Opracowanie baroku

Człowiek- istota krucha;jedyna potęga to Bóg;religijność;metafizyka;mistycyzm;przemijanie
Descrates- KARTEZJUSZ-twórca racjonalizmu
Blaise Pascal ,,człowiek jest tylko trzciną, ale trzciną myślącą”
Sonet- gatunek zawsze składa się z 14 wersów
• dwie pierwsze strofy czterowersowe- TETRASTYCH
• dwie następne trzywersowe- TERCYNA
• dwie pierwsze mają charakter opisowy
• dwie następne maja charakter refleksyjny
M. Sęp Szarzyński- poeta przełomu dwóch epok baroku i renesansu; zostały zebrane jego utwory po dwudziestu latach; żył 31 lat; rytmy albo wiersze polskie
Sonet II
• tytuł sonetu nawiązuje do księgi Hioba
• niezawinione cierpienie
• kruchość życia
• przemijanie (temat sonetu)- jeden z głównych tematów barokowych
Określenia Boga Określenia człowieka
* ,,miłowany”
* ,,chwalony”
* ,,nieskończony”
* ,,Oj święty panie”
* ,,Żądasz być...”
* ,,Dziwne są Twego miłosierdzia sprawy...” * ,,wstydem poczęty”
* ,, urodzony z boleścią”
* krótko na świecie żywią”
* ginie jak cień opuszczony”

• miło * miłościwy
• * chciwy
• * wymagający
• * nieskończony
• * święty
• * wieczny
• * potężny• • * słaby
* kruchy
* bezbronny
* bojaźliwy
* krótko żyjący
* opuszczony
* samotny
* pełen strachu
* grzeszny
Pokazana jest wielkość Boga i mniejszość; kruchość człowieka; Bóg jako istota potężna oczekuje uwielbienia od słabego człowieka.
Sonet IV
• w nasze życie wplątana jest walka
• człowiekowi da szczęście pokój
• walka z szatanem
• dobra materialne
• przepych
• ,,pokój, szczęśliwość, ale bojowanie byt nasz podniebny”- KONTRAST (pokój zmieszany z walką)
• PERYFRAZA ,,srogi ciemności Hetman” OMÓWIENIE (opis szatana, zamiast użycia słowa ,,szatan”)
• z pierwszej strony ciało, a z drugiej duch (zestawienie duszy i ciała)
• z ciałem połączone są rozkosze, coś PONAD
• ,,rozdwojony w sobie”, człowiek jest niezdecydowany, słaby wahający się między tym co dobre, a złe i tym co ziemskie, a duchowe
• to co ziemskie dąży do upadku

• metafora
• ulotne rozkosze
• apostrofy
• podmiot liryczny zwraca się do Boga (apostrofa i peryfraza)
• prośba skierowana do Boga i prośba o pomoc
• przemijanie
I konflikt duchowy poety
* ziemskość- boskość
* boskość M. S. Szarzyński dostrzega swe twórczości w Antynomie ludzkiej egzystencji: duch-materia; Bóg-szatan; pokój-walka; potęga-słabość; dobro-zło; zmysłowość-duchowość; Prowadzi to do konfliktu, człowiek odczuwa marnośc życia i skazany jest na nieustanną walkę z pokusami; jest to jednostka słaba i rozdarta wewnętrznie. Wiersze Szarzyńskiego, w których dominuje sfera duchowa, zaliczają się do poezji metafizycznej
II Szarzyński jako poeta przełomu epok
CECHY RENESANSOWE SONETÓW:
• bohater utworów to człowiek
• szacunek do życia mimo jego przemijalności
Cechy barokowe
• słaby (człowiek) bohater
• szatan (barokowe tematy); przemijanie, śmierć i marność
• lęk przed śmiercią
• jedyna potęga- Bóg
• barokowy styl obrazowania (różnorodność stylistycznych środków, ozdobność wypowiedzi)
Vanitas- marność
• nawiązanie do biblii
• ,,marność nad marnościami i wszystko marność”
• nawiązanie do księgi Koheleta
Sonet I
,,O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”
• poeta obrazuje upływ czasu, opisując pędzące po niebie obłoki ,,gwałtem obrotne obłoki”
• wschodzące i zachodzące słońce ,,tytan”
• śmierć, która goni człowieka
• przerzutnia nędza=>śmierć
• inwersja (szyk przestawny) ,,a chciwa (rzeczownik śmierć) może odciąć rozkosz nędzą,
śmierć- tuż za nami spore czyni kroki”
• człowiek popełnia błędy
,,Uról Lear” ,,Otallo”
I Zasada trzech jedności
* czas
* miejsce
* akcja
II Niezmienność bohaterów
• trzech bohaterów
• złamanie trzech jedności
• nie ma jednego wątku
• wątki poboczne



Odrzucenie zasady decorum
Świat dramatów Szekspira jest o wiele bardziej złożony od tragedii antycznej. Bogatszy o sferę fantastyczną. Szekspir chciał pokazać, że oprócz konkretnej, widocznej rzeczywistości, istnieje inny wymiar życia ,,Są rzeczy na niebie i ziemi, o których nie śniło się filozofii”




