Rola opisów w "Panu Tadeuszu"

„Pan Tadeusz” to dzieło obfitujące w liczne opisy. Wiele z nich przedstawia wygląd bohaterów. Niektóre z nich dotyczą przedmiotów, na przykład serwisu stołowego, inne ubiorów, jak sukienka Zosi, czy strój hrabiego, jeszcze inne obrazują nam wygląd architektury – dworku Sopliców, czy zamku Horeszków. Znajdziemy tu też bogate i oryginalne opisy muzyki, czyli gry na rogu Wojskiego i koncertu Jankiela. Jednak dominującą rolę w epopei odgrywają opisy przyrody i zjawisk naturalnych.

Można to tłumaczyć przywiązaniem i tęsknotą Mickiewicza do ojczystej ziemi, wskazuje na to fragment:

"Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem(…)"

Poeta przebywając na wygnaniu wysławia typowy obraz litewskiego pejzażu, mając świadomość, że już nigdy go nie ujrzy. Duża liczba epitetów, oddających barwy pól, łąk, Niemna, miedzy, grusz itd., wskazuje czytelnikowi, jakie obrazy przywołuje emigrant, pozbawiony możliwości oglądania ich na co dzień.

Częstym zabiegiem stosowanym przez pisarza jest personifikacja elementów natury. Prawdopodobnie ma to na celu pomoc czytelnikowi w wyobrażeniu sobie opisywanego krajobrazu i zrozumieniu fascynacji Mickiewicza tym surowym pięknem ojczyzny. Doskonale obrazuje to cytat:

"Dwa stawy pochyliły ku sobie oblicza
Jako para kochanków; prawy staw miał wody
Gładkie i czyste jako dziewicze jagody;
Lewy ciemniejszy nieco, jako twarz młodziana
Smagława, i już męskim puchem osypana.(…)"

Można powiedzieć, że natura jest jednym z bohaterów tego utworu. Razem z ludźmi reaguje na rozwój akcji i buduje atmosferę odpowiednią do rozgrywających się wydarzeń. Póki życie mieszkańców Soplicowa upływa spokojnie, dowiadujemy się o obecności słońca, aż do chwili, gdy doszło do kłótni w zamku. Nazajutrz wstaje dzień słotny i mglisty, a tuż przed bitwą wschodzące słońce krwawo się czerwieni zapowiadając kolejne wydarzenia.

Opisy w „Panu Tadeuszu” mają za zadanie przede wszystkim przedstawienie czytelnikowi miejsca akcji, a więc zobrazowanie mu idyllicznej wizji Litwy, jaką wykreował Mickiewicz i przybliżenie przemijającej epoki szlacheckiej. Właśnie dzięki tym opisom „Pan Tadeusz” został okrzyknięty epopeją narodową, gdyż jak żadne inne dzieło oddaje charakterystyczne cechy narodu polskiego w XIX wieku.