Demokracja

Demokracja (demos-lud, kratos-władza) jest formą ustroju państwa, w której obywatele tego państwa (naród, lud) sprawują rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.
Wywodzi się ze starożytnej Grecji, z polis (państwa-miasta) ateńskiego. Suwerenna władza należała do ludu, czyli do mężczyzn powyżej 20 roku życia, będącymi rdzennymi obywatelami Aten oraz ludźmi wolnymi. Każdy z obywateli mógł osobiście i bezpośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy, a więc w podejmowaniu ważnych decyzji państwowych na forum zwoływanego kilka razy w miesiącu Zgromadzenia Ludowego. Ustrój republiki rzymskiej, chociaż ulegał wielu zmianom i pewnym uproszczeniom nigdy nie stał się całkiem demokratyczny. Przez cały czas swego istnienia republika rzymska była republikom arystokratyczną. Najważniejszą rolę w państwie odgrywali członkowie starych rodów patrycjuszowskich. To oni sprawowali głównie urzędy państwowe, oni też wchodzili w skład Senatu - kolegialnego organu kierującego bieżącą polityką państwa. Elementów demokracji można się natomiast doszukać w organizacji i zasadach funkcjonowania wspólnot wczesnochrześcijańskich(wybór biskupów i diakonów przez członków wspólnoty, równość wszystkich wobec Boga itp.). Wśród wczesnośredniowiecznych plemion germańskich dużą rolę odgrywał wiec, czyli zebranie wszystkich dorosłych członków plemienia będący podstawą tzw. Demokracji plemiennej. W czasie pokoju wiec orzekał o najważniejszych sprawach plemienia (kontakty z innymi plemionami, wymiana handlowa) na czas wojny swoje uprawnienia przekazywał w ręce naczelnika (wodza) plemiennego. Ważną formą rozwojową demokracji była demokracja szlachceka (stanowa) która wykształciła się w Polsce w 2 połowie XVw. Charakter tej demokracji polegał na przyznaniu tylko 1 grupie społecznej - szlachcie pełni praw politycznych i ekonomicznych w RP. Inne stany odgrywały rolę drugorzędną jak mieszczaństwo lub służebną - chłopi. Podstawę rozwoju współczesnej demokracji stanowiła demokracja burżuazyjna. Do rozwoju idei demokracji burżuazyjnej przyczynili się znacznie czołowi przedstawiciele oświeceniowej myśli polityczno-społecznej: Charles Louis Montesquieu (Monteskiusz)-twórca teorii trójpodziału władzy (władza ustawodawcza, wykonawcza, wykonawcza i sądowa) oraz Jean Jacques Rousseau-zwolennik teorii umowy społecznej. Władza w państwie nie pochodziła już od Boga lecz była sprawowana z woli i za przyzwoleniem obywateli. Do czołowych zasad demokracji burżuazyjnej należy również instytucjonalny rozwój gwarancji praw obywatelskich. Dostrzegano takie prawa i wolności jak i wolność sumienia i wyznania oraz słowa, prawo do własności, nietykalność osobistą, równość wobec prawa. Fundamentalne zasady demokracji: zasada suwerenności narodu. W monarchii absolutnej podmiotem władzy, a więc sprawującym rządy (suwerenem), był władca (książe, król, cesarz). Współcześnie zasadę suwerenności narodu przyjmuje się w znaczeniu zaproponowanym przez Jeana Jacques’a Rousseau w jego koncepcji umowy społecznej. Zgodnie z tą koncepcją suwerenność narodu polega na sprawowaniu przez niego najwyższej władzy, której przejawem jest podejmowanie ostatecznych decyzji. Zachowanie praw mniejszości. Demokracja rozumiana wyłącznie jako wola mających przewagę liczebną może doprowadzić do dyktatury większości. Aby jej zapobiec współczesne systemy demokratyczne zapewniają ochronę praw mniejszości. Podział i równowaga władz. W państwie demokratycznym obowiązuje podział władz. Najstarszą zasadą jest trójpodział władz-władza prawodawcza (parlament) wykonawcza (głowa państwa, rząd) sądownicza (sądy). Konstytucjonalizm i praworządność. Konstytucjonalizm jest rozumiany jako ustrój oparty na konstytucji, a także jako określenie sprawowania władzy zgodnie z obowiązującym prawem. Pluralizm jest jedną z najważniejszych zasad współczesnej demokracji. Oznacza możliwość istnienia oraz poszanowania w danej zbiorowości różnych poglądów politycznych, idei, systemów światopoglądowych, obyczajów oraz form życia społecznego, politycznego i gospodarczego. Zapewnia człowiekowi poczucie całkowitej wolności dzięki możliwości dokonywania wyborów. Pluralizm polityczny zapewnia warunki działalności partii politycznych reprezentujących różne ideologie i doktryny polityczne. Pluralizm ekonomiczny związany jest z podstawowymi mechanizmami gospodarki wolnorynkowej. Podstawowe wart. Demokratyczne. Wolność. W sferze prawnej wolność rozumiana jest jako możliwość zachowania swojej prywatności oraz podejmowania działań w zakresie określonym przez normy prawne. Równość. W sferze społecznej oznacza taki układ stosunków społecznych który zapewnia podobne szanse życiowe. Pozwala na równy dostęp do dóbr materialnych, niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz dóbr duchowych. Pojęcie równości ściśle wiąże się z pojęciem sprawiedliwości. Oba pojęcia są różnie zrozumiane w zależności od systemu ideologicznego a zwłaszcza od popularności egalitaryzmu. Porządek i efektywność. Porządek należy rozumieć jako funkcjonalne, uregulowane normami prawnymi, odpowiednie ulokowanie problemów oraz ludzi w hierarchii wartości. Pojęcie porządku jest łączone z pojęciem efektywności. Porządek staje się jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Konflikty wart. W życiu publicznym. Konformizm - polega na dostosowaniu się do wymogów otoczenia oraz postępowaniu zgodnie z normami i wartościami.

Formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. Bezpośrednie formy demokracji wywodzą się z antyku. Jedną z form demokracji bezpośredniej jest referendum, inaczej plebiscyt, czyli powszechne głosowanie obywateli mających czynne prawo wyborcze; głosowanie ludowe. Inicjatywa ludowa polega na przyznaniu określonej liczbie obywateli inicjatywy ustawodawczej, czyli możliwość zgłoszenia projektu ustawy. Weto ludowe dotyczy wyrażenia sprzeciwu wobec obowiązującej ustawy. Samorządność dotyczy ona minn. Samorządu zawodowego. Pośrednie formy demokracji stosowane na szeroką skalę form demokracji bezpośredniej jest z przyczyn organizacyjnych i finansowych trudne do przyjęcia. Społeczeństwo może mieć wpływ na rządzenia państwem poprzez wybór organów sprawujących władzę. Przynależność do organizacji społecznych i politycznych daje możliwość uczestniczenia w życiu społecznym i politycznym kraju. Inicjatywy obywatelskie należą do nich obywatelskie komitety budowy pomników, organizacji obchodów rocznicowych, inwestycje w środowisku lokalnym. Zgromadzenia, listy otwarte, petycje-wyrażenie poparcia lub sprzeciwu.

W państwie autorytarnym władza sprawowana jest przez jednostkę lub wąską grupę osób. Przykładem państwa tota. Była Hiszpania pod rządami gen Francisco Franco. W państwie totalitarnym jest ingerencja we wszystkie sfery życia społecznego, a także w sfery życia jednostki. Twórcą idei był Mussolini. Przykładem państw totalitarnych były Włochy, hitlerowskie Niemcy oraz stalinowska Rosja. W państwie demokratycznym obywatel ma prawo do prywatności, życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji.