Juliusz Cezar

Gajusz Juliusz Cezar, pochodzący ze znanej patrycjuszowskiej rodziny, był głównym sprawcą upadku rzymskiej Republiki. Mimo tego, historia po dzień dzisiejszy widzi w nim wielkiego wodza i polityka, który po zwycięskiej wojnie przeciwko Pompejuszowi został władcą Rzymu. Sławę przyniosły mu przede wszystkim: podbój Galii i świetne, pod względem literackim opisy prowadzonych kampanii wojennych. Wszyscy późniejsi władcy Rzymu przybierali oficjalny tytuł Cezarów, zapewne w nadziei, że w ten sposób spłynie na nich, choć część sławy, jaką cieszył się ich wielki poprzednik.

Młodość Juliusza Cezara

Juliusz Cezar urodził się 12 lipca 102 lub 100 roku p.n.e, w rodzinie, wywodzącej się od rodu Juliuszów, którego mitycznym założycielem był Eneasz. Ojciec Cezara sprawował urząd pretora, zmarł jednak, kiedy Juliusz miał 16 lat, osierocając jego i dwie córki. Wychowaniem przyszłego rzymskiego władcy zajmowała się wiec matka – Aurelia.

W wieku 17 lat Cezar poślubił wnuczkę Korneliusza Cynny, przywódcy stronnictwa popularów – Kornelię. Szczęśliwe życie u boku ukochanej nie trwało długo. W 82 roku p.n.e., kiedy do władzy doszli optymaci, Cezar dostał rozkaz od ówczesnego dyktatora Sulli, aby niezwłocznie rozwiódł się z Kornelią, gdyż małżeństwo to było niepoprawne politycznie
i mogło złamać Cezarowi dalszą karierę. Odmowa Cezara skutkowała natychmiastowym wygnaniem, skonfiskowaniem majątku żony oraz odebraniem mu tytułu, „flamens Dialis” – kapłana boga Jowisza. Z pomocą Cezarowi ruszyli krewni i właściwie dzięki ich wstawiennictwu został on ułaskawiony.

Zrażony polityka, prowadzoną w Rzymie, Cezar udał się na wschód, gdzie w krótkim czasie zaciągnął się do wojska. Mając walkę we krwi z powodzeniem brał udział w wielu bitwach, miedzy innymi w bitwie pod Mytelene, w której wsławił się odwagą i otrzymał „korona vita” – wieniec z liści dębowych.

Początki działalności politycznej Cezara

W 79 roku p.n.e., ku wielkiemu zaskoczeniu Cezara, z władzy rezygnuje Sulla, a jego zastępcą zostaje Marek Emiliusz, który jednak nie sprawdza się w roli przywódcy i umiera
na Sardynii. Śledząc zmiany u władzy, Cezar postanowił wykorzystać szansę, dana mu przez los i oskarżył, Gnejusza Dolabelę – byłego konsula o nadużycia w Macedonii oraz Gajusza Antoniusza – dowódcę wojskowego o złupienie wielu miast greckich. Posunięcie to nie przyniosło mu jednak większej sławy, a wręcz zmniejszyło szanse na otrzymanie godnego stanowiska, wobec czego Cezar decyduje się w roku 78 p.n.e., na wyjazd na wyspę Rodos.

W czasie podróży został napadnięty i porwany. Po 40 dniach niewoli pirackiej został wykupiony za sumę 50 talentów. Zaraz po przybyciu do Miletu niezwłocznie zorganizował samodzielna flotę i wyruszył stoczyć walkę - z wydawać by się mogło panami mórz – odnosząc swoje pierwsze, samodzielne zwycięstwo.

Cezar powrócił do Rzymu dopiero w 68 roku p.n.e., na wieść o śmierci swojej córki – Julii, której pogrzeb wykorzystał do celów politycznych, nie bacząc na uczucia swojej żony Kornelii, która również stracił w tym samym roku.

