Temperament

Przedstaw wybrana typologię temperamentu i napisz czy i jak znajomość typów temperamentu pomaga w relacjach z ludźmi.

Pojęciem temperamentu określamy indywidualne właściwości emocjonalnej pobudliwości i ogólnej ruchliwości człowieka tj. szybkość jej powstawania, jej siła i trwałość.

TYPOLOGIA TEMPERAMENTÓW HIPOKRATESA - GALENA

Hipokrates (V wiek p.n.e.) nawiązuje do poglądu Empedoklesa o czterech żywiołach, sprowadza naturę człowieka do odpowiedniej proporcji czterech zasadniczych amoków (humorów) w organizmie. Ciało człowieka ma w sobie krew, flegmę i dwojakiego rodzaju żółć – żółtą i czarną. Soki te stanowią naturę jego ciała. Optymalny stosunek między tymi sokami jest źródłem zdrowia, natomiast niekorzystne wymieszanie soków, spowodowane nieodpowiednimi proporcjami między nimi, wywołuje choroby. W poglądach Hipokratesa trudno dopatrzyć się nauki o temperamentach w pełnym tego słowa znaczeniu. Brak jeszcze wskazania na związek między różnymi proporcjami poszczególnych soków w organizmie a cechami osobowości.
Na podstawie Hipokratesowej koncepcji czterech soków Galen (II wiek n.e.) opracował pierwszą w historii typologię temperamentów, którą przedstawił w rozprawie De temperamentis. Wyróżnił on i opisał dziewięć temperamentów, w tym cztery bezpośrednio zależne od przewagi jednego z soków w organizmie nazwał następująco: sangwinik (sanguis – krew), choleryk (chole – żółć), melancholik (melas chole – czarna żółć) i flegmatyk (phlegma – flegma).
Koncepcja, wiążąca typ temperamentu z przewagą określonych „soków” w organizmie, została częściowo poparta wynikami współczesnych badań endokrynologicznych. Mianowicie wykazano w nich, że takie cechy temperamentu, jak reaktywność, szybkość reagowania itp. zależą w dużym stopniu od działania układu hormonalnego.

