Administracja.

ADMINISTRACJA
Nauka- uporządkowany zbiór wiedzy o danej dziedzinie życia, wiedza ta jest należycie uzasadniona, opisana, przedstawiona. Treść tej nauki można zweryfikować. To co nauka mówi ma być powtarzalne.
Administracja:
1)zarządzanie, zawiadywanie czymś, np. majątkiem, grupami społecznymi
2)jest to zespół czynności, które są realizowane przez podmioty publiczne w zakresie funkcji administracyjnych, zarządzających.
Nauka administracji- ogół uporządkowanej i uzasadnionej wiedzy ludzkiej o zawiadywaniu grupami społecznymi, o czynnościach podejmowanych w zakresie tego zarządzania podejmowanych przez podmioty publiczne.
Dziedziny naukowe zajmujące się administracją:
1)HISTORIA ADMINISCTRACJI
2)NAUKA ADMINISTRACJI (co jest przedmiotem badań)
Wszystko co dotyczy administracji publicznej
Wpływ otoczenia na funkcjonowanie
Analizuje wzajemne związki między otoczeniem a strukturą administracyjną
Liczba ludności jaką administracja ma obsługiwać; im większa tym więcej spraw administracyjnych, aparat musi być bardziej sprawny, rozbudowany
Teren, na którym administracja funkcjonuje, jego wielkość, co do którego podmiot administracyjny ma realizować swoje funkcje; jeśli obszar jest rozległy to może być potrzebne (od strony efektywności) stworzenie delegatur, wydziałów zamiejscowych itp.; pracownicy mogliby mieć daleko do pracy, ograniczenie możliwości zatrudnienia dobrych urzędników
Poglądy polityczne; bardziej będą rozwijały się funkcje społeczne, np. pomoc społeczna, urzędy pracy  poglądy o charakterze socjalnym
Kultura; w społecznościach niewielkich np. festyny, dożynki, turnieje  wydarzenia organizowane przez administrację
Religia; np. rejestrowanie ślubów kościelnych w urzędach, wymusił to konkordat  np. mogą być też państwa, gdzie religia stanowi prawo.
Ukształtowanie terenu; granice gmin biegną szczytami, by doliny wykorzystać na drogi
Sprawy struktur administracji; bada jaki układ relacji zastosować, aby administracja mogła realizować swoje funkcje; poznanie struktur
Funkcjonowanie aparatu administracyjnego; jakie mechanizmy zastosować, aby można było w jak największym stopniu osiągnąć cel danej instytucji; porównuje się funkcjonowanie dwóch struktur dokonuje się analizy funkcjonowania
Czynności decyzyjne; jak powinien być zarządzany i jak powinny funkcjonować podmioty zarządzające tym procesem
Problem kadr w administracji; bada najlepsze metody pozyskiwania kadr, tak aby pracownik mógł efektywnie realizować swoje zadania (regulowane normami prawa  pragmatyki służbowe)
Problematyka kontroli funkcjonowania administracji, poznaje najlepsze metody prowadzenia kontroli, wskazuje kryteria i środki jaki kontrolujący może zastosować
Sprawy techniki, automatyzacji w funkcjonowaniu administracji; nowe rozwiązania techniczne usprawniają funkcjonowanie, ale nie każda nowość techniczna jest zawsze korzystna, może to wynikać np. z błędnej procedury wprowadzania tej nowości.
Metody pozyskiwania środków na funkcjonowanie administracji (spoza budżetu)
3)NAUKA PRAWA ADMINISTRACJYJNEGO:
Część ogólna- aspekty ustrojowe, podstawowe zasady, organy i ich wzajemne relacje, ustrój
Część szczegółowa- regulacje prawne, odnoszące się do dziedzin życia
Postępowanie administracyjne- czynności zmierzające do rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy; Kodeks Postępowania Administracyjnego; ordynacja podatkowa

Pojęcie administracji publicznej:
Struktury administracyjne:
- administracje prywatna
- administracja publiczna
Administracja prywatna ma na celu wzbogacenie właściciela tejże struktury np. przedsiębiorstwa, spółki, domu.
Administracja publiczna nie jest nastawiona na zysk finansowy, ale działania zmierzają do pełnego zaspokojenia potrzeb społecznych.
Pod koniec lat 90’ zostało zapoczątkowane zjawisko prywatyzacji usług publicznych. Polega ono na tym, że podmioty prawa prywatnego wykonują funkcje państwa, realizują te zadania, które są gwarantowane przez struktury publiczne, a zatem zgodnie z ujęciem funkcjonalnym, podmioty te są elementem administracji publicznej, albowiem realizują zadania publiczne. Z tego tytułu państwo wyposaża te podmioty w atrybuty władzy np. mają możliwość wydawania decyzji/ rozstrzygnięć/ dyplomów ukończenia szkoły wyższej, które są zrównane z dyplomami szkół państwowych.
Administracja publiczna może być definiowana:
1)jako struktura
2)jako działania zmierzające do osiągnięcia określonych celów publicznych.
Administracja publiczna w rozumieniu organizacyjnym są to wszelkie organy administracji oraz inne podmioty wykonujące w imieniu państwa funkcje administracyjne
Administracja rządowa
Ma charakter struktury scentralizowanej; oznacza to, że wszelkie podmioty tej administracji niezależnie od tego czy mają charakter centralny czy terenowy realizują wole podmiotu najwyższego w strukturze (grupy podmiotów).
Organy naczelne
To:
- Prezydent RP
- Rada Ministrów
- Prezes RM
- ministrowie kierujący działami administracji rządowej
- kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów kierujący działami administracji rządowej
Cechy charakterystyczne:
a)poza Prezydentem RP, osoby piastujące funkcje organów są powoływane i odwoływane przez Prezydenta
b)osoby piastujące funcie tych organów ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu, a polityczną przed Sejmem
c)Są organami zwierzchnimi w stosunku do wszystkich pozostałych
d)Mają one właściwość w stosunku do całego terytorium kraju
e)Mają funkcję przede wszystkim zarządczą, a na drugim planie dopiero jest element biurokratycznego administrowania; podmioty te wskazują kierunki rozwoju administracji, podejmują wiele decyzji o charakterze politycznym
Organy centralne
To między innymi:
- Komendant Główny Policji
- Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej
- Komendant Główny Straży Granicznej
- Główny Państwowy Inspektor Sanitarny
- Krajowy Lekarz Weterynarii
- Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
- Szef Agencji Wywiadu
- Prezes Wyższego Urzędu Górniczego (siedziba w Katowicach)
Itd. (ponad 100)
Cechy charakteryzujące:
a)mają właściwość co do całego terytorium kraju
b)kierownicy tych organów są powoływani i odwoływani przez organy naczelne
c)przed tymi organami, które je powołują i odwołują ponoszą odpowiedzialność polityczną i służbową
!!! Organ jest utworzony przez ustawy, natomiast organ naczelny powołuje osobę piastującą funkcje tego organu!!!
