Ideologie, demokracja

Funkcje ideologii:
- Uprawomacniająca istnienie różnych ugrupowań politycznych
- Programowo-polityczna – ideologia wpływająca na kształt programów politycznych partii i ruchów społecznych, wpływ na tożsamość ideową partii itd.
- Poznawcza – ideologie tworzą i upowszechniają określony obraz świata, jednostka wybierając jakąś doktrynę uzyskuje klucz do poznania i zrozumienia mechanizmów rządzących życiem społecznym
- Integrująca – łączy ludzi, którzy identyfikują się z określonymi poglądami, rodzi między nimi więź emocjonalną, często jest wzmacniana więzią organizacyjną

Doktryny prawicowe głoszą niechęć do radykalnych zmian. Pochwalają podstawowe wartości, za które zwykle przyjmują religię, kulturę, własność prywatną i tradycję narodową i państwową. Stawiają wolność ponad równością. Z reguły sprzeciwiają się wprowadzeniu zmian w istniejącym porządku społeczno – politycznym. Prawica reprezentuje ludzi zadowolonych ze swojej sytuacji, a więc najczęściej dobrze sytuowanych. Doktryny prawicowe opowiadają się przeciwko nadmiernemu zaangażowaniu państwa w sprawy gospodarcze. Najczęściej spotykaną współcześnie doktryną prawicową jest konserwatyzm.
Doktryny lewicowe głoszą przede wszystkim hasła sprawiedliwości społecznej, domagają się pełniejszej realizacji zasady równości wszystkich ludzi, występują w imieniu i obronie interesów ludzi słabszych. W przeciwieństwie do ideologii prawicowych nie akceptują tezy, że nierówność społeczna jest naturalna. Za naturalną uważają równość, natomiast podziały społeczne przypisują niesprawiedliwym stosunkom własnościowym i regulacjom prawnym. Doktryny lewicowe zwalczają wszelkie formy dyskryminacji. Odrzucają tradycję w imię postępu. Widzą potrzebę ingerencji państwa w życie gospodarcze, bo mechanizmy wolnorynkowe uważają za niewystarczające.
Doktryny centrowe opowiadają się za utrzymaniem pewnej równowagi między interesami różnych warstw społecznych, a także między elementami tradycji i nowatorstwa. Nie głoszą wprawdzie, że nierówność społeczna jest niesprawiedliwością, jednak domagają się żeby społeczeństwo starało się ją ograniczyć i łagodzić negatywne skutki wynikające z wolnej gry sil rynkowych. Taką rolę przypisują różnym organizacjom społecznym, stowarzyszeniom czy fundacjom. Doktryny centrowe charakteryzują się umiarkowaniem, ale także brakiem wyrazistości. Mogą być centroprawicowe lub centrolewicowe.

Konserwatyzm – jest ideologią odwołującą się do takich wartości, jak tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność poszanowanie prawa.
Pacyfizm – domaga się ustanowienia trwałego pokoju między narodami, potępia wojnę i przemoc, jako zjawiska niesprawiedliwe i niezgodne z natura człowieka. Wszystkie konflikty powinny być rozwiązywane zgodnie z prawem międzynarodowym, bez użycia siły zbrojnej. Potępiana jest zarówno wojna agresywna, obronna, jak i narodowowyzwoleńcza.
Anarchizm – uznaje, że największym zagrożeniem dla człowieka jest państwo. Podstawowym celem jest walka z państwem aż do jego całkowitego zniszczenia, obalenie władzy i zniesienie własności prywatnej. Dążono do absolutnej wolności jednostki, pozbawionej przymusu i ograniczeń zewnętrznych.
Liberalizm – najważniejszy jest indywidualizm rozumiany jako odmienność ludzi, a zarazem traktujący społeczeństwo jako zbiór jednostek (a nie byt zbiorowy). Najwyższą wartością jest zawsze jednostka ludzka i jej szczęście. Oznacza to, że człowiek ma zawsze prawo decydować o sobie i być wolny. Wobec tego jedyną granicą wolności jednostki jest wolność innych ludzi, stąd równe prawo jednostek do wolności.
Socjaldemokracja – ruch społeczny zapoczątkowany przez robotników zmierzający początkowo do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych.
Komunizm – system społeczno-polityczny stworzony w myśl zasad ideologii komunistycznej. System poglądów głoszący program całkowitego zniesienia ucisku i wyzysku społecznego, postulujący powszechność, równość i sprawiedliwość oraz zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na społecznej własności środków produkcji i sprawiedliwym podziale dóbr.
Agraryzm – doktryna społeczna, głosząca, że podstawą gospodarki jest rolnictwo. Idee agraryzmu można ująć w czteropoziomowej piramidzie wartości. Na poziomie pierwszym od dołu jest ziemia, człowiek i praca. Na drugim od dołu rodzina, gmina i samorząd, na trzecim naród, ojczyzna i państwo, na samym szczycie jest ludzkość.
Faszyzm – Najważniejszym dobrem w państwie jest wspólnota, czyli naród. Prawa jednostki są podporządkowane prawom narodu, który zyskuje tym samym realną osobowość, nie tylko jako pojęcie abstrakcyjne. Każde działanie dla jej dobra i na jej korzyść jest działaniem moralnie usprawiedliwionym. Jest to przede wszystkim zasada wodzostwa.
Demokracja to ustrój polityczny, w którym władza państwowa spoczywa w rękach wszystkich obywateli. Obywatele ci mają prawo uczestniczyć w życiu politycznym, podejmować ogólnonarodowe decyzje oraz wybierać i odwoływać swoich przywódców.