Po tych zawirowaniach w życiu osobistym Cezar udał się do miasta Gades, a później w okolice doliny Padu, gdzie starał się zebrać oddziały i wywołać powstanie przeciwko Rzymowi. Zamiar ten jednak się nie powiódł i Cezar powrócił do Rzymu, gdzie poślubił Pomponię, wnuczkę Bulli. Było to małżeństwo czysto polityczne, pomiędzy popularem, a optymatką, które pozwalało Cezarowi związać się bliżej z Pompejuszem. Równocześnie Cezar zawarł porozumienie z politycznym wrogiem Pompejusza – Markiem Krassusem.

W 65 roku p.n.e. Cezar został mianowany edylem kulturalnym. Zaciągnął wtedy wielkie długi i zorganizował igrzyska, dzięki którym zyskał poparcie i przychylność ludu. Dwa lata później wybrany został najwyższym kapłanem, choć wybór ten nie do końca był rozstrzygnięty sprawiedliwie. W miedzy czasie Cezar uczestniczył w spisku Katyliny, który miał doprowadzić do zamachu stanu i przejęcia władzy. Działania te zostały jednak udaremnione przez konsula Cycerona, jednak od tej pory na Cezarze ciążył zarzut udziału w spiskach.

Przymierze trzech

Po ustąpieniu Cycerona z funkcji konsula, Cezar został mianowany pretorem. Jednak po wielu atakach na jego osobę utracił ten urząd, został natomiast mianowany namiestnikiem Hiszpanii. Jednak, kiedy Cezar chciał opuścić Rzym, został zatrzymany przez swoich wierzycieli, którym był winny duże kwoty pieniędzy i tylko dzięki poręczeniu Marka Krassusa opuścił Rzym. W Hiszpanii Cezar pokonał plemiona, zamieszkujące tereny Luzytanii i Galicji i po upływie roku wrócił jako tryumfator.

Ponieważ Cezar wrócił do Rzymu ze znacznym majątkiem, przywiezionym z Hiszpanii, chciał go wykorzysta do zdobycia urzędu konsula, spotkał się jednak ze sprzeciwem senatu, który nie dopuścił do rozpoczęcia przez Cezara kampanii wyborczej. Ponieważ nie udało się Cezarowi zdobyć upragnionego tytułu, przeznaczył on cały majątek na spłatę długów, a sam zawarł układ z Pompejuszem i Markiem Krassusem. Do zawiązania porozumienia doszło w 60 roku p.n.e. W ten właśnie sposób słynny wódz, bogacz i kandydat na konsula zawiązali I triumwirat w myśl zasady: „odtąd nie stanie się w Rzeczypospolitej nic, co nie spodobałoby się, któremukolwiek z trzech.”

Dzięki temu przymierzy w 59 roku p.n.e. Cezar został konsulem. Przeprowadził wtedy wiele ustaw, które pozytywnie wpłynęły również na pozostałych triumwirów. Równocześnie Cezar objął namiestnictwo nad Galii Przedalpejskiej i Galii Narbońskiej.

Podbój Galii

W 58 roku p.n.e., Cezar rozpoczął podbój Galii. Zamierzał zdobyć Galię głównie z powodu łupów wojennych. Aby jednak uzyskać dogodną pozycję strategiczną, w pierwszej kolejności wyparł Germanów, którzy również pragnęli opanować Galię a następnie dwukrotnie zaatakował Brytanię.

Cezarowi udało się podbić Galie w ciągu siedmiu lat, podczas szeregu błyskotliwych kampanii. Podbój Galii, oprócz niezmierzonych bogactw, przyniósł mu także lojalność doświadczonych żołnierzy, oczekujących, że poprowadzi ich po dalsze sukcesy i zdobycze.

Dokończywszy dzieła podboju, Cezar zdecydował się pozostać w Galii na czele armii i zarządzać podbita prowincją do czasu, aż otrzyma konsulat, co wprawiło w popłoch senatorów. Jego przeciwnicy tymczasem żądali, żeby wrócił do Rzymu i stanął przed sądem, aby oczyścić się z zarzutów, stawianych mu w związku z poprzednim konsulatem. Cezar zdecydował się wówczas na krok, który oznaczał początek Republiki. Na czele swej armii przekroczył Rubikon, graniczna rzekę prowincji Galii, wypowiadając słynne słowa „Alea iacta est” – Kości zostały rzucone i rozpoczął marsz, który doprowadził go do Rzymu. Działo się to w styczniu 49 roku p.n.e.