Organy terenowe
a)organy administracji zespolonej
Zespolenie może mieć różny charakter:
bezpośrednie- występuje, gdy zespolenie ma charakter organizacyjny, kompetencyjny i osobowy
organizacyjne- gdy aparat pomocniczy służby, inspekcji, straży jest elementem aparatu pomocniczego podmiotu, który sprawuje zwierzchnictwo; aparat pomocniczy np. urząd wojewódzki, ministerstwo, urząd gminy, urząd miejski
kompetencyjne- gdy służba, inspekcja, straż realizuje zadania w imieniu i na rzecz podmiotu sprawującego zwierzchnictwo; w praktyce ustawy mówią, że: „zadania oświatowe na terenie województwa, należą do kompetencji wojewody, ale wojewoda realizuje je przy pomocy kuratora oświaty”.
Osobowe- gdy służba, inspekcja, straż, jej kierownictwo jest powoływana i odwoływana przez zwierzchnika, np. wojewoda powołuje i odwołuje konserwat9ora zabytków, kuratora oświaty, inspektora ochrony środowiska.
pośrednie- jeżeli brakuje któregokolwiek z w/w elementów (osobowego, kompetencyjnego i organizacyjnego)
1.04.2005
Wykład 3/4/5
Organy administracji niezespolonej
Nie są bezpośrednio podporządkowane wojewodzie, lecz organom naczelnym bądź centralnym, zatem mówimy, że mamy do czynienia z podporządkowaniem pionowym. Ministrowie powołują i odwołują kierowników administracji niezespolonej.
Przed organami centralnymi organy niezespolone ponosza odpowiedzialność.
W niewielkim zakresie organy te są również podporządkowane poziomo wojewodzie w zakresie jakim ten realizuje funkcje przedstawiciela Rady Ministrów, co oznacza np., że jeśli jest to niezbędne dla zrealizowania celu wskazanego przez Radę Ministrów to wojewoda może w tym zakresie wydać konkretne polecenie organom administracji niezespolonej.
Pełny, ale rodzajowy wykaz OAN zawarty jest w załączniku do ustawy o administracji rządowej w województwie. Zalicza się między innymi:
- organy administracji wojskowej
- organy administracji skarbowej
- organy administracji podatkowej
- organy administracji górniczej
- organy administracji morskiej
Zakłady publiczne
To instytucje kultury, oświaty, ochrony zdrowia, a konkretnie szkoły wyższe, licea, szkoły podstawowe, izby wytrzeźwień, domy kultury, muzea, filharmonie.
Mogą występować jako podmioty utworzone przez różne organy. Większość tych podmiotów jest zorganizowane przez struktury terenowe, ale są także struktury prywatne np. GWSH, niepubliczne zakłady opieki medycznej itp. Mogą być utworzone przez ustawodawcę np. uniwersytety (tworzone na mocy ustawy).
Cel funkcjonowania to realizowanie zbiorowych potrzeb ludności poprzez świadczenie usług poszczególnym jednostkom.
Samorządy zawodowe
Są tworzone w celu ochrony interesów zarówno określonej korporacji zawodowej jak i interesów świadczeniobiorców korzystających z usług poszczególnych przedstawicieli korporacji zawodowej. np. samorząd rolniczy
Nie zalicza się tutaj związków zawodowych, gdyż mają one charakter powszechny, a nie korporacyjny.
Może mieć różną strukturę- zwykle centralna i terenowa.
Samorząd terytorialny
Nie ma struktur centralnych, a jedynie terenowe. Związki gmin to tak naprawdę stowarzyszenia zwykłe, na zasadzie dobrowolności; nie wykonują funkcji administracyjnych, nie mogą nic nakazać obywatelowi, mogą kierować tylko petycje do ministrów, sejmu lub prezydenta.
Funkcjonują w trzech rodzajach jednostek samorządu terytorialnego:
- w samorządzie gminy,
- w samorządzie powiatu, !!! to nie są organy !!!
- w samorządzie województwa
Dopiero w tych strukturach funkcjonują organy samorządowe.
Istota samorządu terytorialnego- ma charakter korporacyjny, czyli jest stworzony w celu realizacji potrzeb określonej grupy osób- zamieszkującej terytorium jednostki samorządu terytorialnego. Członkostwo w tej korporacji ma charakter obligatoryjny i ustawowy, to oznacza, że musimy przynależeć (z ustawy) do danej jednostki samorządu terytorialnego.
ST nie tylko świadczy usługi, ale również realizuje różne zadania przy zastosowaniu władztwa administracyjnego, co oznacza, że organy tego samorządu mogą jednostronnie kształtować treść stosunków administracyjno-prawnych, a następnie to co zarządzą mogą wyegzekwować nawet przy użyciu przymusu bezpośredniego.
Jednostki samorządu terytorialnego we własnym imieniu i na własny rachunek, co oznacza, że za ewentualne szkody, które zostaną wyrządzone działaniem organów, odpowiedzialność ponosi konkretny samorząd. Wynika to z posiadania osobowości prawnej przez gminy, powiaty i samorząd województwa.
Gmina
Organami gminy są:
a)stanowiącym i kontrolnym jest Rada Gminy (w miastach Rada Miejska)
b)wykonawczym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. W gminach wiejskich jest wójt, natomiast w miastach, o tym czy organem będzie burmistrz czy prezydent miasta decyduje liczba mieszkańców. Prezydent jest w miastach powyżej 100 tyś. mieszkańców oraz w szczególnych przypadkach, w miastach powyżej 50 tyś. oraz na podstawie przepisów wprowadzających określony rodzaj JST, w miastach, które utraciły status miasta wojewódzkiego (reforma administracji 1998/1999)
Zadania Rady Gminy:
- uchwalanie aktów normatywnych w zakresie wewnętrznego ustroju gminy i jednostek pomocniczych,
- określenie zasad funkcjonowania i korzystania z gminnych obiektów,
- ustalanie zasad gospodarowania mieniem gminnym,
- kontrola organu wykonawczego.
W znaczeniu ustrojowym większe znaczenie ma Rada Gminy/Miejska.
Składa się z 15-45 radnych wybieranych w wyborach powszechnych.
Wójt/ burmistrz/ prezydent miasta- organ wykonawczy, wybierany jest w wyborach powszechnych. Do zadań należy:
- wykonywanie uchwał Rady,
- określanie sposobów wykonywania tych uchwał,
- przygotowuje projekt budżetu i wykonuje uchwałę budżetową,
- jest kierownikiem urzędu i przełożonym pracowników tego urzędu,
- w przypadkach nie cierpiących zwłoki, w stanach zagrożenia życia, bezpieczeństwa publicznego może wydawać przepisy powszechnie obowiązujące na terenie gminy,
- wydaje indywidualne decyzje administracyjne.
Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze np. sołectwa, osiedla, dzielnice i inne. W tych jednostkach funkcjonują organy administracji.
Organami sołectwa są:
a)stanowiący i kontrolny to zebranie mieszkańców
b)wykonawczy to sołtys, który ma do pomocy Radę Sołecką
c)organem opiniodawczo-doradczym jest Rada Sołecka
Organami osiedla/ dzielnicy są:
a)stanowiącym Rada Osiedla/ Dzielnicy
b)wykonawczym jest Zarząd, na czele którego stoi przewodniczący
W osiedlu zamiast Rady organem stanowiącym może być zebranie mieszkańców, rozstrzyga o tym statut jednostki pomocniczej nadany przez Radę Miejską.
Gmina może, ale nie musi tworzyć tych jednostek, zatem nie w każdej wiosce będzie sołtys.
