Papiery Wartościowe

I. Wstęp.

Papierami wartościowymi nazywamy dokumenty stwierdzające przysługujące ich właścicielom prawa majątkowe, których realizacja jest możliwa tylko po ich okazaniu lub zwrocie. Pojęciem tym najczęściej obejmuje się dokumenty o charakterze finansowym, potwierdzające:
a) należności pieniężne (czeki, weksle, obligacje),
b) uprawnienia do współwłasności majątkowej (akcje).

Z punktu widzenia zadań, jakie mają spełniać papiery wartościowe dzielimy je na:
1. Spełniające funkcje rozliczeniowe: czek, będący instrumentem uruchamiającym pieniądz bezgotówkowy; weksel, będący środkiem udzielania kredytu;
2. Przynoszące dochód od kapitału: obligacja, gwarantująca uzyskanie odsetek; akcja, dająca prawo do dywidendy;
3. Pełniące funkcje zastawnicze: weksle, obligacje i akcje przekazywane wierzycielom, mogą stanowić zabezpieczenie zaciągniętego długu.
Wymienione dokumenty mogą być wystawiane jako bezimienne (na okaziciela), których właścicielem jest osoba aktualnie będąca w ich posiadaniu; imienne, będące własnością osoby na nich wymienionej (przeniesienie własności na inną osobę wymaga w tym przypadku odrębnego pisemnego zrzeczenia się uprawnień bez pierwotnego ich właściciela) i na zlecenie, których właścicielem także jest osoba na nich wymieniona, z tym, że przeniesienie własności może być dokonane przez zapis na dokumencie lub tylko sam podpis poprzedniego właściciela.

II. Czek.

Czek jest dokumentem, wystawionym w formie przewidzianej prawem, stanowiącym udzielone bankowi bezwzględne polecenie wypłaty oznaczonej kwoty pieniężnej z tego dokumentu. Jest to, więc dokument, za pomocą, którego wystawca rozporządza funduszami pieniężnymi, będącymi w jego dyspozycji w banku.

W zależności od sposobu realizacji rozróżnia się czeki:
a) gotówkowe (kasowe), płatne wymienionej osobie lub okazicielowi w pieniądzu gotówkowym,
b) zakreślone (przekreślona dwoma liniami równoległymi w poprzek), wypłacane wyłącznie osobom lub instytucjom ustalonym w umowie pomiędzy właścicielem czeku a bankiem,
c) rozrachunkowe, płatne przez przelanie z rachunku wystawcy na rachunek aktualnego właściciela.

W zależności od miejsca wystawienia i płatności wyróżnia się czeki:
a) krajowe, wystawione i płatne w danym kraju,
b)zagraniczne, wystawione i płatne za granicą,
c) bankierskie, Wystawione przez bank w jednym, a płatne przez bank w innym kraju.
Osoba, na rzecz, której ma być dokonana zapłata czeku (remitent), może ten czek bezpośrednio zrealizować w banku na nim wskazanym zaraz po jego wystawieniu (jednak nie później, niż dopuszczają to przepisy prawa czekowego). Może jednak także przenieść prawo do otrzymania z banku odpowiednich środków płatniczych na rzecz innej osoby-możliwości tej nie ma tylko wtedy, kiedy jest to czek imienny, dodatkowo zaopatrzony w zastrzeżenie „nie na zlecenie”. W przypadku czeku na okaziciela można przenieść to prawo na inną osobę wręczając go nowemu posiadaczowi. Jeśli natomiast jest to czek imienny, przeniesienie następuje przez tak zwany indos. Przeniesienie to może być wykonywane wielokrotnie na rzecz kolejnych osób, w tym także na rzecz wystawcy czeku (zwanego trasantem). Liczba tego typu operacji jest ograniczona czasem wymaganym przez prawo do przedstawienia czeku do realizacji w banku. Kolejne przenoszenie praw z czeku może być jednak wcześniej zablokowane przez aktualnego posiadacza, który decyduje o tym, że jest ostatnim indosantem, wpisując na tym dokumencie zastrzeżenie „ustępuję, ale nie na zlecenie”. Osoba, na którą w tym przypadku przeniesiono prawa z czeku, nie ma już możliwości dalszego indosowania-może go tylko zrealizować w banku.
Indos polega na przedstawieniu na czeku oświadczenia o ustąpieniu praw z czeku na rzecz innej osoby oraz złożeniu podpisu pod tym oświadczeniem lub tylko na samym złożeniu podpisu i przekazaniu czeku nowemu posiadaczowi. Osoba, która dokonuje indosu, nazywana jest indosantem, natomiast osoba, na którą przenoszone są prawa z czeku, nazywana jest indosatariuszem. Indosantem może być każdy, kto jest prawnym posiadaczem czeku, nie może być nim jednak bank realizujący czek (zwany trasantem). Zrealizować czek w banku lub dalej go indosować może tylko osoba, posiadająca go na podstawie nieprzerwanego ciągu indosów. Aktualny posiadacz czeku ma prawo żądać od banku jego zrealizowania (zapłaty), jeśli jest on wystawiony zgodnie z wymogami prawa czekowego i został przedstawiony do zapłaty w ustalonym terminie.


