Złoty wiek Kultury Polskiej

Wiek XVI w Polsce został nazwany złotym wiekiem kultury polskiej ponieważ, Polska nabrała znaczenia w Europie poprzez duży dobytek kulturalny. Ogromną rolę w upowszechnianiu kultury odegrał dwór władców Polski z dynastii Jagiellonów – Zygmunta I Starego i jego żony Bony, a także ich syna Zygmunta II Augusta.

W czasach panowania Jagiellonów został przebudowany Zamek Królewski na Wawelu. Prace te wykonali artyści z Włoch. Dziedziniec został otoczony długimi gankami. Komnaty otrzymały renesansowy wystrój, a ściany zostały przyozdobione arrasami. Budynek królewski stał się wzorem architektury w budowie siedzib magnatów. W miastach wznoszono okazałe ratusze i kamienice. Na zewnętrznych ścianach budowli były ozdobne tynki, płaskorzeźby i dekoracje malarskie. Zabytkiem polskiego renesansu jest np. Zamość. Zbudowane zostały tam piękne kamienice, okazały ratusz, duży rynek.

Początkowo utwory literackie pisano po łacinie, jednak twórczość tych pisarzy docierała do niewielkiej grupy ludzi. Większość czytelników zdobywała dzieła pisane po polsku. Specjalną rolę w kulturze literackiej odegrał Mikołaj Rej, który jako pierwszy polski pisarz tworzył w języku rodzimym. Znany z powiedzenia - ,,A niechaj to narodowie wżdy postronni znają iż Polacy nie gęsi i swój język mają.” Większość życia spędził na wsi, w swoich utworach ukazywał uroki wiejskiego życia. Było to wyrazem renesansowej postawy człowieka zainteresowanego wszelkimi sprawami doczesnymi.

Inny pisarz Jan Kochanowski początkowo pisał po łacinie. Jednak za najpiękniejsze jego utwory uważa się te, które zostały napisane po polsku. Jego twórczość to poematy, pieśni, dramaty, fraszki oraz treny. Pisarze renesansu przejawiali w swych dziełach głęboką troskę o państwo. Mimo że były to czasy świetności naszego państwa, twórców niepokoiły niektóre zjawiska życia społecznego.

Nasz język wyparł łacinę nie tylko z literatury, ale częściowo z życia religijnego i publicznego. Zostało przetłumaczonych kilka egzemplarzy Biblii. Wyroki sądowe częściej zaczęto ogłaszać po polsku. Przejawem kształtowania się języka polskiego było wydanie w XVI w. pierwszego słownika języka polskiego i podręcznika gramatyki.

Dzieła pisarzy przyczyniły się do rozwoju szkolnictwa. W niektórych miastach powstawały gimnazja, kolegia i szkoły średnie. Niektóre kształciły na tak wysokich poziomach, że nazywano je akademią. Do takiej właśnie szkoły należało kolegium założone przez poznańskiego biskupa Jana Lubrańskiego w 1519 r. Pod koniec XVI w. hetman i kanclerz Jan Zamoyski, kształcącą na poziomie szkoły wyższej. Nastąpił rozwój szkół kształcący na poziomie elementarnym. Dzięki nim ludność płci męskiej potrafiła pisać i czytać, co było wielkim osiągnięciem jak na ówczesne czasy. Synowie szlachty wyjeżdżali do Włoch, by studiować na tamtejszych uczelniach, głownie w Bolonii i w Padwie. W epoce renesansu wzrosło zainteresowanie badaniami naukowymi. Odkrycia naukowe przełamywały dotychczasowe poglądy Kościoła. Przykładem jest dzieło Mikołaja Kopernika "O obrotach sfer niebieskich". Astronom obalił podstawowe założenie średniowiecznego kościoła tym, że Ziemia stanowi centrum wszechświata. Wykazał, że centrum układu słonecznego jest słońce. Dzieło uznano za sprzeczne z nauką kościoła i dopiero w XVII w. usunięto je z indeksu ksiąg zakazanych. Zaczęto posługiwać się pojęciem godziny i zapisywać daty w znany nam sposób, np. 15 lipca, a nie dzień św. Jana jak w średniowieczu. Polska jako pierwsza w 1582 r. wprowadziły stosowany do dziś kalendarz gregoriański. W pierwszej połowie XVI w. pojawiły się dokładniejsze mapy Polski posiadające siatkę kartograficzną. Rozwój kulturalny, militarny i polityczny w XVI w. sprawił, że Polska stała się pośrednikiem kulturalnym między wschodem a zachodem Europy. Nigdy wcześniej ani nigdy później nie osiągnęła takiego poziomu jak w "złotym wieku".