Powiat
Organy:
a)stanowiący to Rada Powiatu, również kontrolny. W skłąd Rady Powiatu wchodzą radni pochodzący z wyborów powszechnych. Kompetencje analogiczne do Rady Gminy, lecz dodatkowo wybiera organy wykonawcze.
b)wykonawcze to: Zarząd Powiatu, starosta, który wydaje indywidualne rozstrzygnięcia administracyjne, kieruje starostwem powiatowym.
Zarówno zarząd jak i starosta SA powoływani i odwoływani przez Radę Powiatową. Rada dokonuje ich wyboru.
W powiecie nie ma jednostek pomocniczych. Powiat może stworzyć pewne struktury organizacyjne np. szkoły średnie.
Samorząd województwa
Organy:
a)stanowiący i kontrolny to Sejmik województwa składający się z radnych pochodzących z wyborów powszechnych
b)wykonawczymi są: Zarząd województwa oraz marszałek województwa; są wybierane i odwoływane przez Sejmik województwa
Historyczny rozwój nauki administracji
Wyróżniamy dwa etapy rozwoju:
a)rozwój nauki administracji jako nauki niesamoistnej
b)rozwój nauki administracji jako nauki samoistnej
ad. a) myśl naukowa
Zajmowała się poszczególnymi zagadnieniami, o których obecnie mówimy, że należą do nauki administracji, a które ówcześnie nie były utożsamiane z tą nauką, albowiem nie było świadomości istnienia takiej dziedziny nauki.
Poszczególne instytucje tej nauki rozwijały się przy okazji rozwoju nauk innych np. nauka o państwie i nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwami.
Nowoczesne rozumienie problemów administracyjnych, które są obecnie elementami tej dziedziny naukowej, należy datować od końca XVIIw. Kiedy następował zmierzch monarchii absolutnych, później oświeconych. W tym okresie (XVII- pocz. XXw.) najistotniejsze osiągnięcia w zakresie NA są związane z doktrynami kameralizmu i policyzmu.
Kameralizm- jest to odmiana merkantylizmu. c.d.n.
Merkantylizm- doktryna i polityka ekonomiczna uznająca za główny sposób wzbogacania się handel ówcześnie połączony z podbojem, rabunkiem kolonii, rozwój przemysłu, komunikacji, rolnictwa.
Kameralizm c.d.- o nastawieniu fiskalnym rozpatrująca całość problemów gospodarczych z punktu widzenia panującego, grupy panującej, warstwy społecznej. Uznawali za jeden z głównych celów pełne zatrudnienie i pełne wykorzystanie sił wytwórczych. Poglądy kameralistów ulegały modyfikacji w zależności od rozwoju historycznego społeczeństwa. Pierwotnie koncentrowali się jedynie na powiększaniu dochodu panującego, następnie doktryna musiała uwzględniać funkcje opiekuńcze państwa, w zakresie których społeczeństwo wymagało zabezpieczenia podstawowych dóbr umożliwiających przeżycie. Powstał problem, w jaki sposób finansować np. darmowe posiłki, opiekę medyczną dla osób, których nie stać na pokrycie kosztów tych usług. Kolejnym okresem był okres związany z rozwojem korpusu urzędniczego. Urzędnicy zaczęli mieć coraz wyższe wymagania i powstał problem należytego ich wynagradzania.
Policyzm- doktryna społeczno-polityczna, która twierdziła, że całość działalności państwa można sklasyfikować, podzielić na działy (resorty) w poszczególnych działach należy zatrudnić urzędników, którzy będą rozdzielali dobra w imieniu państwa/ administracji.
Do czasów współczesnych przetrwały pozostałości myśli policystycznej np. reglamentacja działalności gospodarczej.
Liberalizm jest przeciwstawieniem policyzmu. Policyzm to także karanie grzywnami przez struktury administracyjne np. Inspekcja Handlowa, Inspekcja Pracy itp. itd.
Policja administracyjna to oprócz policji także straż pożarna, służby, inspekcje itp.
Zarówno kameralizm jak i policyzm rozwijał się w różnych krajach jednakże najwięcej osiągnięć w zakresie nauki administracji można dostrzec w kameralizmie i policyzmie niemieckim.
W nauce francuskiej na szczególną uwagę zasługuje dorobek przemysłowca, teoretyka organizacji Heryka Fayola’i. on w organizacji przemysłowej wyodrębnił funkcje administracyjną składającą się z pięciu elementów:
a) przewidywanie
b) organizowanie
c) rozkazywanie
d) koordynowanie
e) kontrola
Elementy tej funkcji administracji są adekwatne zarówno w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa jak i administracji publicznej. Występują zarówno w procesie inwestycyjnym jak i decyzyjnym.
W USA zagadnienia administracyjne rozwijały się przy okazji rozwoju nauk politycznych i nauki o państwie. Wypracowano tam pogląd (XVIII-XIXw.), że należy rozgraniczyć aspekty polityczne od funkcjonowania administracji. Zatem administracja powinna być neutralna politycznie i profesjonalna. Urzędnicy powinni realizować cele wskazane przez polityków, a nie sami je kształtować, czyli normy ustalają politycy, a nie urzędnicy.
ad. b)
Należy datować na XXw., dopiero w połwoei XXw. Został powszechnie przyjęty pogląd, ze nauka administracji jest odrębną dziedziną naukową od praw administracyjnego, nauki o państwie, nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwem. Zaczęto postrzegać naukę administracji jako zajmującą się sztuką administrowania.
W nauce niemieckiej wskazuje się, że NA jest dziedziną interdyscyplinarną, która czerpie swoje doświadczenie z różnych nauk. Twierdzi, ze NA to nauka o rzeczywistości, a nie o tylko modelach teoretycznych. Modele są punktem wyjścia do rozważań i nauka może oceniać czy model został zrealizowany czy nie i dlaczego. W zakresie NA dostrzega się problem podejmowania decyzji politycznych i prawnych.
W nauce francuskiej akcentuje się, ze NA zajmuje się badaniem faktów administracyjnych z różnych punktów widzenia (politycznego, prawnego, socjologicznego i innych)
W nauce amerykańskiej można dostrzec pewien relatywizm w stosunku do pierwotnie ukształtowanych poglądów. Kładzie się nacisk na racjonalność działań administracyjnych, co często wymaga zliberalizowania sztywnego poglądu o rozdziale funkcji politycznych oraz wykonawczych.
W nauce polskiej w XXw. można wskazać już dorobek. Najwybitniejszym przedstawicielem jest Zbigniew Leoński, który uważa, że NA bada tą administrację z różnych punktów widzenia przez pryzmat aspektów ekonomicznych, politycznych, prawnych, socjologicznych, ale nie jest elementem tych nauk, tylko nauka samodzielną.
Techniki badawcze w NA
Poznanie rzeczywistości pozwalające na ocenę funkcjonowania struktur administracyjnych musi odbywać się w oparciu o ustalone reguły dające gwarancje, ze ustalenia wynikające z poznania będą zgodne ze stanem rzeczywistym. Przedmiotem badań NA jest przede wszystkim sama administracja. Cel badawczy musi zawsze służyć praktyce, aby przeprowadzić proces badawczy trzeba sformułować problem, który należy rozwiązać. Problem ten formułujemy w postaci hipotez, które następnie weryfikujemy albo stwierdzamy, że określony problem nie da się rozwiązać.
