"Wesele" - sąd o Polsce i Polakach

Wesele Stanisława Wyspiańskiego to najdoskonalsze dzieło obrazujące obyczaje i poglądy społeczeństwa na przełomie XIX/XX w. Opisuje ono ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi Bronowice w domu Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam zaobserwowane zilustrował w swojej książce.

Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany: chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami. Wesele w którym bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup społecznych. Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe. Mimo iż jest to jedno to samo społeczeństwo, wydaje się ono niesamowicie wyalienowane. Długie lata zaborów sprawiły, iż mieszczanin-inteligent pobierający nauki w najlepszych szkołach wie więcej o krajach leżących daleko od jego ojczystej ziemi niż o swoim domu-Polsce. Doskonałym przykładem takiego zachowania jest rozmowa Radczyni, ciotki Rydla z wieśniaczką Kliminą, gdy inteligentka pyta w listopadzie czy już obsiali sobie pole. Klimina jest wręcz zdumiona takim pytanie, gdyż dla niej jest oczywiste, iż to nie najlepsza pora na takie czynności. Wskazuje to na pozorne zainteresowanie stanu wyższego sprawami polskiej wsi jakże ważnej w ówczesnym czasie. Inteligencja zapomina, iż wyzwolenie jest możliwe tylko przy współpracy a nie samotnym działaniu. Wyspiański doskonale przedstawia niechęć mieszczan do „czynu zbrojnego” pokazując jednocześnie zapał chłopów. Jasiek mający wypełnić powierzoną mu przez Czepca misje zawodzi, gdyż podnosząc pawie pióro symbol próżności i pozornych wartości odpina mu się złoty róg, którego dźwięk miał ponieść naród do zwycięstwa. Jego prywatny interes okazuje się ważniejszy niż powierzone mu zadanie. Jego utrata powoduje zatracenie szansy czynu powstańczego na długie lata. Całe chłopstwo a w szczególności osoba która zgubiła róg ukazana jest jako niedojrzała do wzniosłych czynów, a brak uczestnictwa mieszczan, potencjalnych dowódców powoduje całkowitą klęskę.

Nie można także zapomnieć, iż cała zabawa weselna jest również jedną wielką maskaradą. Lucjan Rydel, czyli Pan Młody żeni się z Jadwigą Mikołajczykówną jedynie dlatego, iż jest zauroczony jej olśniewającą urodą. Poza tym jest zafascynowany tradycją, zwyczajami chłopskimi (chełpi się tym, iż czuje się wolny). Jego obraz to postawa typowego ludomana - człowieka który nie może pojąć prawdziwej natury chłopów mimo iż jest nią zauroczony. Inteligencja która licznie przybyła na wesele jest czasami wręcz zdziwiona chęcią poznania świata przez chłopów (rozmowa Dziennikarza z Czepcem, który żywo interesującego się sprawami grubo przerastającymi jego rodzinne gospodarstwo). Chłopi czytają gazety starają się być „na czasie”, ale jednocześnie są skorzy do awantur i innych przejawów niedojrzałości. Moim zdaniem tutaj właśnie tkwi główny problem obu klas. Chłopi starają się wszystko pojąć swoim prostym, ale bardzo racjonalnie myślącym rozumem, natomiast inteligencja szuka jedynie w nich czegoś nowego, egzotycznego dyskryminując ich od samego początku. Taka a nie inna sytuacja jest właśnie przyczyną, iż oba stany nie mają żadnych szans na wyzwolenie spod zaborcy. Chłopi dumni ze swojego pochodzenia (chociażby niesamowicie dzielny Bartosz Głowacki-kosynier Kościuszki), ale jednocześnie siejące postrach wśród wyższych stanów wydarzenia rabacji galicyjskiej z 1846 roku z osobą Jakuba Szeli-przywódcy powstania stawiają ich w trudnym miejscu. Właśnie te spory i dawne urazy są przyczyną obcości obu klas i ich niezrozumienia. Mimo niepowodzenia podczas próby powstania chłopi nadal wierzą, że chłop był potęgą i nadal nią będzie.

Poza tym dramat szczególnie w II i III akcie przesycony jest postaciami fantastycznymi które również są odzwierciedleniem postaw społeczeństwa. Uświadamiają one zarówno chłopom jak i inteligencji jak kiedyś wyglądała sytuacja w Polsce. Stańczyk jedna z postaci, symbol błazna - mądrej myśli politycznej ukazuje się Dziennikarzowi uzmysławiając mu, iż swoją polityką usypia naród, nakazując mu mącić w głowach Polaków kadyceuszem - symbolem władzy błazeńskiej. Równie wymownym obrazem jest postać Rycerza (słynny Zawisza Czarny) pojawiającego się Poecie. Przypomina mu on o minionej chwale, starając się w nim obudzić chęć walki, którą zatracił podobnie jak cała inteligencja. Upiór i Wernyhora to także postacie fantastyczne - symbole przeszłej chwały (powstanie) i wstydu chłopów (rzeź galicyjska). Poza tym Hetman ukazujący się Panu Młodemu przypomina o przekupstwie Polaków, oraz o służeniu zaborcy krzywdząc w ten sposób swój własny kraj.

Reasumując, Stanisław Wyspiańśki w „Weselu” ukazał bardzo trafnie polskie społeczeństwo ze wszystkimi jego zaletami i wadami. Nie obawiał się krytykować prostych chłopów nie zdolnych do większych celów, ale także przedstawił mieszczaństwo jako w gruncie rzeczy prostych ludzi zadufanych w sobie, nie liczących się z nikim oprócz siebie.

Wydaje mi się, iż w dzisiejszych czasach panuje podobne zjawisko. Ludzie z małych miasteczek są traktowani jak „gatunek B” wyłącznie dlatego iż nie pochodzą z dużego miasta. Poza tym tacy ludzie mają ogromne trudności w przebiciu się do „mieszczuchów” co związane jest z dużymi nakładami finansowymi, a wszyscy znamy sytuację polskiej wsi. Uważam także, iż w niektórych sytuacjach zdecydowanie lepszym doradcą jest przysłowiowy „chłopski rozum” niż ogromna aczkolwiek zbyteczna czasami wiedza którą musimy posiąść co również przedstawił Wyspiański w swoim dramacie.