Życie i twórczość Ignacego Krasickiego

Ignacy Krasicki (1735-1801) był najwybitniejszym autorem epoki oświecenia. Ksiądz, biskup warmiński, pod koniec życia arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. Entuzjasta idei oświecenia, związał się z dworem królewskim niezwłocznie po wyborze Stanisława Augusta. Człowiek ogromnej inteligencji, utalentowany, dowcipny.

Jako redaktor "Monitora" Krasicki walczył o reformy polityczne, ale propagował też estetykę klacystyczną. Wzorem była dla niego literatura francuska oraz poezja Kochanowskiego z jej jasnością wyrazu i celności.

Ignacy Krasicki mistrzostwo osiągnął w typowo oświeceniowym gatunku-bajce. Pisał ponadto satyry, poematy heroikomiczne, a nawet powieści. Zbiór "Bajki i przypowieści", zawierające bajki epigramatyczne , ukazał się w roku 1779. "Bajki nowe" wydane zostały dopiero po śmierci autora, w 1802.

W roku 1775 ukazał się pierwszy utwór literacki Krasickiego, "Myszeidos pieśni X". Był to poemat heroikomiczny. Przedstawiona tu została wojna między... myszami i kotami w czasach króla Popiela. O ile "Myszeida" wzbudziła podziw czytelników, o tyle następny poemat heroikomiczny Krasickiego wywołał burzę. Była to "Monachomachia" (1778). Tytuł oznacza wojnę mnichów: w pewnym miasteczku doszło do sporu między dwoma dwoma zakonami, dominikanami i karmelitami.

Trudno jednoznacznie powiedzieć, jaka była intencja autora. Niewątpliwie "Monachomachia" wyrosła z oświeceniowej niechęci do zakonów, którym zarzucano próżniactwo. Szyderstwo Krasickiego jest więc uzasadnione atmosferą epoki. Równocześnie jednak nie należy przesadzać w interpretacji publicystycznej tego dzieła, które jest po prostu wyrazem zabawy literackiej. Pomysł wojny mnichów jest tak śmieszny, że obdarzonemu ogromnym poczuciem humoru autorowi wydało się to wystarczającym powodem do napisania poematu. Literatura bywa przedmiotem zabawy!

"Monachomachia" oburzyła czytelników, pod adresem Krasickiego kierowano protesty. Toteż autor napisał "Antymonachomachię" (1780), odwołującą kpiny pierwszego poematu. Taki gatunek to palinodia. W istocie jednak autor pozornie tylko odwołał uprzednie szyderstwa, tak naprawdę je potwierdził, a nawet wzmocnił.

O ile krytycyzm "Monachomachii" nie jest jednoznaczny, o tyle w satyrach to on dominuje. Krasicki cykl satyr opublikował w roku 1779.
Choć osiągał mistrzostwo w poetyce klacystycznej, Krasicki swoją twórczość podporządkował nie celowi estetycznemu, lecz dydaktyce społecznej. Dlatego poszukiwał form przekraczających założenia klasycyzmu, byleby skutecznie oddziaływać na czytelnika. Taką formą w epoce oświecenia była powieść. Krasicki był autorem pierwszej napisanej po polsku powieści. "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" ukazały się w roku 1776.

Twórczość Ignacego Krasickiego to szczyt osiągnięć literatury epoki oświecenia. Swoim mistrzostwem pisarz dokonał przełomu w literaturze polskiej - odrzucił sarmacką barokowość, odnowił klarowny styl wprowadzonej przez Kochanowskiego, wprowadził nowe gatunki, otwarł przed sztuką pisarską nowe horyzonty.