Po postawieniu hipotez i tez należy określić w sposób jasny podstawowe pojęcia, których ustalenie zakresu i treści jest niezbędne dla prawidłowego przeprowadzenia procesu badawczego, analizy zgromadzonych materiałów i sformułowania twierdzeń. Te pojęcia nazywane bywają narzędziami porządkującymi np. ustalamy, co rozumiemy poprzez „zadania publiczne”, „działalność komunalną”, „zaspokajanie potrzeb”, „podmioty administrujące”, „zadania gminne”.

Są różne fazy procesu badawczego (etapy procesu badawczego):
1)zbieranie materiałów
2)analiza
3)formułowanie twierdzeń
Przed przystąpieniem do zbierania materiałów musi nastąpić faza przygotowawcza, w ramach której ustala się przedmiot badania, cele badawcze, formułuje się hipotezy i rozważa możliwe techniki zbierania materiałów.
Po fazie bezpośrednich przygotowań należy również wyjaśnić przedstawione pojęcia, czyli przygotować narzędzia porządkujące. Dopiero wówczas możemy przystąpić do zbierania materiałów różnymi dostępnymi technikami badawczymi.
Korzystając z technik socjologicznych, możemy gromadzić informacje poprzez wywiady, obserwacje, analizę dokumentów, również można zastosować eksperyment.
Z punktu widzenia prawidłowości ustaleń korzystne jest, aby zebrać możliwie najpełniejszy materiał, który zawiera informacje co do badanego przedmiotu. Mamy wówczas do czynienia z pełnym poznaniem zjawiska. Takie zbadanie rzeczywistości jest rzadko spotykane, ze względu na ograniczone środki jakimi dysponuje podmiot przeprowadzający badanie (osobowe, okres czasu itp.)
Jeżeli warunki, ograniczenia nie pozwalają na pełne poznanie zjawiska wówczas badane zjawisko poznajemy poprzez dobór próby. Dobieramy do zbadania co n-ty przypadek i wówczas uogólniamy nasze spostrzeżenia odnosząc je do całości zjawiska. Jest to tzw. technika migawkowa doboru próby.
Korzystne jest zbieranie materiałów oryginalnych, nośników informacji o bezpośrednim charakterze a nie kopii zapasowych czy tez informacji już przetworzonych np. sprawozdań. Kopie/ sprawozdania mogą nie być dokładnym odwzorowaniem rzeczywistości.
Techniki socjologiczne:
1)wywiad- może mieć charakter ustny (reguła) albo pisemny i wówczas swoim charakterem zbliża się do ankiety. Dla prawidłowości efektu poznania bardzo ważnym elementem jest wyselekcjonowanie grupy reprezentatywnej, z którą będzie przeprowadzany wywiad. W tym zakresie używa się reguły instrumentów matematycznych (losowy), statystycznych (rachunek prawdopodobieństwa). Wyeliminowanie aspektów subiektywnych, które mają wpływ na informacje udzielane przez osobę, z którą przeprowadza się wywiad. Wywiad może być reżyserowany lub spontaniczny. Reżyserowany polega na tym, że pytający jak i respondent wcześniej przygotowali się do rozmowy na określony temat w związku z czym istnieje większe prawdopodobieństwo, że pytający nie zapomni o istotnych dla problemu pytaniach, a respondent nie zapomni o najistotniejszych jego zdaniem aspektach rzeczywistości. Z drugiej strony wywiad spontaniczny umożliwia adekwatną reakcję na treść udzielanych odpowiedzi. W trakcie wywiadu mogą ujawnić się nowe okoliczności istotne dla problemu badawczego, o których wcześniej pytający nie wiedział, dlatego najkorzystniejszym jest połączenie obu rodzajów wywiadów.
2)ankieta- dwa rodzaje ankiet; imienne i anonimowe. Z punktu widzenia efektywności/ prawidłowości informacji zwykle korzystniejsza jest ankieta anonimowa, gdyż respondent ma mniej obaw i nie może mieć nadziei, iż przedstawienie korzystniejsze niż jest to w rzeczywistości, spowoduje dla niego pozytywne konsekwencje.
3)obserwacja- obserwator może być elementem pasywnym albo aktywnym. Jeżeli jest aktywny mówimy o obserwacji uczestniczącej. Obserwujący realizuje czynności, które należą do zakresu obowiązków podmiotu obserwowanego. Obserwując innych sam wydaje decyzje. Taka obserwacja pozwala na lepsze poznanie wszystkich uwarunkowań, które związane są z realizacją zadań obserwowanego podmiotu. Zwykle podmiot obserwowany nie ma świadomości, że jego działania są oceniane/ utrwalane. Obserwacja zewnętrzna charakteryzuje się tym, że obserwujący nie uczestniczy w pracach obserwowanego podmiotu, a tylko realizuje przebieg czynności/zdarzeń. Zwykle jest to obserwacja jawna.
4)analiza dokumentów- wyróżniamy analizę dokumentów sporządzonych rutynowo, co do których treści nie ma wątpliwości, że odzwierciedla rzeczywiste intencje np. zarządzenia, pisma okólne, wytyczne. Mniej pewne są dokumenty sporządzone incydentalnie, ad hoc, co do których treści nie ma pewności, ze przedstawiają stan rzeczywisty. Mogą np. określać stan w perspektywie subiektywnych odczuć autora. Zatem wiarygodność takich informacji należy zawsze weryfikować np. protokoły zeznać świadka, oświadczenia strony postępowania.
5)eksperyment- polega na stworzeniu sztucznych sytuacji, która jest podobna do stanu realnego i w oparciu o ta sytuację możemy pozyskiwać informacje co do pożądanych zachowań albo nieprawidłowości, np. stosuje się taki eksperyment przy wprowadzaniu nowych rozwiązań technicznych np. komputeryzacja ZUS-u (bez eksperymentu)
15.04.2005
Wykład 6/7

Przykładowe pytania egzaminacyjne:
a)Opisz techniki zbierania materiałów
b)Jakie elementy określają indywidualne stanowiska pracy w administracji
c)Opisz etapy procesu decyzyjnego
Analiza zebranego materiału
Polega na przetwarzaniu zebranego materiału, na jego klasyfikacji. Te czynności powinny dać możliwość sformułowania wniosków, co do badanego zjawiska. Aby analiza była efektywna, prawidłowa to już na etapie zbierania materiałów, badający musi dbać o prawidłowy dobór tych materiałów, informacji. Czasami analiza jest realizowana jednocześnie z etapem zbierania materiałów. Korzystne jest przeanalizowanie badanego pola pod względem przydatności wszystkich elementów, tak aby nie zaśmiecać badania niepotrzebnymi informacjami.
Do klasycznych metod analizy zaliczamy:
a)metodę historyczną
b)metodę statystyczną
c)metodę normatywną
d)metodę porównawczą
ad. a)
polega na wskazaniu ewolucji zjawiska w badanym przedziale czasu. Jest ona niezbędna jeżeli badający chce ocenić czy określone zjawisko ma charakter trwały, przejściowy, incydentalny. Pomocna jest w planowaniu przyszłości.
ad. b)
jest pomocna jeżeli badający ma na celu wykazać istotę badanego zjawiska d strony ilościowej.
ad. c)
jest właściwa dla analizy mającej na celu odpowiedź na pytanie czy działania administracyjne są zgodne z prawem czy funkcjonowanie tej administracji jest legalne. Wówczas badający powinien pierwotnie ustalić model prawny funkcjonowania tej administracji a następnie ustalić stan faktyczny i poprzez przyporządkowanie tych dwóch stanów ocenić stopień odwzorowania.
ad. d)
jest przydatna jeśli badający ma udzielić odpowiedzi na pytanie, która ze struktur funkcjonuje lepiej, efektywniej, które sposoby podejmowanych działań w sposób pełniejszy realizują cel administracji. Wówczas porównuje się dwa lub więcej ustalone stany faktyczne.