Rozwój teatru i dramatu od starożytności do Szekspira
Starożytność Średniowiecze Renesans
1.Teatr (orhesta)
* plenerowy
*2.Dramat
* dionizje, uroczystości na
cześć Boga
3. Funkcja
* poznawanie człowieka
4. Przedstawiciele
* Eurypides 1. Teatr
* miejsca przedstawień
* sfera świecka (kościoły, cmentarze, place miejskie)
2.Dramat
*misteria, moralitety
3. Fankcja
* moralizatorska (wychowa-
nie człowieka)
4. Przedstawiciele
* anonimowi twórcy 1. Teatr
* jarmarki, place miejskie
* teatr świecki
2. Dramat
* zerwanie z zasadami dra-
matu klasycznego
3. Funkcja
* katharsis- oczyszczenie
4. Przedstawiciele
*Jan Kochanowski
,,Odprawa posłów
greckich”
W postaci Makbeta zderzają się przeciwieństwa
* słaba psychika
* ambicja PRZECIWIEŃSTWA
* marzenia
* rzeczywistość
Bohater:
• słaby
• chciwy
• bezwzględny
• waleczny
• naiwny
• podstępny
• zyskuje tron a traci żonę; traci zaufanie; traci siebie
Etos rycerski
• honor i uczciwość
• zyskuje tron a traci żonę i wszelkie wartości jakimi się do tej pory kierował
Lady Makbet
I
• kieruje się miłością do męża
• kieruje się miłością do władzy
• bezwzględna
• potrafi manipulować
II
• żałuje swoich postępów
• znajdują się oboje w sytuacji bez wyjścia
• wrażliwa
• szaleństwo które prowadzi do samobójstwa



GIAMBATTISCO=>MARINI=>MARIANIZM
Epitet- np.: ,,pachnące niebo”
Przerzutnia- np.: kontynuacja zdania w następnym wersie
Metafora-przenośnia- np.: ,,gadające drzewa”
Antyteza- np.: zestawienie dwóch przeciwstawnych zdań
Oksymoron- np.: wyrażenie- pojedyncze wyrazy przeciwstawne
Pytania retoryczne- np.: pytania nie wymagające odpowiedzi
Powtórzenia- np.: powtarzane wyrazy
Anafora- na początku
Epifora- na końcu
Figura sumacji- puenta, w której zbierają się motywy wcześniej wymienione
Jan Andrzej Morsztyn- mistrz barokowego konceptu
Sonet ,,do trupa”
• kierowane do trupa
• opiera się na porównaniach
• dwa bieguny (trup, zakochany)
• zabite uczucie zakochanego
• antytezy, anafory, epitety, metafory, przerzutnie
• zakochany nie ma w sobie życia
• tli się uczucie
• samotność
• autor ukazuje różnice
• trup nic nie czuje, a zakochany cierpi z miłości
• trup ma lepiej (tak wskazuje puenta)
======= KONCEPT
,,O swej pannie”
• wyliczenie
• podmiot liryczny podkreśla piękno dziewczyny
• epitety, wyliczenia, metafory
• puenta, która jest posumowaniem
========= FIGURA SUMACJI
• można odczytać pionowo i poziomo
,,Do tej że”
• wyliczanie zalet ukochanej
• przerzutnia, zaprzeczenia
• puenta
• wyliczenie
====== FIGURA SUMACJI
,,Nie statek”
• pokazuje piękno, a także brzydotę
• estetyka brzydoty