Upadek Republiki Rzymskiej

Wydarzenie to doprowadziło do wybuchu wojny domowej. Aby usprawiedliwić swoje działania Cezar ogłosił, że występuje w obronie praw trybunów ludu, którzy zostali wygnani
z Rzymu.

Nie pomogły specjalne pełnomocnictwa, przekazane Pompejuszowi. Musiał on opuścić Rzym razem z urzędnikami i senatorom. Po tym wydarzeniu od Cezara odsunął się jeden
z najbliższych oficerów – Labienus. Cezar przebaczył mu jednak ten postępek. Wojska Cezara, idąc na Rzym nie spotkały się prawie z żadnym oporem. Wręcz przeciwnie, oddziały Pompejusza albo rozpierzchały się w popłochu, albo stawały do walki u boku Cezara.

Do najważniejszych zwycięstw należało zajęcie Korfinium i Dyrrachium, z którego Pompejusz razem z senatem uciekł za Adriatyk. Cezar w wyniku tych walk stał się panem całej Italii. Jednak to zwycięstwo nie zadowalało jego ega i wraz z legionami ruszył do Hiszpanii, gdzie stacjonowały legiony Pompejusza. W efekcie końcowym dowódcy tych oddziałów – Afraniusz i Paterejusz zawarli pokój z Cezarem. W ten bezkrwawy sposób zakończono wojnę z Hiszpanią.

W początkach grudnia 49 roku p.n.e. Cezar wrócił do Rzymu początkiem spędził początkiem nim 11 dni. Tyle, bowiem wystarczyło, aby otrzymać ponowny wybór na konsula. Zaraz potem wyruszył na wschód gdzie stoczył szereg walk na terenie Grecji początkiem Pompejuszem, który po przegranej pod Farsalos początkiem 48 roku p.n.e. uciekł do Egiptu, gdzie został zamordowany przez doradców króla Ptolomeusza, który chciał zyskać przychylność Cezara.

Cezar i Kleopatra

W tym samym czasie w Egipcie panowała wojna domowa pomiędzy królową Kleopatra, a jej bratem. Kleopatra wiedząc, że Cezar dysponuje olbrzymią armią, przeciągnęła go na swoją stronę. Nie udało się jednak osiągnąć pełnego sukcesu. Cezar i Kleopatra byli oblegani w pałacu przez ludność Aleksandrii. Uratowała ich odsiecz w 47 roku p.n.e. w niedługim czasie po opuszczeniu przez Cezara Egiptu, Kleopatra urodziła syna, którego nazwała Cezarionem (Cezarkiem).

Wojny Cezara

Cezar nie zamierzał rezygnować z podboju świata. Kontynuował wojny, a do swoich zwycięstw mógł zaliczyć pokonanie Farancesa – uzurpatora do władzy w królestwie Piemontu. Zwycięstwo to Cezar podsumował trzema słowami - „veni, vidi, vici” – przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. W 46 roku p.n.e. Cezar pokonał wojska w Afryce Północnej, a w 45 roku p.n.e. pokonał pod Mudaną w Hiszpanii synów Pompejusza.

W przerwach pomiędzy bitwami Cezar wracał do Rzymu, miał jednak problem z ustaleniem podstaw, na których mogłaby opierać się jego władza.

Spisek przeciwko Cezarowi

Od 59 roku p.n.e. Cezar pięciokrotnie wybierany konsulem i trzykrotnie dyktatorem. Ostatecznie w 44 roku został mianowany dyktatorem wieczystym. Miał to być tytuł dożywotni i taki był. Cezar nie cieszył się nim długo. 15 marca 44 roku p.n.e. został zasztyletowany. Otrzymał 23 ciosy sztyletem, z czego tylko 1 był śmiertelny.

