni styl ubierania się.
Królowa Bona była również kolekcjonerką dzieł sztuki. Zapoczątkowała unikatowy zbiór arrasów na Wawelu, sprowadzała z zagranicy wazy antyczne i słynne włoskie obrazy. W Łobzowie założyła najpiękniejsze w Polsce ogrody włoskie, a na Wawelu zwierzyniec.
Urozmaiceniu uległa wreszcie kuchnia dworska, gdzie oprócz dotychczas preferowanych tłustych mięsnych potraw, niepośrednią role zaczęły odgrywać warzywa, nieznane dotychczas na polskich stolach, jak: kalafiory, szpinak, pomidory, fasolka szparagowa, karczochy, brokuły, seler, pietruszka, pory i kapusta.
Ze słonecznej Italii całymi pakami sprowadzano makaron włoski, bez którego nie mogła obyć sie królowa. Na stolach pojawiały się coraz bardziej wykwintne dania. Na porządku dziennym stało sie powszechne stosowanie zamorskich przypraw korzennych. Wzrosło spożycie wina, które zaczęło stopniowo wypierać ze stołów szlacheckich i magnackich staropolskie miody. Bez węgrzyna i słodkiej malmazyi nie mogło się odbyć żadne znaczące przyjecie.

Królowa sprowadziła do Polski licznych włoskich ogrodników, którzy założyli wspaniale
ogrody w Krakowie i w jej prywatnych posiadłościach w Koronie i na Litwie.
Wbrew pokutującym dość powszechnie opiniom królowa Bona i jej dwór nie odegrały znaczącej roli we wprowadzeniu i rozpowszechnieniu w Polsce form renesansu włoskiego. Decydująca role w rozwoju artystycznym kraju należy przypisać jej małżonkowi Zygmuntowi i jego następcy, Zygmuntowi Augustowi. Nie można jednak odmówić Bonie Sforzy całkowitego braku zainteresowania sprawom związanym z budownictwem i architektura. Za jej to przyczyna wzniesiono w jej dobrach koronnych i litewskich szereg budowli wzorowanych na włoskim renesansie, które budzą zachwyt do dnia dzisiejszego.

Powrót do Włoch

Główną przyczyną powrotu królowej do Włoch był ostry zatarg z synem, Śmierć Zygmunta Starego 1 kwietnia 1548 r. Spowodowano to zmianę jej sytuacji, na tronie bowiem zasiadł Zygmunt August, z którym była zwaśniona. Próby pogodzenia z synem nie powiodły się.
Do czasu śmierci Zygmunta Starego królestwem zajmowała się Bona. Być może zaangażowanej w tak wiele reform i inicjatyw społecznych umknął moment, w którym straciła duszę syna. Zygmunt August spędzał czas na łowach i ucztach w puszczach litewskich, kiedy matka ratowała kraj z zapaści gospodarczej. Bona wiedziała, że magnaci litewscy nie mają skłonności do troski o dobro wspólne. Litwa dla Litwinów, Korona dla Litwinów, a najlepiej jeszcze zagranica. Dlatego była przeciwna częstym wyjazdom syna do Wilna. Zygmunt jednak usamodzielniał się, a matka musiała zarządzać królestwem.


Zygmunt publicznie oskarżył matkę, że otruła jego obie żony. Warto w tym miejscu wspomnieć, że w ówczesnej epoce sporą sławą cieszyły się ciotki monarchów. Lukrecja Borgia, znana w całej Europie z umiejętności przyrządzania wybornych trucizn była właśnie ciocią Bony. Fakt ten wykorzystywali jej austriaccy przeciwnicy do ciągłych podejrzeń i oskarżeń o trucicielskie praktyki królowej. Oszczerstwom tym uległ również jej własny syn. Istniał w tym czasie zwyczaj obdarowywania się przy każdym spotkaniu pierścieniami. Zygmunt August bał się ukrytej tam przez matkę trucizny, dlatego witał się z nią w rękawiczkach.

Bona musiała ustąpić miejsca synowi. Konflikt z nim podsycali magnaci litewscy, którzy wykorzystywali jego pogłębiający się obłęd do wyzyskania dla siebie korzyści i przywilejów. Nowy król sprowadzał wiedźmy, jasnowidzów i magów, by ratować Barbarę. O narodzie nie myślał. Opuściła więc z córkami Wawel i osiadła na Mazowszu, za swą główną siedzibę obierając Warszawę. Bona z córkami zamieszkiwała w coraz trudniejszych warunkach. Brat nie troszczył się o los sióstr, którym utrudniał zamążpójście w obawie o odebranie korony. Anna Jagiellonka, jak wiadomo, przypłaciła to zbyt długim panieństwem, upokorzeniami i koniecznością przyglądania się popadającej w chaos wolnych elekcji Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Długi czas Zygmunt August nie zezwalał matce na wyjazd z kraju. 31 stycznia 1556 r. Bona spędziła ostatnią noc w Polsce. Zrzekając się wszystkich swoich ogromnych bogactw uzyskała zgodę syna na wyjazd do Włoch. Królowa Bona przed zażyciem jakiegokolwiek środka kazała swemu lekarzowi wypijać połowę. I tym razem tak się stało, ale przekupiony medyk sporządził dla siebie odtrutkę. Zausznik Habsburgów Gian Lorenzo Pappacoda nie wpuścił go jednak z izby przez tydzień – tyle konał. Bona żyła krócej – trzy dni. Umierała w strasznej nędzy i opuszczeniu. Dawano jej pić z podstawki mosiężnego lichtarza. Paweł Jasienica pisze: „Przy trumnie zbitej z prostych desek nikt nie czuwał. Drewno zajęło się od dogasających świec i ciało omal nie uległo zwęgleniu”. Tak płonęła Najjaśniejsza Pani...
Jej skarby rozkradli „przyjaciele” obłędu syna i przyszłe niefortunne elekcje. Szlachta polska nie chciała wybierać króla demokratycznie. Została do tego zmuszona i to trzykrotnie w przeciągu kilkunastu lat.
Królowa Bona jest przykładem monarchini, która wespół z mężem wypełniała powierzoną jej przez Boga misję sprawowania władzy nad obcym przecież językowo narodem polskim z pełnym przekonaniem i poświęceniem.

LITERATURA

I. Aleksander Wietrzyk “Polish News” - http://www.polishnews.com/fulltext/history/2001/history1.shtml;
II. Maria Bogucka - “Bona Sforza” 1998, Ossolineum;
III. Wojciech Pociecha - "Królowa Bona: czasy i ludzie Odrodzenia\" 1957,
IV. "Wikipedia" - http://www.wikipedia.pl