W kulturze baroku występowały dwa nurty poezji
** ziemiański inaczej sarmancki
* Wacław Potocki
* Jan CHryzostom-Pasek
** dworski
* kultura włoska i francuska
* Jan Andrzej Morsztyn
* Daniel Nabrowski
Sarmatyzm- prąd ideologiczny XVI-XVIII wieku
Liberum veto- wolne, nie pozwalam
Sarmatyzm jako ideologia
• przekonanie o należnych szlachcie przywilejach
• tradycjonalizm
• wiernośc katolicyzmowi
• przekonanie o wyjątkowości
• szlachta wybrana, która posiada jakąś misję
• ksenofobia
• brak tolerancji, niechęć
Megalomania- poczucie wyższości
• złota wolność
• demokracja
Sarmatyzm jako sposób życia
• ustrój, który miał cechy orientalne
• wystawa gościnności
• pijaństwo
• skłonność do awantur
• wygłaszanie przemówień
• przywiązanie wagi do ceremoniału i kuchni
• buta (dochodzenie swoich racji i praw)
• swoboda
• swawola
• wydźwięk pozytywny
• patriotyzm
• odbierany był negatywnie (za dużo wolności)
Wojna chocimska
• epopeja sarmacka
• 1621 rok – bitwa pod Chocimiem
Jaki ideał Sarmaty został przedstawiony w wojnie chocimskiej
• wiara w opatrzność bożą
• patriotyzm
• etos rycerski (Bóg, honor, ojczyzna)
• pewność siebie
• duma narodowa
• wzorzec pozytywny
• mowa wzniosła, uroczysta
• zjednanie słuchaczy
• król zawierzył obronę kraju
• umie walczyć
Pamiętniki
I
• opisuje losy wojenne autora
• wojna
II
• opisuje życie jako gospodarza, obywatela
• losy powojenne
Wizerunek Sarmaty w pamiętnikach
• wywyższanie się
• krytyka
• Dunek (mieszkaniec Danii ,,zbyt biały”)
• Brak tolerancji
• Megalomania
• Kobieta nie mogła spać nago z mężem
Klasycyzm- pojawił się w XVIII wieku we Francji
Molier stworzył bardzo wyrazisty typ komedii, która wygłaszała prawdy obyczajowe, psychologiczne i społeczne. Pisarz był obserwatorem rzeczywistości. Odkrył w teatrze nową potęgę ,,zabijać śmiechem”. Komedie
Moliera piętnowały i ośmieszały osoby, środowiska, postawy wobec świata i instytucje. Nie można utworów Moliera odbierać jako błahych pod przykrywką kamieniem kryje się głęboka oznaka społeczna.
Pisarz w swoich utworach obrażał typy ludzkie-ANTYWZORZEC. Aby dobrze zinterpretować to dzieło Moliera należy zwrócić uwagę na ówczesne życie religijne we Francji. Kościół ingerował we wszystki sfery życia domowego, codziennego.
Świętoszek
• niegodny zaufania
• oszust
• nieuczciwy
• podstępny
• przebiegły
• manipuluje
• gra
• ukazuje skruchę
• obłuda religijna
• inteligentny
• bezwzględny
• dwulicowy
• hipokryta
• fałszywy
Doryna
• szlachetna
• oddana rodzinie u której pracowała
• próbowała odwieść Orgona od planów małżeńskich
• była przekonana że Świętoszek jest niegodny zaufania




Orgon
• Świętoszek religijny w oczach Orgona
• Chciał wydać córkę za świętoszka
• Wierzył świętoszkowi
• Skromny
• Asceta (wyrzekał się dóbr)
• Troskliwy
• Szczery
• Uczciwy
• Świętoszek Świętoszek Orgon uzupełniają się
Damis
• przejął jego zamiary
• miał do niego żal
Akt III gdzie przejawia się świętoszek; opisywana rodzina i przedstawienie jej na wstępie
Komizm postaci Komizm sławy Komizm sytuacyjny
Śmieszne charaktery;
Świętoszek; opis jego
wyglądu Orgon cały czas nazywa
Świętoszka ,,biedaczek” Orgon ukryty pod stołem
I obserwacja zalotów
Do żony
Archetyp- marzyciel
Blanohard- francuski wynalazca; skonstruował balon XVIII wieku; 1789 rok- lot nad Warszawą

Natura Człowiek
,,Gdzie bystrym tylko orzeł polotem
pierzchliwie pogania ptaki, a gniewny
Jowisz ognistym grotem powietrzne
przeszywa szlaki”
,,W strumyk dziecinnym palcem na stole
z kilku kropel zakreślony, ledwo się sączy
na tym padole nurt szumnej Wisły, zmie-
niony”


CHAOS NATURY
,,Niezwykłych ludzi zuchwała para...”
,,Król, wódz, senator, kmieć pracowity czy
rządzi, czy ryje ziemię...”
,,Jako dobrze robaczki plemię”
,,Rozum człowieczy wszędy przechodzi”
,,Jakiż Ci cuda mózg kryśli”




ŁAD ROZUMU

Człowiek przekształca naturę
RACJONALIZM- łacińska nazwa =>rozum, obserwacja świata za pomocą rozumu => Kartezjusz
Peryfraza=>omówienie zastąpienie jednego wyrazu innym np.:
Adam Mickiewicz
,,autor Pana Tadeusza”
Oświecenie XVII-XVIII Europa
Oświecenie XVIII-1822 Polska
• trzy prądy literackie
• klasycyzm
• sentymentalizm
• rokoko
• utwór klasyczny klasycyzm w sztuce
• kult rozumu- nacjonalizm
• jasność i prostota
• nawiązanie do tradycji antyk
• oda ,,balon”
• podejmuje dorosły temat
• tradycjonalizm
• styl podniosły
,,Sofijówka”
• pojawił się motyw ogrodu
• motyw ARKADII w mitologii i RAJU w biblii
• modne były dwa rodzaje ogrodów: angielskie i francuskie
• we francuskim panuje symetria, uporządkowanie, regularność, tworzy go człowiek
• w angielskim krajobrazowy, naturalny, przypomina naturalny krajobraz
Libertynizm=>wolnomyślicielstwo
Liberte=>wolność
• prąd gdzie najistotniejszą rzeczą jest wolność- słów i czynów
• krytykowanie wszelkich norm religijnych i społecznych
• KRYTYCYZM