Scharakteryzuj cechy osobowościowe człowieka

Przez osobowość rozumiemy zespół względnie stałych cech, które odróżniają człowieka od innych ludzi nie tylko pod względem wyglądu zewnętrznego, ale również jego sposób zachowania się.
Osobowość jest strukturą całościową cech psychicznych, warunkujących postępowanie człowieka. Inaczej mówiąc, jest zbiorem cech danej osoby, warunkujących jej postępowanie wobec ludzi lub z ludźmi, wobec siebie oraz przedmiotów i zjawisk otaczającego świata.

W postępowaniu człowieka dostrzegamy stałe cechy czyli "coś" co się powtarza. Właśnie te stałe cechy odróżniają jednego człowieka od drugiego. Suma takich cech psychicznych jednostki, które różnią ją od innych ludzi stanowi osobowość danego człowieka.

Składniki osobowości

Temperament jest jedną z cech osobowości człowieka i wyraża się w dynamice określającej żywiołowość organizmu.

Temperamentem nazywamy naszą reakcję na bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne wyrażoną w sile i w czasie. Innymi słowami mówiąc - temperament, to mamy na uwadze - zespół względnie trwałych, wrodzonych cech wyrażających się w naszym zachowaniu, w reagowaniu na różnego rodzaju bodźce.

Temperament są to te cechy osobowości człowieka, które wynikają z naszej ruchliwości, dynamiki. Temperament ujawnia osobowość człowieka w ekspresji oraz w relacjach codziennych. Ta sfera osobowości człowieka, która wynika z temperamentu, stanowiła i nadal stanowi przedmiot zainteresowania uczonych, gdyż ona w dużym stopniu decyduje o zachowaniu się człowieka. "Ojciec medycyny" - bo za takiego uznano żyjącego około 460 - 377 r. p.n.e., Hipokrates na podstawia obserwacji podstawowych substancji w organizmie, wyróżnił cztery typy ludzi:
- sangwiników, u których dominuje krew (sanguis),
- choleryków, u których dominuje żółć (chole),
- flegmatyków z przewagą flegmy (phlegma),
- melancholików z przewagą czarnej żółci (melaschole).

Znana jest również i dość często opisywana w literaturze psychologicznej typologia E. Kretschmera, który na podstawie zależności, jakie występują pomiędzy budową ciała, a typem psychologicznym wyróżnił:
- schizotymików (wątła budowa ciała: typ zamknięty, mało towarzyski),
- cyklotymików (pykniczna budowa ciała: towarzyski, wesoły, żywy),
- iksotymików (budowa ciała atletyczna: spokojny, mało wrażliwy).

Spotkać możemy również podział ustalony według C. G. Junga wyróżniający:
- ekstrawertyków (towarzyski, obiektywny, praktyczny),
- introwertyków (nietowarzyski, subiektywny stosunek do siebie i otoczenia),

W typologii ustalonej przez Hipokratesa każdy typ charakteryzuje się określoną pobudliwością i powstrzymywaniem reakcji - hamowaniem. Cechami pobudliwości i hamowania są: siła i czas. Siła w tym przypadku jest określona jako silna lub słaba, a czas jako szybki lub wolny.

Oto krótka charakterystyka poszczególnych typów:
a) temperament choleryczny odznacza się: bardzo dużą pobudliwością, szybką reakcją, bardzo wolnym hamowaniem (motywami pobudzania jest emocja - uczucie),
b) temperament sangwiniczny charakteryzuje się dużą pobudliwością, silnym napięciem, zdolnością szybkiego hamowania i dostosowania się do nowej okoliczności,
c) temperament flegmatyczny cechuje się powolną reakcją, silnym napięciem oraz powolnością - słabością hamowania i stanowczością,
d) temperament melancholiczny jest najsłabszy, posiada cechy takie jak: słabą pobudliwość, szybko męczy się, w pracy potrzebuje opieki - pomocy, idealnych warunków, ciągle doznaje niepowodzeń życiowych, nie potrafi podejmować samodzielnie decyzji.

W życiu bardzo rzadko spotykamy czysty typ temperamentu. Występują one w formie cech mieszanych tzn. wywodzących się z różnych temperamentów. Temperament jest wrodzony, chociaż można go "temperować" przy odpowiednim oddziaływaniu prawidłowych czynników wychowawczych - uświadomieniu skutków negatywnych zachowania się. Znikome zmiany następują w ciągu całego życia. Na nie mają wpływ przeżycia (uczucia, emocje).

Znajomość temperamentu ma ogromne znaczenie. Możemy z góry przewidzieć zachowanie danego człowieka w określonych warunkach oddziaływania na niego bodźców świata zewnętrznego. Na przykład: znajomość temperamentu pracownika umożliwia przełożonemu przewidywanie jego reakcji oraz wyboru właściwej dla niego pracy.

Innym składnikiem osobowości, a często nawet z nią utożsamianym jest charakter. Wyraża on stosunek jednostki do otoczenia i innych ludzi, do samego siebie i własnego działania. Charakterem nazywamy zespół mniej lub bardziej utrwalonych cech moralnych człowieka. Kształtuje się przez całe życie, chociaż jego krystalizacja poniekąd następuje między 24-30 rokiem życia.

Charakter jest plastyczny - zmienia się i dostosowuje do potrzeb życiowych danego człowieka, często dana jednostka podpatruje i stara się ukształtować we własnej osobowości dane cechy.

