Nizina Mazowiecka

Województwo mazowieckie ma obszar 35 597 km2, co stanowi 11,4% powierzchni kraju i sprawia, że województwo to jest jednym z największych regionów europejskich. Zamieszkiwany jest przez 1,6 mln osób, czyli ma pierwsze miejsce w kraju pod względem ilości mieszkańców, ale piąte jeśli chodzi o gęstość zaludnienia.

Nizina Mazowiecka to historyczna dzielnica Polski zamieszkiwana niegdyś przez plemiona Mazowszan. Po podziale dzielnicowym przez Bolesława III Krzywoustego w pierwszej połowie XI wieku powstało Księstwo Mazowieckie, które po licznych najazdach wrogów uległo znacznemu zniszczeniu. W 1526r utworzono województwo mazowieckie, którego stolicą i główną siedzibą władz została Warszawa. Zagarnięte przez zaborców Mazowsze (w większej części przez Prusy) powróciło do odrodzonej Polski w roku 1918.

Województwo mazowieckie graniczy z województwami: warmińsko-mazurskim (płn.), podlaskim (płn.- wsch.), lubelskim (płd.- wsch.), świętokrzyskim (płd.), łódzkim (płd.- zach.) i kujawsko-pomorskim (płn.- zach.). Jest położone na Nizinie Mazowieckiej. Stolicą województwa i Polski jest położona nad Wisłą Warszawa. Kolejne duże miasta regionu to m.in.: Radom, Płock, Ostrołęka, Siedlce.

Nizina Mazowiecka stanowi pod względem ukształtowania powierzchni rozległą, ale płaską kotlinę, której centralną część zajmuje Kotlina Warszawska. Tektonicznie Nizina Mazowiecka położona jest w strefie niecki brzeżnej, zwanej w tej części niecką mazowiecką. Niecka mazowiecka utworzona w osadach mezozoicznych, wypełniona jest naprzemianległymi, przepuszczalnymi i nieprzepuszczalnymi osadami trzeciorzędowymi. Główne rysy rzeźby Niziny Mazowieckiej zostały wykształcone w wyniku działania lądolodu skandynawskiego podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Zmienność zasięgu lądolodu w poszczególnych stadiach tego zlodowacenia, przyczyniła się do istotnego zróżnicowania krajobrazowego północnej i południowej części niziny. Formy utworzone w wyniku działalności lodowców, zwłaszcza w południowej i wschodniej części Niziny Mazowieckiej , uległy znacznemu zdenudowaniu w warunkach klimatu peryglacjalnego. Panował on tu w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Nowymi, peryglacjalnymi formami rzeźby są często spotykane doliny i niecki denudacyjne, powodujące porozcinanie zwartych dotąd ciągów morenowych. Pod koniec zlodowacenia bałtyckiego i w chłodniejszych okresach holocenu wytworzone zostały kompleksy wydm parabolicznych. Większe nagromadzenia tych form występują w Kotlinie Warszawskiej , dolinie Radomki i Pilicy oraz na Równinie Kurpiowskiej, stanowiąc jeden z najbardziej charakterystycznych składników krajobrazu.

Gleby Niziny Mazowieckiej zaliczane są w większości do mało urodzajnych. Na przeważającym obszarze występują bielice rozwinięte na piaskach, glinach oraz osadach zastoiskowych . Pozostałe tereny zajmują mady (w dolinach większych rzek), gleby bagienne oraz najlepsze ze wszystkich tu spotykanych - czarne ziemie (okolice Sochaczewa, Grójca i Błonia).

Jeszcze kilkaset lat temu tereny Niziny Mazowieckiej zajęte były przez rozległe puszcze. Dzisiaj obszar ten odznacza się jednym z najmniejszych w kraju wskaźników lesistości. Pozostałościami dawnych lasów są nieliczne już kompleksy, z których największymi są puszcze: Kampinowska, Kurpiowska, Biała i Kozienicka. Lasy zostały na tym obszarze silnie przekształcone przez człowieka i są to monokultury sosnowe. Na Nizinie Mazowieckiej występują największe obszary bagienne w Polsce. Są to bagna nad Biebrza. Obszary słabo zalesione. Pozostałości po dawnych puszczach : Kampinowska, Kurpiowska, Biała, Zielona.

Sieć rzeczna odznacza się układem promienistym, zbiegając się ku środkowi krainy. Jednak źródła wszystkich ważniejszych rzek tego regionu, do których trzeba zaliczyć: Wisłę, Narew, Bug, Pilicę, Wieprz czy Wkrę; znajdują się poza jego granicami.