Głównymi spiskowcami byli Marek Juniusz Brutus, Decymus Juniusz Brutus, Gajusz Kasjusz Longinus, Gajusz Treboniusz, Serwiusz Sulpicjusz Galba, Lucjusz Mincjusz Basylus, Publiusz Serwiliusz Kaska i Lucjusz Tiliusz Cymber. Byli oni najbardziej zaufanymi współpracownikami Cezara, ale nie docenił ich. Zawdzięczali mu duże majątki i wysokie urzędy państwowe, czego nie mogli znieść. To właśnie pchnęło ich do zamordowania Cezara.

Ponieważ Cezar formalnie nie mógł uznać Cezariona za swego syna, więc jeszcze przed śmiercią na swego dziedzica wyznaczył wnuka swej młodszej siostry - Gajusza Oktawiusza, który przyjął nazwisko Gajusz Juliusz Cezar Oktawian.1 stycznia 42 roku p.n.e. Cezar na mocy uchwały senatu i ludu rzymskiego został zaliczony w poczet bogów jako Divus Iulius (Boski Juliusz).

Uzurpator czy reformator?

Jak więc podsumować życie Cezara? Z pewnością był uzurpatorem. Osiągnął swą pozycję dzięki armii i to ona była główną podporą jego urzędów. Skupił w swoich rękach nieograniczoną władzę, do której dążył przez całe życie nie przebierając w środkach.

Patrząc na Cezara widzimy jednak nie tylko uzurpatora, ale również doskonałego organizatora i reformatora państwa. Cały twórczy wysiłek dyktatora kierował się ku uregulowaniu politycznego i gospodarczego życia Rzymu, które popadło w groźny rozstrój, spowodowany wieloletnią anarchią oraz późniejszą wojną domową.

Najlepiej charakteryzuje Cezara wypowiedź Cycerona, który był jego przeciwnikiem politycznym: „te są przymioty Cezara: usposobienie łagodne i życzliwe; ogromnie się rozkoszuje wybitnymi umysłami; ustępuje prośbom słusznym i wypływającym z poczucia obowiązku, ale nie próżnym i karierowiczowskim; jest człowiekiem bardzo bystrym i wiele przewidującym... Podziwiam powagę, sprawiedliwość i mądrość Cezara”.

Jako wódz armii i polityk wyzbył się wszelkiej nienawiści do wrogów. Niektórzy otrzymali od niego wysokie stanowiska i majątki.

Cezar był nie tylko politykiem. Pisał pamiętniki, interesował się zagadnieniami gramatycznymi, kolekcjonował dzieła sztuki. Do jego wybitnych dzieł można zaliczyć:
”Pamiętniki o wojnie z Galami”, „Pamiętniki o wojnie domowej”. Oba te dzieła mają nieskazitelną formę i są napisane piękną łaciną. Przez całe wieki były dla wielu pokoleń wzorem sztuki poprawnego wyrażania swych myśli.

Wojny w Galii

Podczas swojego panowania Juliusz Cezar systematycznie zabiegał o powiększenie terytorium Imperium Rzymskiego. W tym celu nieustannie prowadził wojny, z rozmaitymi plemionami, zamieszkującymi nie tylko południową część Europy. Ekspansja obejmowała również wschodnie i północne tereny. Wśród plemion, z którymi Cezar prowadził walki było także celtyckie plemię Galów.

Pierwsze lata Cezara w Galii (58-56 roku p.n.e.)

Galia, zamieszkana przez celtyckie plemiona, od dawna była terenem gospodarczej i politycznej ekspansji Rzymu. Ułatwiały ją głównie stosunki polityczne panujące na tym obszarze, bowiem mimo etnicznej i kulturalnej jedności, Celtowie nie zdołali wytworzyć większego organizmu politycznego. Masa ludności, oddana głównie rolnictwu, zależna była od arystokracji plemiennej, która prowadziła między sobą zaciekłe wojny. W ich wyniku wytworzyły się w Galii dwa poważniejsze ośrodki plemienne. Pierwszy z nich, skupiony był wokół Sekwanów, drugi zaś wokół Eduów, którzy byli sprzymierzeni z Rzymem. Sytuacja w Galii skomplikowała się na skutek pojawienia się nowych plemion na jej obszarze - celtyckich Helwetów i germańskich Swewów. Ci ostatni pomagali Sekwanom w ich walce z Eduami i osiedlili się następnie nad środkowym Renem w dzisiejszej Alzacji. Cezar, którego poprosili Eduowie o pomoc, posłużył się tą sprawą jako pretekstem, by wmieszać się w sprawy Galii i pod pozorem obrony plemion celtyckich przed naporem Germanów, podbić ją i podporządkować rzymskiemu panowaniu. Cezar wzmocniony posiłkami celtyckimi pokonał najpierw Helwetów i zmusił ich do wycofania z Galii. Z kolei zaatakował Swewów i zmusił ich do opuszczenia Galii i osiedlenia się poza Renem. Zasilony zaciągami nowych legionów przystąpił Cezar do podboju Belgów – dzisiejszej Belgii. Następnie opanował Aremorikę - dzisiejszą Bretanię, wreszcie podbił obszary nad rzeką Garonną i Akwitanię.