Wszystkim wiadomo, że nikt nie posiada super idealnego charakteru. Każdy człowiek legitymuje się pozytywnymi i negatywnymi cechami, jednak należy dążyć, do tego aby negatywne cechy ograniczyć do minimum.

W języku potocznym często używamy, określając dane charaktery, takich sformułowań, jak: charakter szlachetny, zmienny, zły (czarny). Charakter zmienny w zasadzie nie istnieje - człowiek taki byłby wówczas bez charakteru.

Cechy charakteru przejawiają się przede wszystkim w stosunku do innych ludzi i w stosunku do samego siebie. Przykładem cech charakteru określających stosunek do innych ludzi może być: szczerość, koleżeństwo, zarozumiałość, punktualność, niedbałość, pracowitość. Cechami określającymi stosunek do samego siebie, między innymi są: skromność, nieśmiałość, brak odwagi, poczucie własnej godności.

Kształtowanie charakteru wymaga silnej woli - bez silnej woli nie można mówić o pozytywnym charakterze. Wymaga znajomości norm moralnych i prawidłowo ukształtowanej sfery emocjonalnej.

Bardzo istotną właściwością osobowości jest zespół zainteresowań i skłonności oraz uzdolnień i zdolności.

Zainteresowanie jest złożonym procesem. W procesie tym dochodzi do ścisłego współdziałania świadomości poznawczej i emocjonalnej. Stąd też definiując zainteresowanie często określamy jako skierowanie uczuć, myśli i uwagi na jakiś przedmiot przez dłuższy okres czasu. Zainteresowania pomagają danej jednostce na ukierunkowanie jej działania i pobudzają do aktywności. Zainteresowania należy rozwijać i dążyć do ich trwałości. Pomagają one w osiąganiu celów życiowych, ułatwiają zdobywanie wiedzy i umiejętności. Cechą spełniającą ogromną rolę jest wszechstronność zainteresowań. Chodzi o to, aby zainteresowania rozszerzały horyzonty danej jednostki. Zainteresowania winny być skierowane na rozmaite podstawowe wartości ludzkie, społeczne.

Innym zespołem procesów bardzo zbliżonym do zainteresowań jest zaciekawienie. Różni się od zainteresowania przede wszystkim tym, że jest krótkotrwałe - ma charakter chwilowy.

Zainteresowania, które wysuwają się na plan pierwszy w życiu człowieka i będące silniej niż pozostałe zabarwione uczuciowo nazywamy zamiłowaniem. Zamiłowania są osobistym dorobkiem człowieka, są źródłem głębokich przeżyć.

Z codziennej nawet najbardziej pobieżnej obserwacji ludzi wiemy, że inteligencja nie jest jedynym czynnikiem, który decyduje o sukcesie. Często stwierdzamy, że dana praca jednym przychodzi z wielkim trudem, wymaga wysiłku, natomiast innym przychodzi niemal bez wysiłku.

Zdolnością nazywa się zespół czynników organicznych i związanych z nimi funkcjonalnie właściwości psychicznych umożliwiających szczególnie sprawne wykonanie różnorodnych czynności i bardziej skomplikowanych działań.

Jeżeli u danej jednostki występuje zbiór kilku zdolności, to wówczas mamy do czynienia z uzdolnieniami. Mówimy więc o uzdolnieniach artystycznych i o zdolnościach muzycznych itp.

Bardzo złożoną właściwością osobowości jest inteligencja. Jest uzdolnieniem usposabiającym do możliwie doskonałego rozwiązywania zadań problemowych. Polega ona bowiem na zdolności skutecznego działania w nowych sytuacjach przy wykorzystaniu posiadanych już doświadczeń. Inteligencja - to zdolność samodzielnego i krytycznego rozwiązywania zadań natury praktycznej lub natury teoretycznej. O rozwoju inteligencji człowieka nie tylko decydują wrodzone zadatki, ale przede wszystkim środowisko i własna aktywność. Poziom rozwoju inteligencji jest zależny od wychowania. Inteligencję badamy według testów.

Reasumując możemy powiedzieć, że osobowość - każdego człowieka stanowi jego indywidualność, niepowtarzalność, odrębność ale równocześnie wykazuje wiele podobieństwa. W wyniku poszukiwania tych podobieństw pomiędzy poszczególnymi osobami uczeni dokonali klasyfikacji różnych typologii. Każda z klasyfikacji wynika z odpowiednich kryteriów. Jedne poszukują związku między budową ciała, a czynnościami psychicznymi, inne wyrażają się w charakterze człowieka. Np. E. Spranger przyjął wartości kulturowe dokonując klasyfikacji 6 typów: teoretyczny, ekonomiczny, estetyczny, społeczny, polityczny i religijny.

Osobowość człowieka ciągle się zmienia i kształtuje pod wpływem wielu różnorodnych czynników, wśród których środowisko odgrywa znaczącą rolę. Nie należy jednak zapominać o bardzo ważnym znaczeniu zadatków biologicznych i własnej aktywności jednostki. W celu wszechstronnego rozwoju osobowości należy zapewnić odpowiednie warunki oraz wykorzystywać wszystkie środki sprzyjające prawidłowemu rozwojowi osobowości młodego pokolenia. Nowoczesny rozwój cywilizacji nie tylko stawia przed człowiekiem trudniejsze zadania, ale również otwiera przed nim szersze możliwości pełniejszego rozwoju.