Z punktu widzenia ekonomiki administracyjnej, efektywności badań, najbardziej korzystne jest jednoczesne korzystanie z kilku metod badawczych, albowiem pozwala to na wszechstronne zbadanie zjawiska. Niewiele więcej potrzeba nakładu pracy, aby ten sam materiał badawczy poddać analizie z jeszcze innego punktu widzenia.
Skalowanie  nowoczesna technika badawcza
Polega na przeobrażeniu wartości wskaźników opisowych we wskaźniki liczbowe. Poszczególnym cechom przedmiotów przyporządkowujemy określoną liczbę punktów według ustalonej wcześniej skali. Następnie sumujemy punkty wynikające z cech badanego przedmiotu i uzyskujemy rezultat liczbowy. Zatem przekształciliśmy opis w wartość matematyczną.
W trakcie analizy należy optymalizować badany materiał, a z drugiej strony należy optymalizować stan pożądany (jaki powinien być). Pierwsza optymalizacja pozwala na dobór takich informacji, które będą wartościowe, druga pozwalana wyciągnięcie właściwych wniosków.
Formułowanie wniosków
Ten etap jest już zrealizowany jeżeli badający ustali stan faktyczny. To jest minimum. Natomiast wnioski powinny zawierać poza tym wskazania wartościujące, które by mówiły czy ustalony stan faktyczny wskazuje na prawidłowość czy też nieprawidłowość działania administracji. Jeżeli jednym z wniosków jest „nieprawidłowość” to badający powinien ustalić okoliczności, które doprowadziły do takiego stanu, zdiagnozować, powinien wskazać działania, które w przyszłości zapobiegłyby nieprawidłowościom. Natomiast jeżeli działanie administracji jest prawidłowe to badający powinien wskazać gwarancje tego prawidłowego stanu (co powoduje, że stan jest prawidłowy).
Administracja jako część systemu społeczno-politycznego
Klasyczny podział władz we współczesnym państwie na władze ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą nie jest wystarczający dla ukazania wszechstronności relacji jakie występują między administracją a innymi podmiotami funkcjonującymi w państwie. Podziały co do świata polityki i administracji nie przebiegają między parlamentem a administracją, podział jest zróżnicowany. W samej władzy wykonawczej istnieje podział między politykami sprawującymi funkcje kierownicze a urzędnikami. Dodatkowo często urzędnicy również są politykami. Powstaje zatem pytanie w jaki sposób rozgraniczyć funkcje polityczne od administracyjnych aby było to korzystne z punktu widzenia realizacji celów administracji; a po drugie zachodzi pytanie: kto ma większy wpływ na administrowanie? Czy politycy czy apolityczni urzędnicy?
W obecnej administracji niezbędne jest współdziałanie polityków z aparatem administracyjnym i odwrotnie, albowiem jest to efekt takiego modelu prawnego obsadzania stanowisk kierowniczych w administracji. Wybory na te stanowiska mają charakter polityczny (wójt, prezydent miasta, prezydent RP, wojewoda, minister, premier). Politycy mają bardzo duży wpływ na funkcjonowanie administracji, gdyż wskazują kierunki działania, określają poszczególne zadania (zazwyczaj określone normatywnie, ale normy tworzone są przez polityków, a urzędnicy mają obowiązek normatywnie określony- realizować ustalone normy).
Politycy-decydenci często podejmują decyzje w oderwaniu od realiów administracyjnych i wówczas urzędnicy mają problem w jaki sposób zrealizować w niesprzyjających warunkach cel wskazany przez decydenta. Brak uwzględniania realiów administracyjnych może doprowadzić do paraliżu działań urzędniczych albowiem cel może okazać się zbyt trudny do zrealizowania (obiektywnie), wówczas polityk okazuje się decydentem podejmującym nieprawidłowe decyzje w zakresie wykonywania celów działania. Wówczas mechanizmy polityczne, wyborcze powodują, że polityk traci stanowisko, albowiem nie może skutecznie współdziałać z otoczeniem. W praktyce zatem konieczne jest współdziałanie polityków i urzędników.
Wzajemne relacje między polityka a administracją wypracowały style, modele sterowania trą administracją. Do klasycznych modeli sterowania zaliczamy:
a)model legislacyjny
b)model kierownictwa egzekutywy
c)model korelatywny
ad. a)
założeniem tego modelu jest to, ze parlament będący podmiotem sprawującym władzę ustawodawczą jest hierarchicznie nadrzędny w stosunku do administracji, albowiem wskazuje on poszczególne zadania, które administracja musi zrealizować, określa kierunki rozwoju administracji, społeczeństwa. W modelu tym niejasna jest kwestia inicjatywy w zakresie wskazania kierunku rozwoju. Model ten nie mówi, kto ma inicjować proces legislacyjny- czy tylko politycy czy również podmioty władzy wykonawczej. Niewątpliwe jest jedynie to, że administracja ma realizować plany ustalone przez parlament.
Parlament czasami określa te podmioty, które posiadają formalne kompetencje w zakresie inicjatywy prawodawczej. W Polsce uczyniło to Zgromadzenie Narodowe uchwalając konstytucję, ale nawet w sytuacji, gdy mamy wymienione podmioty, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza, nie oznacza to, że rzeczywista inicjatywa nie może pochodzić od innego podmiotu np. partii politycznej.
ad. b)
w tym modelu decyzje polityczne podejmuje kierownik określonej struktury administracyjnej natomiast władza prawodawcza (parlament) realizuje jedynie funkcje kontrolne. Ten model ukazuje dominację tego podmiotu, który ma najwyższą pozycję w strukturze administracyjnej. On dokonuje wyboru, natomiast wyboru tego nie ma aparat urzędniczy, który realizuje jedynie decyzje hierarchicznie przełożonego. Decydentem jest zatem np. Prezes RM, który ma w strukturze urzędniczej najwyższą pozycję.
Funkcja kontrolna parlamentu wyraża się w jego kompetencji do wyrażania wotum zaufania albo wotum nieufności, bezpośrednio dla premiera (skutek dla całego rządu) albo pośrednio- wobec poszczególnych ministrów. Sejm może zlecić NIK-owi przeprowadzenie kontroli w określonej instytucji administracyjnej.
ad. c)
zgodnie z tym modelem administracja przygotowuje projekty decyzji, wskazuje różne zagrożenia, ograniczenia, które muszą być uwzględniane przez polityków formalnie podejmujących decyzje. Jednakże określając projekty decyzji mają (decydenci formalni) istotny wpływ na treść ostatecznego wyboru, albowiem polityk (decydent formalny) dokonuje wyboru tylko spośród przedstawionych mu alternatyw. Według tego modelu rola urzędników w sterowaniu administracją jest największa.
