Czy Ustęp i III cz. Dziadów jest utworem antyrosyjskim?

Adam Mickiewicz w swoim wspaniałym dziele pt. „Dziady cz. III” prezentuje obraz cierpiącej Polski. Natomiast w „Ustępie”, autor, także jako podmiot liryczny, przedstawia sprawę ciemiężonego narodu rosyjskiego, despotyzmu i tyrani cara oraz jego wpływów na losy Polski i innych narodów niemogących przeciwstawić się naporowi potężnej Rosji. Wspomina również swych przyjaciołach, czyli stowarzyszenie Filomatów i Filaretów. Byli to wybitni twórcy, których spotkała niesprawiedliwa i zupełnie niesłuszna kara ze strony cara. Przez utwór przemawiają silne i prawdziwe emocje. Jest on pełen metafor, pytań retorycznych i peryfraz.

Mickiewicz przedstawia Rosjan, moim zdaniem, jako duży naród słabych ludzi. Słaby dlatego, ze paradoksalnie, jego mieszkańcy są przyzwyczajeni do braku swobody oraz tyrani ich dyktatora, bo tak tylko można określić Cara. Rosja od zamierzchłych czasów kierowana była przez mniej lub bardziej despotycznych władców. Według Mickiewicza naród rosyjski można podzielić na dwie grupy. Pierwszą z nich są ludzie bezwzględnie posłuszni Carowi i pomagający mu w jego rządach. Natomiast drugą grupę tworzą ci, którzy pragnęliby mu się przeciwstawić, ale wiedzą, że czekają ich za to represje.

I właśnie do tej drugiej grupy jest skierowany utwór „Do przyjaciół Moskali”. Jest to apel do Rosjan, mający za zadanie dodać im otuchy, ale również, który broni i wzywa do walki.W pierwszych wersach utworu autor przywołuje pamięć skazanych i zamordowanych przyjaciół. Cały Ustęp III części „Dziadów” opisuje losy wygnanych ludzi ze swojego kraju oraz despotyczne rządy cara Rosji, jego bezwzględność, którą stosuje nawet w stosunku do własnego narodu. Dlatego Mickiewicz odnosi się z pogardą do jego osoby i jego rządów:
„I dworskie muchy, ciągnące za wonią
Carskiego ścierwa, za nim w miasto gonią.”

Nawet samą stolice Rosji twórca opisuje jako miasto zbudowane przez szatana. Dodatkowo autora uderza, to, że inne państwa zamiast pomóc narodom nieubłaganie walczącym z rosyjską inwazją, odcinają się od sprawy i obojętnie traktują to, co ma miejsce na wschodzie europy, a niektórzy z obcokrajowców kolaborują nawet z carem.

W innych utworach z „Ustępu” Mickiewicz pokazuje lud rosyjski, który sam uwięził się w takiej pułapce. Najpierw buduje system, który potem go zniewala i uciska. ”Droga do Rosji” będąca obrazem wojsk i kibitek poruszających się po drogach biegnących w głąb Rosji, ukazuje zwykłych ludzi, znużonych i niepotrafiących już oddawać żadnych emocji, natomiast ich mieszkania porównane są do koszar, w których jak wiadomo, muszą wykonywać odgórne nakazy. „Petersburg” to opis szatańskiej stolicy, stworzonej przez zachciankę władcy, a zbudowanej dzięki śmierci ludzi wielu narodowości. Pokazuje również dążących do jak największych łask u cara „ważniejszych” ludzi. „Przegląd wojska” przedstawia manewry żołnierskie, które dla zabawy urządził ca, co pokazuje, że ludzi potrafi traktować jak marionetki.

Zarówno Ustęp III części „Dziadów” jak i „Do przyjaciół moskali” jest przesłaniem do Rosjan, aby zaczęli się bronić i stanęli w obronie swojego narodu, przez co wpłynęliby także na losy innych państw represjonowanych przez rosyjskie władze. Można więc stwierdzić, iż III cześć „Dziadów” Adama Mickiewicza nie jest bezpośrednio skierowana przeciwko całemu narodowi rosyjskiemu, ale przeciwko tyrani i despotyzmowi cara Rosji.