Nizina Mazowiecka charakteryzuje się dość znacznymi różnicami termicznymi, ale głównie w zimie. Latem średnie wartości temperatur są wyrównane i wahają się od 18 C do 18,5 C. Opady są tu jednymi z najniższych w Polsce i wynoszą często poniżej 500 mm rocznie. Nieco większe ilości ( 500 - 600 mm ) występują przy południowych i północnych krańcach krainy.

Drugą pod względem wielkości jednostką koncentracji przestrzennej przemysłu w Polsce jest okręg warszawski. Obejmuje on niemal całe woj. warszawskie, w którym zatrudnienie w przemyśle w 1990 r. wynosiło 324 tys. osób, a także część terenów województw skierniewickiego i siedleckiego. Ustępuje mu jedynie Górnośląski Okręg Przemysłowy. W jego skład wchodzi 35 miast, które zamieszkuje 2.3 mln osób. Początki tego okręgu sięgają XIX wieku, kiedy czynnikiem przyciągającym przemysł była koncentracja ludności. Warszawa w drugiej połowie tego wieku była największym miastem na ziemiach polskich. W wyniku II wojny światowej przemysł całkowicie podupadł, aby w latach 50-tych i 60-tych dynamicznie się rozwinął. Czynnikiem, który ograniczał rozwój był niedobór mieszkań, a więc i siły roboczej. Okręg Warszawski różni się od GOP-u ponieważ wyspecjalizowany jest w gałęziach typowych dla obszarów wielkomiejskich. Nie rozwiną się ze względu na wydobywane surowce, gdyż ich tam nie ma, jak w przypadku GOP-u. Szczególnie dużą rolę odgrywa w nim przemysł elektromaszynowy, na który w latach osiemdziesiątych przypadało ok. 50% zatrudnionych. Aczkolwiek skupia się on przede wszystkim w Warszawie, to liczącymi się jego ośrodkami Są także Piaseczno, Pruszków, Błonie, Ożarów, Mińsk Mazowiecki. Charakterystyczną cechą omawianego przemysłu w okręgu warszawskim jest znacznie większy niż w pozostałych okręgach udział przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego oraz precyzyjnego w całokształcie produkcji. Pod względem stopnia ich koncentracji nie dorównuje mu żadna aglomeracja przemysłowa kraju. Zakłady tych przemysłów dostarczają m.in. półprzewodników, kineskopów do telewizorów kolorowych, telewizorów, radioodbiorników, sprzętu optycznego i fotooptycznego, medycznego, przyrządów pomiarowych, akumulatorów. Większość tych wyrobów jest wytwarzana w dużych zakładach. Wiele tych wyrobów cechuje jednak niska jakość lub zbyt wysokie ceny, co czyni je mało konkurencyjnymi w stosunku do importowanych. Poprawę sytuacji w tym zakresie można osiągnąć w znacznej mierze w drodze częściowej tylko modernizacji parku maszynowego i urządzeń produkcyjnych. Czysto także bez dużych nakładów inwestycyjnych możliwe jest wprowadzanie do produkcji nowych wyrobów. Istotnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi przemysłu elektronicznego i precyzyjnego w okręgu warszawskim jest znaczna koncentracja kadr o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Stały ich dopływ zapewnia Politechnika Warszawska, a także liczne szkoły średnie. Ostatnio zaowocowało to, aczkolwiek w niewielkim jeszcze zakresie, powstawaniem w Warszawie i na jej obrzeżu niewielkich zakładów podejmujących produkcję nowych rodzajów wyrobów, w tym o relatywnie wysokim standardzie. Okręg warszawski charakteryzował się do niedawna także największą w kraju koncentracją przemysłu środków transportu. Znajdują się tu bowiem: Fabryka Samochodów Osobowych i Zakłady Mechaniczne "Ursus" w Warszawie, zakłady naprawcze taboru kolejowego w Pruszkowie i Mińsku Mazowieckim oraz liczne zakłady dostarczające części i zespoły dla przemysłu motoryzacyjnego oraz lotniczego. Większość przeżywa obecnie głęboki kryzys. Duże znaczenie ma również przemysł maszynowy i metalowy, w tym produkcja obrabiarek, łożysk tocznych, pomp, a uprzednio także maszyn i urządzeń dla budownictwa.

Rozwinięte w okręgu dziedziny przemysłu elektromaszynowego odznaczają się dużym udziałem kadr kwalifikowanych w całokształcie zatrudnienia, silnie rozwiniętą kooperacją. Należą one zarazem do energo- i surowcooszczydnych. Zaplecze surowcowe stanowią dla nich w pewnej mierze huta stali szlachetnych oraz walcownia metali nieżelaznych w Warszawie.

Na Nizinie Mazowieckiej uprawia się żyto, owies, pszenżyto (krzyżówka pszenicy i żyta), ziemniaki (roślina okopowa) oraz hoduje bydło, hodowlane konie i drób.