• TYP CHOLERYCZNY charakteryzuje się szybko powstającą, silną i trwałą pobudliwością emocjonalną. U ludzi o tym temperamencie uczucia wyraźnie odbijają się w mimice twarzy, gestach i w mowie. Cechuje ich wybuchowość usposobienia, szybkość ruchu i duża ogólna ruchliwość. Dzieci o tym temperamencie szybko podejmują działania, lubią zabawy grupowe, często same je organizują. Mocne strony: ukierunkowany na cel, ogarnia całokształt, dobry organizator, dostrzega praktyczne rozwiązania, szybki w działaniu, rozdziela pracę, kładzie nacisk na wydajność, realizuje cele, dodaje innym bodźca, opozycja pobudza go do działania. Słabe strony: ma kłopoty z uznaniem racji innych ludzi, nie lubi przekazywać innym kontroli, nie podporządkowuje się, wydaje spontaniczne sądy, oceny, często raniąc innych, nie jest skłonny udzielić emocjonalnego wsparcia innym ludziom.
• TYP SANGWINACZNY (gorący, krwisty), wyróżnia się on szybko powstającą, silną lecz nietrwałą pobudliwością emocjonalną. U sangwiników jeden nastrój szybko przechodzi w inny, często przeciwny. Procesy psychiczne przebiegają u nich szybko. Ludzie o tym temperamencie odznaczają się ruchliwością, szybko podejmują różne rodzaje działalności lecz nie wykazują skłonności do dłuższego i uporczywego działania w jednym kierunku. Dzieci o tym temperamencie cechuje duża żywość, ruchliwość i gotowość do podejmowania działań często kilku na raz. Jednakże często szybko rezygnują z rozpoczętej działalności, przestają się nią interesować. Mocne strony: inicjuje nowe formy aktywności, sprawia bardzo dobre wrażenie, twórczy i barwny, tryska energią i entuzjazmem, rozpoczyna w efektowny sposób, pobudza innych do współpracy, oczarowuje współpracowników. Słabe strony: problemy z dokończeniem zadań, zwłaszcza precyzyjnych i do wykonania w określonym terminie, nie umie odmawiać, w związku z tym często przyjmuje nadmiar obowiązków, często wypowiedź wyprzedza głębsze przemyślenia problemu, zapomina o różnych sprawach, jest niepunktualny, łatwo ulega emocjom.
• TYP MELANCHOLICZNY odznacza się powstającą powoli lecz silną i trwałą pobudliwością emocjonalną. Ludzi o tym temperamencie cechuje trwałość nastrojów, które utrzymują się przez dłuższy czas lecz wewnętrzne symptomy tych uczuć przejawiają się na zewnątrz w słabym stopniu. Ludzie tacy odznaczają się powolnością ruchów i powolnością rozpoczynania działań, które jednak z reguły doprowadzają do końca. Dzieci o tym temperamencie zachowują się spokojnie, cicho, często trudno od nich uzyskać odpowiedz na stawiane pytania. Niełatwo wywołać u nich gniew czy objawy złości lesz raz wywołane długo trwają. Mocne strony: podporządkowuje się regulaminom, perfekcjonista o wysokich wymaganiach, docenia wagę szczegółów, wytrwały i dokładny, uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty, oszczędny, łatwo dostrzega problem, znajduje twórcze rozwiązania, musi dokończyć to co zaczął, lubi wykresy, schematy, wykazy, liczby, bardzo wrażliwy. Słabe strony: nieufny w stosunku do ludzi i sytuacji, skłonny popadać w apatię i depresję, wymagający wobec siebie i innych, często przekłada ważne sprawy na późniejsze terminy.
• TYP FLEGMATYCZNY odznacza się on powolnością, słabością i krótkotrwałością pobudzeń emocjonalnych. Uczucia flegmatyków w słabym stopniu się uzewnętrzniają – trudno u nich wywołać uczucia radości, gniewu, itp. procesy psychiczne przebiegają u nich powoli. Są to ludzie spokojni, zrównoważeni, powolni w działaniu. Potrafią jednak wytrwale pracować w jednym kierunku. Również dzieci o tym temperamencie odznaczają się spokojnym, zrównoważonym zachowaniem i unikają konfliktów. Mocne strony: kompetentny i solidny, spokojny i zgodny, ma zdolności administracyjne, pośrednik w rozwiązywaniu problemów, unika konfliktów, dobrze znosi naciski, znajduje proste wyjście. Słabe strony: problemy w szybkim podejmowaniu decyzji, unikanie ryzyka, trudności w określaniu celów, zwlekanie, odkładanie spraw a później, unikanie podnoszenia odpowiedzialności (np. nie chce awansować).
Przedstawione powyżej typy temperamentów w życiu rzadko występują w stanie czystym. Najczęściej spotyka się typy mieszane, jednakże o przewadze elementów jednego z tych typów temperamentów. Koncepcja czterech typów temperamentów uległa do czasów dzisiejszych pewnym zmianom, aczkolwiek w głównych zarysach jest ona zbliżona z ową pierwotną typologią sformułowaną przede wszystkim przez Galena. Aktualnie poglądy na temperament są zróżnicowane, przy czym zróżnicowanie to dotyczy zarówno psychologicznych, jak i biologicznych podstaw temperamentu.
Podsumowując typu temperamentu mają istotny wpływ na nasze zachowanie. Ma to duże znaczenie w selekcji-doborze w sporcie i wyborze zawodu, wpływa na zdolności przystosowawcze, decyduje o podatności na niektóre choroby. Podatność na stres również zależy od cech temperamentu. Brak zgodności między temperamentem a wymogami i oczekiwaniami otoczenia prowadzi do zaburzeń zachowania, szczególnie u dzieci z temperamentem trudnym.