Aczkolwiek podbój Galii nie był jeszcze zakończony, to jednak wieści nadchodzące z Galii do Rzymu wyolbrzymiały sukcesy Cezara, który, podobnie jak jego podkomendni, wzbogacił się łupami zagrabionymi w Galii.

Dokończenie podboju Galii przez Cezara (55 – 52 roku p.n.e.)

W tym czasie, gdy Rzym poniósł ciężką klęskę prestiżową na Wschodzie, Cezar systematycznie umacniał rzymskie panowanie w Galii. Celem zabezpieczenia się przed powtórnym najściem Germanów przekroczył Ren, rozbiwszy uprzednio germańskie plemiona Usipetów i Tenkterów. Z kolei wyprawił się do Brytanii, by rzucić postrach

na zamieszkujących ją Celtów i odstraszyć ich od niesienia pomocy współbratymcom w Galii. Tymczasem w samej Galii wzrastało niezadowolenie, wywołane podbojem rzymskim, ustawicznymi wojnami, narzuconą Celtom przez Cezara służbą wojskową, ździerstwami i kontrybucjami.

Do głosu dochodzić poczęli wrogowie Rzymu. Wprawdzie Cezarstłumił powstanie, jakie wybuchło w 54 – 53 roku p.n.e. w środkowej Galii, jednak wieści nadchodzące do Galii
z Rzymu o osłabieniu pozycji Cezara natchnęły Celtów nową nadzieją. W czasie nieobecności Cezara powstanie ogarnęło całą Galię, a wodzem obrano Wercyngetoryksa, naczelnika plemienia Arwernów. Jego historyczna rola polegała na wzniesieniu się ponad ciasne granice plemienne, na wysunięciu idei jednego państwa celtyckiego. Cezar podążył ze świeżymi siłami do Galii, ale pod Gergowią poniósł porażkę i zmuszony został do wycofania się na południe, w kierunku prowincji rzymskiej. Wydawało się, że tym razem zdobycz wymknie się z rąk Rzymu, a ta klęska niewątpliwie miałaby poważne konsekwencje dla pozycji Cezara. Zaatakowany jednak powtórnie przez Wercyngetoryksa, rozbił Cezar jego jazdę przy pomocy najemnych wojsk germańskich i zamknął samego wodza powstania oblężeniem w Alezji. Mimo ponawianych ataków ze strony spieszących z odsieczą Galów na świetnie ufortyfikowany obóz Cezara, ten zdołał je odeprzeć i zmusić Alezję głodem do kapitulacji w 52 roku p.n.e.

Z upadkiem Alezji i niewolą Wercyngetoryksa powstanie zakończyło się. Cezar mógł teraz przystąpić do organizowania podbitego kraju, którego środki finansowe oraz liczna i oddana armia stały do jego dyspozycji. Były one tym bardziej potrzebne, że sytuacja w Rzymie zaczęła przybierać dla Cezara niekorzystny obrót w związku z nawiązaniem przez Pompejusza porozumienia z senatem.

Co William Szekspir napisał w utworze

William Szekspir był angielskim poetą i dramatopisarzem, a w schyłkowym okresie swojego życia również aktorem. Żył w czasach Elżbiety I i Jakuba I, kiedy powstawał teatr elżbietański. Był autorem 36 sztuk. W swoim dorobku miał zarówno kroniki historyczne, komedie, jak i tragedie, jednak tylko kroniki związane były z dziejami szesnastowiecznej Anglii.
W swoich dramatach Szekspir najczęściej przedstawiał problem władzy, która w większości przypadków jest demoralizująca i niesie ze sobą niszczycielska siłę. Szekspira interesował przede wszystkim mechanizm władzy – obiektu ludzkich pragnień i dążeń. Ta tematyka pojawia się przede wszystkim w kronikach królewskich i tragediach, do których należy także dramat „Juliusz Cezar”.

„Juliusz Cezar” Williama Szekspira

William Szekspir w swojej twórczości opierał się nie tylko na dziejach Anglii, ale sięgał również w głąb historii innych narodów. Fascynacja wielkimi wodzami sprawiła,
że postanowił również skomponować i przenieść na scenę życiorys wielkiego, rzymskiego wodza – Juliusza Cezara.

Szekspir przez całe swoje życie próbował zgłębić tajniki ludzkiego umysłu i duszy, które wyzwalały w człowieku potrzebę dominacji i władzy nad innymi ludźmi. Zarówno
z perspektywy historycznej, jak i własnych obserwacji wysnuwał wnioski. Pisząc dramat oparty na losach Juliusza Cezara, dogłębnie zbadał historyczne losy swojego bohatera, pragnąc, aby jego historia była jak najbliższa prawdziwym wydarzeniom.

Jak przystało na genialnego pisarza i poetę, z wielką wprawą i niezwykłym przekonaniem, prowadzi czytelnika przez starożytny, rzymski świat, gdzie dominuje zakłamanie, obłuda
i chęć przejęcia władzy za wszelką cenę.

Szekspir stara się pokazać Juliusza Cezara nie tylko jako wielkiego wodza i bohatera, za którym szły tłumy ludzi i wojsko, ale także jako człowieka ogarniętego żądzą władzy, która powoduje, że w konsekwencji zostaje sam, mimo tego, że otoczony jest spora grupą ludzi, tak zwanych „sprzyjających jego poczynaniom” i „fałszywych przyjaciół”. Szekspir stara się pokazać Cezara nie tylko jako bezwzględnego wodza, ale również jako człowieka, który musi zmagać się z własnymi słabościami, pokonywać trudności, które pojawiają się
w życiu każdego człowieka, aby w końcu osiągnąć swój cel.

Problem władzy w dramatach Szekspira

Podobnie jak w innych szekspirowskich dramatach, także i w „Juliuszu Cezarze” ukazany jest problem władzy, która doprowadza do śmierci. Władzy, która staje się tak ważna,
że człowiek, który ją posiada zapomina o wszystkim innym. Władzy, która gubi, a nie daje radość i szczęście.

To właśnie obsesyjna chęć posiadania władzy i niepodzielnego panowania doprowadza w efekcie do śmierci głównego bohatera, spowodowanej spiskiem, przygotowanym przez ludzi z najbliższego otoczenia - ludzi, których obdarował mianem swoich przyjaciół.

Wielkość dramatu Szekspira

Szekspir złamał konwencjonalność dramatu i stał się wzorem godnym naśladowania. Pokazał, że prawdziwe dramaty zdarzają się przede wszystkim w życiu i że mogą one służyć za kanwę dobrej sztuki. Udowodnił, że do tego celu doskonale nadaje się nie tyko otaczająca rzeczywistość, ale również zdarzenia z przeszłości, bowiem one również kryją w sobie ludzi, którzy będąc wielkim i wybitnymi postaciami swojej epoki, oglądani są tyko przez pryzmat dokonań historycznych.

Szekspir starał się nie tylko przedstawić historie i życia, ale także dotrzeć do motywów, którymi kierowali się w swoim życiu, a które niejednokrotnie dawały szerszy obraz. W dramacie „Juliusz Cezar” udowodnił, że tak naprawdę Cezar nie liczył się jako człowiek, tylko jako wybitny dyplomata, a kiedy zaczął zawadzać innym, został usunięty w najbardziej okrutny, ale jednocześnie jedyny sposób, który pozwalał innym, wybitnym wodzom rzymskim starać się o przejęcie władzy.