Politycy podejmując określone decyzje korzystają z merytorycznej wiedzy podległych urzędników. Muszą zaufać urzędnikom, iż dostarczają oni prawdziwych informacji. Politycy kontrolują realizacje celów, które zostały przez nich wyznaczone w wyniku dostarczanych informacji. relacje między politykami a urzędnikami mają charakter instytucjonalny. Kształt konkretnych organizacji wymaga postawienia na jej czele urzędnika będącego politykiem, albowiem zadania instytucji mają charakter nie tylko wykonawczy, ale również zarządzający, polityczny.
Inny rodzaj powiązania występuje w wyniku faktycznego kreowania stanowisk i obsadzania ich „przyjaciółmi politycznymi”, w ten sposób zwiększa się liczba polityków, którzy będą kreowali kierunki rozwoju administracji. Może to prowadzić do upolitycznienia stylu działania administracji.
Polska administracja powinna podejmować działania w celu osiągnięcia „dobra wspólnego”, a nie w celu realizacji politycznych zamierzeń. Przeciwdziałać niekorzystnym tendencjom ma zasada, iż administracja działa na podstawie prawa, kolejnym gwarantem prawidłowości jest bezinteresowność urzędnika, jego mentalność. Urzędnik powinien być osobą wrażliwą społecznie.
Administracja powinna tak realizować cele jak oczekuje tego społeczeństwo, a nie określona grupa polityczna. Powinna administrować w oderwaniu od interesu prywatnego poszczególnych jednostek. Powinien przede wszystkim liczyć się interes grupy społecznej, mieszkańców, gminy, powiatu, województwa. Gwarantem bezinteresowności powinny być stosowne wynagrodzenia pracowników administracji, ich pewność statusu urzędniczego, trwałość stosunku zatrudnienia.

Urzędnicy powinni być neutralni w stosunku do klientów administracji (wszyscy powinni być równi). Administracja stosując prawo powinna czynić to w sposób bezosobowy nie zważając np. na to jaką kto pełni funkcję w społeczeństwie (czy minister czy ktoś z „tłumu”).
Bezosobowość odnosi się również do działań administracji a zatem administracja podejmuje działania jako całość struktury i cała struktura ponosi odpowiedzialność za działania poszczególnych członków tej struktury co oznacza, ze odszkodowanie przysługuje od podmiotu, który jest reprezentowany przez tę administrację, a nie od konkretnej osoby będącej urzędnikiem w strukturze administracyjnej.
Sytuacja społeczno-gospodarcza wymaga od administracji wrażliwości społecznej. Musi widzieć egzystencjalne potrzeby członków społeczeństwa. Urzędnik nie może być jedynie biurokratą, który stwierdzi, że nie był spełniony wymóg prawny, ale powinien wskazać osobie potrzebującej sposoby pokonania formalnych przeszkód uniemożliwiających uzyskanie świadczenia np. z pomocy społecznej. Bezduszność administracji w dłuższym okresie czasu powoduje spiętrzenie niezadowolenia społecznego co prowadzi do zmiany przywódców politycznych, którzy następnie wymieniają urzędników.
Pracodawcą urzędników jest szeroko rozumiane państwo, a nie polityk stojący na czele określonej struktury, zatem niezbędne jest partnerstwo urzędnika mającego silną pozycję zawodową i politykami, których siła ma charakter przejściowy. Na funkcjonowanie urzędników niekorzystny wpływ wywiera niestabilność prawa. Urzędnicy mają trudności w poznaniu modelu prawnego administrowania. Takich kłopotów nie mają politycy, gdyż wydając nowe normy uchylają normy, które wcześniej obowiązywały.
Biurokratyczny system administracji
Wyróżniamy różne systemy biurokratyczne, które w różny sposób określają struktury organizacyjne w administracji. Do takich struktur zaliczamy:
a)strukturę macierzową
b)strukturę hybrydową
c)strukturę organiczną
punktem wyjścia do rozważań nad tymi strukturami jest jednak struktura biurokratyczna, której model scharakteryzował Max Weber.
Podstawowym założeniem tego modelu jest, iż obywatele SA posłuszni prawu, realizują normy prawne, a administracja jedynie wprowadza te normy w życie, zatem człowiek nie realizuje samoistnych poleceń administracji lecz realizuje to, co nakazują normy prawne.
Cechy modelu Weber’a:
1)władze organizacyjną powinni posiadać urzędnicy mający kompetencje w zakresie organizacji administracyjnej zdobyte w odpowiednich instytucjach naukowych (zakres zarządzania administracją),
2)urzędnicy powinni być zorganizowani w hierarchicznych strukturach tak, aby kierownik instytucji nie musiał bezpośrednio kierować wszystkimi podległymi pracownikami- wieloszczeblowość
3)uprawnienia decyzyjne w strukturze administracyjnej powinny być skoncentrowane na najwyższym szczeblu w hierarchii. Pozwala to na jednoznaczne ustalenie odpowiedzialności
4)poszczególne jednostkowe zadania są rozdzielane pomiędzy stanowiska, biura, zespoły w taki sposób aby nie dochodziło do konfliktów kompetencyjnych
5)urzędnicy powinni być poddani kontroli i dyscyplinie pracy
6)komunikowani się zarówno między strukturami administracyjnymi jak i między tymi strukturami a klientami administracji powinno mieć formę pisemną, aby można było w późniejszym okresie ustalić treść wzajemnych oświadczeń
7)dobór kadry powinien być oparty na selekcji kandydatów
8)struktura administracji powinna zapewniać urzędnikowi stabilizację, możliwość podnoszenia kwalifikacji
9)strukturę obowiązuje poufność działań, a jawność odnosi się jedynie do stron konkretnego postępowania administracyjnego oraz działań o charakterze publicznym.
20.05.2005
Wykład 8/9/10

Model Max’a Weber’a jest teoretyczny, który nie ma odwzorowania teraz w czystej postaci.
Obecnie funkcjonujące systemy biurokratyczne poza tymi cechami, które wyróżnił Max Weber charakteryzują się dodatkowymi cechami:
1)biurokracja komunikuje się zarówno w stosunkach wewnętrznych jak i zewnętrznych w formie pisemnej. Istotne elementy pracy administracji są dokumentowane
2)istnieją ograniczenia kompetencyjne między poszczególnymi stanowiskami pracy, organami
3)administracja działa w sposób poufny
4)działa w sposób przewidywalny (powinna) co jest konsekwencją działań na podstawie prawa
5)konformizm- chcąc zaoszczędzić sił i środków postępuje rutynowo, zgodnie z wcześniej wypracowanym wzorcem
6)efektywność działania, która jest również spowodowana tym, że urzędnik nie zawsze musi odkrywać nowe rzeczy, stany, ale może postępować zgodnie z wzorcem
7)bezosobowość- co pozwala być jej podmiotem obiektywnym
8)gwarancją obiektywizmu jest myślenie normatywne
Obecne systemy biurokratyczne mogą być w różny sposób zorganizowane. Jako przykłady możemy wskazać systemy, struktury macierzowe oraz hybrydowe:
1)MACIERZOWA- składa się z dwóch części- stałej oraz zmiennej. Część stała struktury realizuje zadania, które są typowe i występują przez cały okres funkcjonowania tej struktury; na takiej zasadzie są zorganizowane stałe wydziały w urzędach. Część zmienna funkcjonuje w przypadkach szczególnych i powstaje dopiero wówczas, jeżeli zaistnieje taka potrzeba, zatem w okresie normalnego funkcjonowania struktury takiej części zmiennej po prostu nie ma.
2)HYBRYDOWA- również występują dwie części- stała i zmienna przy czym część zmienna ma swój element o charakterze stałym (trwałym) i dopiero w sytuacji, gdy np. powstanie zagrożenie, to ta część zmienna ulega rozbudowaniu np. komórki organizacyjne zajmujące się sytuacjami nadzwyczajnych zagrożeń.
Elementy kształtujące strukturę organizacyjną instytucji
1)cel instytucji (tworzonej przez decydenta)
Cel ten powinien pozwalać na zrealizowanie wszystkich zadań jakie stoją przed określoną instytucją. Zazwyczaj cel ten określany jest przez parlament, który dysponuje kompetencją do tworzenia, znoszenia organów administracji i nakładania poszczególnych zadań. Cel powinien być tak określony, aby również wynikało z niego, kto ma obowiązek realizacji zadania i kto ponosi odpowiedzialność
2)części składowe instytucji
Najmniejszą częścią składową instytucji jest indywidualne stanowisko pracy. Do innych zaliczamy:
- zespoły
- wydziały
-referaty
Te części powinny być budowane od podstaw poprzez analizę jednostkowych, konkretnych celów, jakie mają być zrealizowane przez określone części składowe. Grupując realizację celów tworzymy większe części składowe.

3)zasoby
Mogą mieć charakter albo osobowy, albo materialny w zależności od predyspozycji składu osobowego instytucji, instytucja musi zatrudniać różne ilości osób. Mniejsza liczba osób dobrze wykształconych, prawidłowo zmotywowanych będzie realizowała taką samą liczbę zadań jaką zrealizuje większa grupa osób źle wykształconych, albo które mają negatywny stosunek do realizowanych zadań. Do zasobów materialnych zaliczamy:
- środki finansowe
- nieruchomości
- środki transportu
- środki łączności itp.
4)otoczenie
W sposób istotny wpływa na kształt instytucji. Do elementów otoczenia zliczamy między innymi:
- liczbę ludności, która będzie potrzebowała usług świadczonych przez strukturę administracyjną (im więcej ludzi, tym więcej zadań, spraw)
- terytorium na jakim struktura będzie działać, może okazać się konieczne stworzenie ośrodków zamiejscowych, delegatur, aby „przybliżyć” administrację do człowieka
Elementy określające (czynniki) kształtujące indywidualne stanowisko pracy w administracji
1)cel stanowiska pracy
Cel jest określany przez decydenta, który tworzy stanowisko. Takimi decydentami są:
- wojewoda
- starosta
- wójt,
którzy mają kompetencje do kształtowania wewnętrznej struktury podległego im urzędu. Cel powinien być tak określony, aby pracownik wiedział do czego ma dążyć. Świadomość celu mobilizuje pracownika do rzetelnej pracy, umożliwia mu działania kreatywne, może poszukiwać nowych rozwiązań.
2)wykaz zadań i obowiązków stanowiska pracy
Każdemu stanowisku przypisany jest katalog zadań, które ma obowiązek zrealizować pracownik zatrudniony na tym stanowisku pracy. Zadania są przypisane pierwotnie stanowisku pracy, a pracownik otrzymuje je dopiero wtórnie.
Zasady zgodnie z którymi należy określać zakres zadań i obowiązków:
przypisane pierwotnie stanowisku a nie osobie; każda osoba zatrudniona na tym stanowisku będzie miała taki sam zakres zadań i obowiązków
zasada przystosowalności- oznacza, że wykaz powinien być tak ustalony przez decydenta, że możliwym jest znalezienie pracownika, który w normalnym czasie pracy, zwykłym nakładem sił i środków będzie w stanie zrealizować te zadania i obowiązki
zasada mierników- każdej czynności należy przyporządkować liczbę punktową adekwatną do nakładu pracy, jaki musi zostać włożony w zrealizowanie tej czynności, powinna być uwzględniona trudność tej czynności, kwalifikacje jakie są potrzebne dla jej zrealizowania
zasada równomiernego, proporcjonalnego rozłożenia zadań i obowiązków- pracownicy zatrudnieni na podobnych stanowiskach pracy powinni mieć taką sama liczbę punktową do zrealizowania, co oznacza, że ich zadania mogą się różnić merytorycznie, ale ich wartość ma być podobna.
Zastosowanie tych dwóch zasad gwarantuje równouprawnienie w traktowaniu pracowników
zasada wywodliwości- każda czynność, każde zadanie powinny mieć swoje uzasadnienie w realizacji celu instytucji
zasada racjonalnej reszty- w wykazie zadań i obowiązków powinien znaleźć się punkt mówiący o tym, że pracownik powinien realizować inne zadania wskazane przez kierownika, te jednak nie mogą być przypisane innemu pracownikowi, który może aktualnie realizować te zadania. Poza tym przy wyznaczaniu dodatkowego zadania muszą być uwzględniane wymienione wcześniej zasady
zasada automatycznegozastępowania nieobecnych- oznacza, że pracownicy funkcjonujący w ramach jednej komórki organizacyjnej (jednej części składowej) powinni realizować zadania wzajemnie w przypadku nieprzewidzianej nieobecności jednego z pracowników.
3)zakres uprawnień
Na uprawnienia składają się zarówno kompetencje jak i środki, które pozwalają zrealizować postawione przed pracownikiem zadania. Środki stwarzają faktyczne możliwości realizacji zadania, są one częścią zasobów instytucji. Aby pracownik mógł zrealizowac zadania nie wystarcza zawsze, aby to zadanie było przewidziane tylko w wykazie zadań i obowiązków. Wykaz ten uprawnia jedynie do podejmowania czynności o charakterze wewnętrznym, natomiast nie wystarcza dla podejmowania decyzji administracyjnych. Mówi się wóczas, że pracownik nie posiada kompetencji do wydania decyzji. Kompetencje te może uzyskać w formie szczególnego upoważnienia udzielonego mu przez kierownika instytucji. Jeżeli pracownik wydałby decyzję nie mając takiego upoważnienia, to wówczas pomimo, ze decyzja jest wydana przez strukturę podległą decydentowi, to jest nieważna.
4)zakres odpowiedzialności
Pracownik ponosi odpowiedzialność różnego rodzaju. Rodzaj ten uzależniony jest czasami od statusu prawnego, w oparciu o który pracownik jest zatrudniony. Możemy wyróżnić takie rodzaje odpowiedzialności:
- dyscyplinarna
- materialna,
- karna,
- konstytucyjna,
- polityczna.
Aby mogły być wyciągane konsekwencje za niezrealizowanie określonego zadania to pracownik musi pierwotnie:
- znać cel stanowiska,
- mieć określone zadanie,
- mieć uprawnienia do zrealizowania zadań
- mieć świadomość ponoszenia odpowiedzialności (obiektywnie)
Jeden czyn może skutkować ponoszeniem jednocześnie różnych odpowiedzialności np. odpowiedzialność karna, polityczna i dyscyplinarna.
Organizacja
Możemy ja określić w ujęciu:
1)czynnościowym- jest to pewne działanie, które utożsamiamy z organizowaniem relacji między określonymi podmiotami
2)statycznym- organizacja o charakterze instytucjonalnym. Jest to struktura składająca się z wielu elementów osobowych i nieosobowych
3)instrumentalnym- jest instrumentem służącym do realizacji pewnego celu.