Demokracja bezpośrednia - wszyscy członkowie danej społeczności osobiście uczestniczą w podejmowaniu decyzji politycznych.
Pewnymi formami demokracji bezpośredniej w nowoczesnym świecie są:
- referendum powszechne, czyli głosowanie nad pewna konkretną sprawą w celu zebrania i wyrażenia opinii lub woli społeczeństwa (np. w Polsce w latach 90 odbyło się referendum dotyczące uwłaszczania i projektu nowej konstytucji),
- plebiscyt, czyli powszechne głosowanie mieszkańców określonego terytorium w sprawie przynależności tego obszaru do danego państwa,
- zgromadzenia, zwoływane do podjęcia wymaganych uchwał.

Demokracja pośrednia - obywatele sprawują swoją władzę zwierzchnią za pośrednictwem swoich reprezentantów, którzy wybierani są zarówno do ciał przedstawicielskich na szczeblu centralnym (parlament), jak i lokalnym (samorząd).

Rozwój demokracji:
- Demokracja ateńska – władze mieli tylko rodowici mieszkańcy Aten, mężczyźni powyżej 20-stego roku życia.
- Republika rzymska – (arystokratyczna) – najważniejszą role w państwie odgrywali członkowie starszych rodów patrycjuszowskich, którzy pełnili główne urzędy i wchodzili w skład senatu.
- Wspólnoty wczesnochrześcijańskie – wybory biskupów, diakonów, przez członków wspólnoty, równość wszystkich wobec Boga.
- Demokracja plemienna – główna rola – wiec, czyli zebranie dorosłych obywateli plemienia orzekające o najważniejszych sprawach.
- Demokracja szlachecka (stanowa) – tylko szlachta miała pełnie praw politycznych i ekonomicznych w RP, reszta odgrywała role drugoplanowe.
- Demokracja burżuazyjna – czołowe zasady – prawa obywatelskie (deklaracja niepodległości w USA – 1776r. oraz deklaracja praw człowieka i obywatela 1789r.) Po raz pierwszy podstawą polityki stała się konstytucja. Istotnym elementem był również system reprezentacji (teraźniejszy ustrój).

Obecnie demokracja bezpośrednia występuje w formie:
1. referendum – powszechne głosowanie obywateli w kwestiach społecznych, politycznych, gospodarczych
2. inicjatywy ludowej – możliwość wszczęcia postępowania ustawodawczego przez określoną liczbę obywateli, która podpisuje projekt ustawy i wysyła go do parlamentu;
3. weta ludowego – zezwala na ogłoszenie referendum na żądanie określonej liczby obywateli;
4. konsultacji społecznej – dopuszcza opiniowanie jakiejś sprawy (np. w drodze głosowania) przez ogół uprawnionych obywateli.

Zasady demokratycznego prawa wyborczego:
POWSZECHNOŚĆ – każdemu obywatelowi przysługuje prawo wyborcze czynne i bierne.
RÓWNOŚĆ – każdemu wyborcy przysługuje jeden głos – każdy głos ma jednakową wartość.
TAJNOŚĆ – w lokalu wyborczym stwarza się takie warunki, by głodujący mógł podejmować decyzję samodzielnie, aby nikt i nic nie miał możliwości sprawdzenia jak konkretny wyborca głosuje.
BEZPOŚREDNIOŚĆ – wyborca głosuje bezpośrednio na kandydata i ma realny wpływ na obsadzenie mandatów, nikt nie może go zastąpić w głosowaniu.
PROPORCJONALNOŚĆ: - polega na podziale mandatów proporcjonalnie do liczby posłów przez głosów uzyskanych przez daną partię.