Bank nie zrealizuje czeku tylko wtedy, kiedy:
1) Występują w nim uchybienia formalne;
2) Został skutecznie odwołany (przez specjalne oświadczenie woli przekazane bankowi albo przez umieszczenie na nim klauzuli stwierdzającej, że czek należy uznać za odwołany po upływie ustawowego terminu, wymaganego do przedstawienia go do zapłaty);
3) Został zastrzeżony w związku z zagubieniem lub kradzieżą;
4) Do wiadomości banku doszła wiadomość o ogłoszeniu upadłości wystawcy;
5) Na koncie wystawcy nie ma odpowiedniego pokrycia; w przypadku, gdy na tym koncie znajduje się tylko częściowe pokrycie sumy uwidocznionej na czeku, jego posiadacz nie może odmówić zapłaty częściowej (w tej sytuacji jednak nie zwraca druku czekowego, lecz tylko wydaje bankowi pokwitowanie na pobraną kwotę, a bank tę wypłatę odnotuje na czeku);
Brak pokrycia zawiniony przez wystawcę powoduje, że odpowiada on za poniesione w związku z tym szkody przez posiadacza czeku oraz podlega karze pozbawienia wolności i grzywny.
W przypadku odmowy przez bank zapłaty czeku z powodu upadłości jego wystawcy lub z powodu braku jego pokrycia na jego koncie, posiadacz czeku może wystąpić o uregulowanie należności przez zwrotne poszukiwanie. Polega ono na żądaniu zapłaty od wszystkich osób podpisanych na czeku, czyli od wystawcy oraz kolejnych indosantów. Wszystkie te osoby odpowiadają solidarnie za zobowiązania czekowe. Ostatni właściciel czeku może żądać od nich w ramach poszukiwania zwrotnego: niezapłaconej sumy czekowej, ustawowych odsetek za czas od dnia przedstawienia czeku do zapłaty, poniesionych kosztów, prowizji komisowej. Jeżeli żadna z zobowiązanych osób nie wykupi czeku, mimo skierowanego do nich żądania, dalsze dochodzenie roszczeń następuje na drodze sądowej.

III. Weksel.

Weksel jest dokumentem, stanowiącym zobowiązanie do bezwarunkowego zapłacenia przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną określonej sumy pieniężnej w oznaczonym terminie i miejscu. Dokument ten musi być sporządzony w formie przewidzianej przez prawo.

Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:
a) Weksel własny (zwany też sola wekslem), w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy na rzecz innej osoby (remitenta);
b) Weksel ciągniony (zwany też tratą lub wekslem trasowanym), w którym wystawca (trasant) zleca innej osobie (trasantowi) zapłacenie określonej sumy na rzecz własną lub osoby trzeciej (remitenta); trasat staje się zobowiązany do zapłaty sumy wekslowej dopiero po jej zaakceptowaniu, co następuje przez złożenie podpisu na wekslu.
Regułą przyjętą przez prawo jest możliwość obiegu weksla. Wyjątek w tym względzie może wynikać tylko z wyraźnego zakazu wystawcy, wyrażonego zapisem „nie na zlecenie”. W przypadku braku takiego zakazu weksel może przechodzić z rąk do rąk, czyli że może być wykorzystany przez aktualnego posiadacza do uregulowania zobowiązania wobec innych kontrahentów lub może być odstąpiony innej osobie za gotówkę – tę drugą operacje nazywa się dyskontem. W obydwu przypadkach następuje przeniesienie praw, wynikające z posiadania weksla, zwane indosem. Jest podstawowa, acz nie jedyna forma przeniesienia praw z weksla. Dopuszczalne jest także nabycie tych praw - w sytuacjach przewidzianych w prawie – przez przelew oraz dziedziczenie.
Indosatariusz staje się właścicielem weksla po jego wręczeniu przez indosanta, pod warunkiem możliwości wykonania swego prawa nieprzerwanym szeregiem indosów. Warunek ten należy rozumieć jako taką sytuacje, kiedy pierwszym indosantem jest remitent, (czyli wskazana na wekslu osoba, na rzecz, której miała być zapłacona suma wekslowa), a każdym kolejnym indosantem jest zawsze poprzedni indosatariusz. Każdy kolejny indosant odpowiada, – jeśli nie uczyni przeciwnego zastrzeżenia w formie np. „brak odpowiedzialności” – za przyjęcie i za zapłatę weksla. Od odpowiedzialności wobec kolejnych indosatariuszy może się uwolnić zabraniają dalszego indosowania.
Ostatni właściciel przedstawia weksel do wykupienia: przy wekslu własnym – wystawcy, przy wekslu ciągnionym – trasantowi. Wstępnym warunkiem uzyskania zapłaty jest: zaakceptowanie („przyjęcie”) weksla przez osobę zobowiązaną do zapłaty, w przypadku weksla ciągnionego: potwierdzenie („wizowanie”) weksla przez wystawcę w przypadku weksla własnego, płatnego w pewien czas po przedstawieniu do zapłaty. Zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem (aval), co do całości sumy wekslowej lub, co do jego części. Stanowi ono dodatkową gwarancję uzyskania zapłaty, w przypadku, bowiem gdyby osoba zobowiązana nie dokonała jej, musi to uczynić poręczyciel.
Zapłata sumy wekslowej dokonana jest stosownie do określeń terminu zapłaty, przyjętych na wekslu: za okazaniem, tzn. w chwili przedstawienia weksla do zapłaty; w pewien czas po dacie wystawienia, w pewien czas po okazaniu, w oznaczonym dniu. Prawny posiadacz weksla nie ma natomiast obowiązku przyjmowania zapłaty przed terminem płatności. Jest to ważne w przypadku weksli płatnych za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, w których zamieszczono klauzulę oprocentowania. Natomiast sytuacji, kiedy posiadacz weksla nie złoży go do zapłaty w odpowiednim terminie, osoba zobowiązana do zapłacenia może przekazać sumę wekslową do depozytu sądu.
Zobowiązany do zapłacenia sumy wekslowej lub jego, domicylat (osoba trzecia, np. bank, w którym weksel jest płatny) zostaje zwolniony z przyjętego zobowiązania z chwilą dokonania zapłaty prawemu posiadaczowi weksla.
Warunkiem skuteczności tego zwolnienia z zobowiązania jest, by osoba, na rzecz, której dokonano zapłaty, buła do tego rzeczywiście uprawniona (ostatni indosatariusz lub remitent) oraz by na wekslu był nieprzerwany szereg indosów.
Niezapłacenie sumy wekslowej przez osoby do tego zobowiązane tworzy podstawę do poszukiwania zwrotnego. W celu uniknięcia związanych z nim postępowań, może niekiedy dojść do zapłaty przez wyręczenie. Może to nastąpić wtedy, kiedy na wekslu wskazana została osoba, która „ ma zapłacić weksel w potrzebie” (musi ona ten obowiązek zaakceptować). Ona to właśnie dokonuje zapłaty weksla, w przypadku, gdy nie zrobią tego osoby zobowiązane. Płacący za wyręczenie przyjmuje w ten sposób prawa wynikające z weksla (z wyjątkiem prawa do dalszego indosowania). Wspomniane poszukiwanie zwrotne polega na zwróceniu się do dłużników wekslowych wekslowych zapłatę weksla. Jego celem jest odzyskanie kwoty wekslowej przez ostatniego właściciela od każdego, kto podpisał weksel. Poszukiwanie zwrotne może, więc toczyć się przeciwko wystawcy weksla, trasantowi, poręczycielom i kolejnym indosantom. Wszyscy wymienieni wyżej dłużnicy wekslowi odpowiadają solidarnie wobec prawnego posiadacza weksla, który nie otrzymał zapłaty. Oznacza to, że tenże może dochodzić całej kwoty swoich należności od jednej z tych osób, kilku z nich lub nawet wszystkich. Osoba lub osoby spośród dłużników wekslowych, które wykupiły weksel w ramach zwrotnego poszukiwania, mogą z kolei domagać się zwrotu poniesionych wydatków od osób, które przed nimi podpisały papier wartościowy. Weksel wyposażony jest w przywilej szybkiej i uproszczonej egzekucji należności w przypadku zapłacenia jej w terminie.

IV. Obligacje.

Obligacje jest dokumentem, na którym wystawca (remitent) zobowiązuje się do zwrotu nabywcy określonej na niej sumy pieniężnej w ustalonym terminie oraz do płacenia za ten okres odsetek, liczonych w stosunku do tej sumy. Niekiedy ten dokument może zawierać zobowiązanie remitenta do pewnych dodatkowych świadczeń na rzecz nabywcy. Dla remitenta obligacje są wygodnym narzędziem zaciągania pożyczki. Jest to pożyczka na okres dłuższy niż jeden rok (papiery wartościowe na okres krótszy nazywamy bonami lokacyjnymi, np. bony skarbowe czy bony bankowe). Zbywając je wielu subskrybentom (nabywcom) remitent może uzyskać tak duże sumy, jakich nie są skłonne pożyczać banki. Ważne też jest to, że sumy te stanowią kredyt uzyskany często na okres dłuższy, aniżeli udzielają je banki.
Dla obligatariusza (nabywcy), obligacje są stosunkowo bezpieczną formą lokaty pieniędzy w porównaniu z lokatami bankowymi zapewniają wyższe oprocentowanie. Natomiast porównaniu z akcjami ich przewaga polega na tym, że zapewniają, co prawda często niższy, ale za to gwarantowany, wypłacany w pierwszej kolejności (przed dywidendą) dochód. Dają też pewność zwrotu pieniędzy wyłożonych na zakup obligacji, czego nie daje zakup akcji. Remitent obligacji odpowiada całym majątkiem za zobowiązania z niej wynikającej. Zobowiązania te mogą też być dodatkowo zabezpieczone gwarancjami udzielonymi przez skarb państwa, banki lub instytucje ubezpieczeniowe. To wszystko stwarza stosunkowo dużą pewność, pieniądze wyłożone przez obligatariusza nie zostaną przez nich stracone.
Środków pochodzących z emisji obligacji nie można przeznaczyć na inne cele, niż to zapowiedziano w treści tego dokumentu. Tak określony wymóg ma na celu zabezpieczenie interesów nabywców obligacji. Użycie tych środków, zgodnie z określonym w obligacji przeznaczeniem, tworzy większe prawdopodobieństwo wygospodarowania przez remitenta w przyszłości odpowiednich zasobów na realizację zobowiązań wynikających z emisji.

Z punktu widzenia podmiotu emisji, obligacje dzieli się na:
1. Państwowe, emitowane w ramach prowadzonej polityki finansowania z deficytu, a więc pokrywania niedoborów budżetowych;
2. Samorządowe (komunalne), emitowane w celu pokrycia wydatków związanych z dużymi inwestycjami infrastrukturalnymi na danym terenie;
3. Bankowe, emitowane dla zdobycia większych środków pieniężnych potrzebnych do znacznego rozszerzenia działalności kredytowej;
4. Podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, emitowane w celu zebrania kapitału niezbędnego do sfinansowania rozwoju, modernizacji lub restrukturyzacji przedsiębiorstwa;
5. Fundacji i organizacji społecznych, emitowane w celu pokrycia wydatków związanych z ich działalnością statutową.
Obligacje mogą nabywać osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne. W zasadzie kupuje się je dobrowolnie. Niekiedy tylko, w przypadku niektórych obligacji państwowych, obligatariusze są zmuszani do ich nabywania. Obligacje o jednakowej wartości nominalnej, z tej samej emisji dają nabywcom jednakowe uprawnienia. Nabywcy obligacji mają prawo do: wypłaty odsetek, zwrotu wartości nominalnej obligacji, ewentualnych świadczeń dodatkowych oraz zbywania obligacji innej osobie. Wysokość oprocentowania obligacji ustala remitent. Może ona być zróżnicowana dla poszczególnych lat. Stopień tego zróżnicowania może być ustalony z góry i zapisany w treści obligacji. Można też dokonywać tego w trakcie okresu, na który obligacja została wyemitowana. Oprocentowanie liczy się zawsze od dnia zakupu obligacji i najczęściej jest płatne okresowo, w ustalonych terminach.
W wielu gospodarkach rynkowych występują jednak także obligacje bez okresowo wypłacalnych odsetek. Zalicza się do nich tak zwane zero coupons bonds oraz obligacje premiowe. Pierwsze z nich sprzedawane są poniżej wartości nominalnej, a wykupywane według wartości nominalnej, otrzymują je, więc wszyscy obligatariusze, tyle tylko, że jednorazowo przy zakupie. Zaletą takiego rozwiązania jest uniknięcie procedury wielokrotnego pobierania odsetek. Wadą zaś jest możliwość poniesienia straty w przypadku, kiedy poziom inflacji, w okresie, jaki upłynie do wykupu obligacji, będzie wyższy niż z góry przyjęte oprocentowanie. W przypadku obligacji premiowych nie wszyscy obligatariusze otrzymują oprocentowanie. W przypadających na daną emisje odsetek remitent tworzy pulę loteryjną, z której wypłaca się premie właścicielom wylosowanych obligacji – te osoby otrzymują bardzo wysokie oprocentowanie.
Obligacja może także dawać pewne dodatkowe świadczenia dla obligatariusze. Remitent może zobowiązać się między innymi do zapewnienia dostaw wyrobów lub świadczenia usług, pochodzących z przedsięwzięcia sfinansowanego przez emisje obligacji. Jest to ważny czynnik zachęcający do wykupu tego papieru wartościowego sytuacji nierównowagi gospodarczej, kiedy podaż pewnych dóbr i usług jest niewystarczająca. Rozwiązanie takie tworzy niebezpieczeństwo praktyk monopolistycznych, stąd też przyznanie takiego uprawnienia uzależnione jest organu antymonopolowego.
Innym dodatkowym świadczeniem zapewnianym przez obligacje może być przyznanie prawa do zamiany, po upływie pewnego czasu od zakupu, obligacji na akcje spółki będącej remitentem obydwu tych papierów wartościowych. Możliwe jest przyznanie prawa zamiany obligacji państwowych na akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych. Takie obligacje nazywamy zmiennymi. Są one korzystne dla tych obligatariusze, którzy chcą stać się akcjonariuszami dobrze prosperujących przedsiębiorstw, a nie znajdują innej do tego celu drogi. Przyjęcie takiego rozwiązania jest uwarunkowane występowaniem prawdopodobieństwa otrzymania wyższych dochodów z akcji, aniżeli z obligacji.
Obligacje mogą być zbywane po cenie ustalonej między zbywcą a nabywcą. Cena ta najczęściej odbiega od wartości nominalnej. Dotyczy to zarówno sprzedaży obligacji przez remitenta w ramach obrotu pierwotnego, jak też sprzedaży przez nabywców kolejnym właścicielom w ramach obrotu wtórnego. Cena rynkowa obligacji, czyli cena, po której są one zbywane w obrocie wtórnym, zależy przede wszystkim od wysokości gwarantowanych odsetek. Potencjalny nabywca porównuje dochód, jaki może z tego tytułu otrzymać, z dochodem osiąganym z terminowych lokat bankowych oraz akcji. Dodatkowo na cenę obligacji mogą mają także wpływ ewentualne świadczenia dodatkowe, podnoszące atrakcyjność kupna tego papieru wartościowego oraz wysokości stopień zaufania do remitenta.

V. Akcja.

Akcja jest dokumentem stwierdzającym udział kapitałowy w przedsiębiorstwie tworzącym spółkę akcyjną, jest dowodem członkostwa tej spółki. Akcje wydawane są ich właścicielom – akcjonariuszom – albo w zamian za wnoszone przez nich wkłady pieniężne, albo aporty, czyli wkłady rzeczowe. Spółki emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia już istniejącego kapitału.
Dla remitenta akcje są wygodnym narzędziem gromadzenia dużych kapitałów, złożonych w części z wielkiej ilości nawet drobnych oszczędności poszczególnych właścicieli. Pieniądze ulokowane w zakup akcji umożliwiają przedsiębiorstwom rozwój do rozmiarów niemożliwych do osiągnięcia bez tej formy gromadzenia kapitału. Zaciąganie kredytów bankowych na tak duże sumy byłoby często niemożliwe. Jednocześnie korzystanie z kredytów pociąga za sobą zobowiązanie do ich spłaty łącznie z oprocentowaniem. Ta niedogodność nie dotyczy gromadzenia kapitału w formie emisji akcji. Ich remitent nie zobowiązuje się do zwrotu wyłożonych przez akcjonariuszy środków w czasie trwania spółki, a po jej ewentualnej likwidacji środki te może odzyskać dopiero po wcześniejszym zaspokojeniu wszelkich innych zobowiązań spółki. Remitent akcji nie daje też gwarancji, że będzie wypłacał nabywcom oprocentowanie – składa tylko obietnicę takiej wypłaty wtedy, kiedy spółka będzie przynosić na tyle wysoki zysk, że będzie można wydzielić odpowiednią jego część do podziału między akcjonariuszami.
Dla akcjonariusza, akcje są również korzystną formą lokaty oszczędności. Prawdą jest, że stopień ryzyka utraty wartości wyłożonej na zakup akcji jest duży – można nie uzyskać ani oprocentowania, ani też zwrotu środków wyłożonych na jej zakup. W większości sytuacji, w okresie korzystnej koniunktury gospodarczej, akcje zapewniają wysoki dochód z ich posiadania. Dochód ten nazywamy dywidendą, jest wtedy najczęściej wyższy od oprocentowania gwarantowanego przez lokaty na rachunkach bankowych oraz od odsetek z obligacji. Poza dywidendą, dodatkowy dochód z posiadania akcji można uzyskać w przypadku ich sprzedaży w obrocie wtórnym po cenie wyższej od ceny emisyjnej. Cena emisyjna, czyli cena, po której remitent sprzedaje akcje, jest określana bezpośrednio przez niego albo jest wynikiem ogłoszonego przetargu. Nie może ona być niższa od wartości nominalnej akcji, tzn. od wartości wypisanej na tym papierze wartościowym.
Zakup akcji od remitenta lub jego przedstawiciela dokonuje się w ramach rynku pierwotnego. Kolejne transakcje sprzedaży dokonuje się na rynku wtórnym. W odróżnieniu od obligacji, akcje rzadko są nabywane „na stałe”. Pierwotni nabywcy starają się na nich „zarobić”, licząc nie tylko na dywidendę, lecz także starają się uzyskać z nich dodatkowy dochód, wynikający z różnicy pomiędzy ceną kupna a bieżąca ceną rynkową. Całkowicie swobodny obrót wtórny może jednak dotyczyć tylko akcji na okaziciela. Zbycie akcji imiennej, wymaga wcześniej zgody spółki.

Dotychczasowy właściciel zbywa je wtedy, kiedy spodziewa się, że:
1) Posiadane akcje będą przez dłuższy czas przynosić niskie dywidendy,
2) Istnieje niebezpieczeństwo ogłoszenia upadłości spółki,
3) Bardziej korzystne może być nabycie akcji innych spółek lub nabycie innych papierów wartościowych,
4) Grozi spadek bieżącej ceny rynkowej posiadanych akcji.
Będzie je sprzedawać także wtedy, kiedy zmusi go do tego pilna potrzeba posiadania wolnych środków pieniężnych.

Nowy właściciel nabywa akcje w ramach obrotu wtórnego wtedy, kiedy spodziewa się, że:
1. Nabyte akcje przynosić będą wysokie dywidendy,
2. Ceny tych akcji wzrosną w niedługim czasie i wtedy będzie mógł osiągnąć dodatkowy dochód sprzedając je po upływie pewnego czasu, zarabiając na różnicy kursów,
3. Osiągnie w ten sposób poważniejszy wpływ na decyzje podejmowane w przedsiębiorstwie, którego jest akcjonariuszem.
Obrót wtórny dokonuje się głównie na rynku podstawowym, czyli na giełdzie papierów wartościowych. Dopuszczenie akcji do obrotu giełdowego wymaga spełnienia szeregu warunków, dotyczących rozmiarów emisji i wiarygodności spółki. Pojedynczy akcjonariusze nie mogą osobiście występować na giełdzie ani w roli sprzedających, ani też kupujących akcje. Zlecają oni dokonanie odpowiednich transakcji sprzedaż – kupna pośrednikom, wyspecjalizowanym firmom maklerskim. Wtórny obrót akcjami niedopuszczonymi na giełdę, dokonuje się na rynku równoległym. Rynek ten stawia mniejsze niż giełda wymagania dla spółek wprowadzających do obrotu swoje papiery wartościowe. Może on przyjmować formy zinstytucjonalizowane – zbliżone do giełdy – a może też dotyczyć transakcji sprzedaży – kupna prowadzonych indywidualnie przez domy maklerskie. Drobna część tych pozagiełdowych operacji może się wręcz dokonywać na zasadzie bezpośredniego kontaktu pomiędzy sprzedawcą a nabywcą.
Transakcje sprzedaży – kupna w obrocie wtórnym dokonywane są według rynkowej ceny akcji. Jej aktualny poziom zmienia się i zależy od:
a) Wysokości spodziewanej dywidendy;
b) Wysokości odsetek oferowanych przez remitentów obligacji;
c) Wysokości oferowanych przez banki procentów od wkładów terminowych;
d) Stopnia ryzyka ogłoszenia upadłości spółki;
e) Przewidywań, co do zmian koniunktury gospodarczej.
Cena rynkowa akcji danej spółki jest wysoka i wykazuje tendencję do wzrostu, jeśli: spodziewana dywidenda jest porównawczo wyższa od dywidend od akcji innych spółek oraz wyższa od odsetek od obligacji i procentów od bankowych wkładów terminowych, stopień ryzyka upadłości spółki jest minimalny, przewiduje się na najbliższy okres poprawę koniunktury gospodarczej. Natomiast cena rynkowa akcji danej spółki jest niska i wykazuje tendencje do spadku, jeśli: spodziewana dywidenda jest porównawczo niższa od dywidend od innych akcji spółek oraz niższa od odsetek od obligacji i procentów od bankowych wkładów terminowych, wysoki jest stopień upadłości spółki, przewiduje się na najbliższy okres pogorszenie koniunktury gospodarczej.

Aktualny właściciel (nabywca) akcji posiada następujące uprawnienia:
- Prawo do dywidendy. Prawo to staje się rzeczywistym uprawnieniem, jeśli przedsiębiorstwo wygospodaruje zysk, jeśli decyzją walnego zgromadzenia akcjonariuszy odpowiednia część tego zysku zostanie przeznaczona na wypłatę dywidendy,
- Uprawnienie do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy z prawem do głosowania. Akcjonariusz, będąc formalnym właścicielem majątku spółki, nie ma prawa do bezpośredniego dysponowania nim. Jedną z pośrednich możliwości wpływu na zarządzenie tym majątkiem, jest prawo do głosowania na walnym zgromadzeniu. Prawo to oznacza jednak rzeczywisty wpływ na działalność przedsiębiorstwa tylko wtedy, kiedy akcjonariusz dysponuje kontrolnym pakietem akcji, – czyli taką liczbą akcji, która pozwala na uzyskanie przewagi w głosowaniu,
- Prawo kandydowania do władz spółki, tj. do rady nadzorczej i zarządu. Biorąc udział w pracach władz spółki, akcjonariusz może mieć bezpośredni wpływ zarówno na bieżącą działalność przedsiębiorstwa, jak tez na kształtowanie strategii tego rozwoju,
- Udział w podziale majątku spółki, pozostającego po jej likwidacji. W tym przypadku majątek, pozostały po przykryciu wszystkich zobowiązań spółki jest podzielony pomiędzy akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich akcji.
Zakres wyżej wymienionych uprawnień akcjonariuszy jest zależny od tego, czy posiadają oni akcje zwykłe czy tez uprzywilejowane. Te ostatnie dają ich właścicielom dodatkowe uprawnienia w stosunku do pozostałych akcjonariuszy. Rodzaje tych dodatkowych uprawnień oraz ich zakres są regulowane przez statut spółki. Zalicza się do nich:
Przywilej w zakresie dywidendy, mający dwa odniesienia: prawo do wyższej dywidendy niż przysługująca akcjom zwykłym oraz prawo do stałej dywidendy, wypłacanej także wstecznie za okresy, w których przedsiębiorstwo nie wypłacało zysków.
Przywilej w zakresie prawa głosu na walnym zgromadzeniu sprawia, że w odróżnieniu od akcji zwykłych, którym przysługuje tylko jeden głos, akcje uprzywilejowane dają prawo do większej liczby głosów.
Przywilej pierwszeństwa przy podziale majątku w przypadku likwidacji spółki; jest to szczególnie istotne wtedy, kiedy likwidowany majątek spółki nie wystarcza na pokrycie wszystkich zobowiązań. Właściciele akcji uprzywilejowanych mają większe szanse ma odzyskanie swojego kapitału.
Prawo do posiadania akcji uprzywilejowanych gwarantują sobie najczęściej akcjonariusze, będący założycielami spółki. Stąd też są przeważnie akcje imienne, dające uprawnienia z nich wynikające tylko osobie wymienionej na tym papierze wartościowym z imienia i nazwiska. Przeniesienie tych uprawnień na inną osobę jest jednak uzależnione od spełnienia szeregu warunków tym samym utrudnione.