W ujęciu statycznym to zarówno zespół osób dysponujących elementami majątkowymi, które mają umożliwić zrealizowanie postawionych przed tą organizacją celów. To ujęcie nazywane bywa ujęciem instytucjonalnym.
Do elementów organizacji zaliczamy między innymi:
a)czynnik personalny, w skład którego wchodzą urzędnicy realizujący cele tej organizacji
b)realizacja celów wymaga dysponowania adekwatnymi środkami. Poza środkami rzeczowymi, pieniężnymi do środków należy zaliczyć przestrzeń i czas.
c)Organizacje kieruje się w swoim działaniu pewnymi regułami, które zazwyczaj są określone normatywnie, zarówno o charakterze zewnętrznym jak i wewnętrznym.
d)Organizacje cechuje uporządkowanie wewnętrznej struktury,
e)Struktura ma charakter trwały i działa w sposób nieprzerwany.
Hierarchia
Istotą hierarchii jest to, że relacje w strukturze organizacyjnej opierają się na zasadach nadrzędności, podrzędności, a zatem z jednej strony mogą być wydawane polecenia a z drugiej strony istnieje obowiązek posłuszeństwa w realizacji tych poleceń. Hierarchia może mieć charakter formalny, ale może również wynikać z innych czynników np. ten, kto w strukturze dysponuje wiedzą fachową będzie faktycznie wydawał polecenia, które będą realizowane przez osoby formalnie usytuowane wyżej w hierarchii.
Hierarchiczne podporządkowanie wyraża się w dwóch rodzajach zależności:
1)zależnośc służbowa wyraża się w obowiązku realizowania zarówno aktów generalnych jak i indywidualnych, które są wydawane przez nadrzędnego hierarchicznie. Do aktów generalnych zaliczamy:
- regulaminy
- wytyczne
- okólniki
Natomiast do indywidualnych zaliczamy np. polecenia służbowe i rozkazy
2)zależność osobowa wyraża się w obowiązku respektowania rozstrzygnięć w zakresie stosunku zatrudnienia (powoływanie, odwoływanie, przeniesienie, karanie, nagradzanie)
Hierarchiczne podporządkowanie istnieje nie tylko między poszczególnymi osobami w strukturze, ale również występuje między elementami tej struktury. Zatem podporządkowane sobie są takie części składowe instytucji jak:
- zespół osób podporządkowany jest wydziałowi
- wydział podporządkowany jest kierownictwu instytucji
Wszystkie osoby zatrudnione w częściach składowych podporządkowanych muszą realizować swoje zadania zgodnie z wytycznymi, z oczekiwaniami części składowej hierarchicznie wyższej. Czasami podporządkowanie nie jest pionowe lecz o charakterze poziomym, może wynikać to z różnego poziomu wiedzy członków funkcjonujących w ramach jednej struktury. Czasami występują części składowe, które organizacyjnie nie mają charakteru hierarchicznie nadrzędnego, a mimo to realizują funkcje zwierzchnie, przykładem są działania działu kadr, który to dział nie jest wprost hierarchicznie nadrzędną strukturą w stosunku do działów resortowych, merytorycznych.
Zalety systemu hierarchicznego:
a)pozwala realizować cele sformułowane przez podmioty naczelne
b)umożliwia ustalenie i egzekwowanie odpowiedzialności za realizację postawionych przed strukturą zadań
c)pozwala obciążyć odpowiedzialnością zarówno hierarchicznie podległych jak i nadrzędnych
d)konflikty występujące między elementami struktury hierarchicznej są szybko rozstrzygane przez przełożonego
e)pozwala na przejrzysty podział kompetencji w podległej strukturze
do wad systemu hierarchicznego zaliczyć możemy:
a)aby system hierarchiczny mógł być efektywny, to przełożony musi mieć jasną wizję celów
b)przełożony zwykle nie dysponuje wystarczającym zasobem informacji aby prawidłowo ten cel określić
c)hierarchicznie podporządkowani muszą być motywowani do realizacji celu wyznaczonego przez przełożonego, czyli musi on karać, nagradzać
Hierarchiczne podporządkowanie jest tym bardziej niewłaściwe w strukturach im bardziej kompetentni są poszczególni członkowie struktury organizacyjnej.
Hierarchia jest mało przydatna w instytucji, która dysponuje wielką liczbą informacji, które należy przetworzyć, albowiem przełożony hierarchicznie w istocie nie ma wystarczających informacji by właściwie sterować podległymi podmiotami, bo to one mają wiedzę, a przełożony nie jest w stanie samodzielnie tych informacji przetworzyć.
Hierarchia jest tym mniej potrzebna im mniejsza odpowiedzialność przełożonego hierarchicznie.
Kolegium i zespoły
Są formami kierowania w administracji publicznej opierającym się nie na klasycznej hierarchiczności, ale na kooperacji.
Kolegium swoje działania opiera o zasadę większościową, czyli rozstrzygnięcia są podejmowane w formie uchwał na zasadzie głosowania i decyduje albo większość albo (o ile normy tak stanowią) jednomyślność. W przypadku równości głosów w kolegium rozstrzyga głos przewodniczącego. Przewodniczący kolegium nie jest hierarchicznie nadrzędny w stosunku do członków kolegium w zakresie ich merytorycznej działalności. Jego rola ogranicza się jedynie do:
- organizowania pracy,
- zapewnienia warunków działania,
- sprawuje funkcje zewnętrzne (reprezentuje kolegium na zewnątrz)
Na takiej zasadzie kolegialności działają obecnie samorządowe kolegia odwoławcze, które są organami odwoławczymi od decyzji indywidualnych wydawanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego. Przewodniczący kolegium ma pozycję hierarchicznie nadrzędną w stosunku do aparatu pomocniczego tego kolegium (pracowników biurowych realizujących funkcje pomocnicze)
Zespoły są strukturami niezależnymi od istniejących wokół nich struktur hierarchicznych, przykładem takiego zespołu może być zespół doradców politycznych, komisja wewnętrzna. Zespoły te działają w oparciu o własna wiedzę, doświadczenie członków tego zespołu, który ten zespół tworzy.
Centralizacja i decentralizacja
Z systemem centralistycznym mamy do czynienia wówczas, jeżeli ciężar administrowania spoczywa na jednym podmiocie usytuowanym najwyżej w hierarchii, natomiast podmioty funkcjonujące na niższych poziomach realizują jedynie funkcje pomocnicze, realizują wolę podmiotu centralnego.
Przeciwstawieniem systemu scentralizowanego jest system zdecentralizowany. W tym systemie zaś ciężar administrowania spoczywa na organach terenowych, które realizują zadania na podstawie kompetencji danych im przez ustawę, a nie z woli podmiotu centralnego.
Struktury zdecentralizowane cieszą się samodzielnością w realizacji zadań. W tym systemie administracja jest ”bliżej” człowieka, może lepiej rozpoznać potrzeby jednostki. Administracja nie jest ponad miarę obciążona informacjami.
Zalety systemu centralistycznego:
- umożliwia działania o charakterze jednolitym
- ma możliwość lepszego wsłuchiwania się w dyrektywy płynące z podmiotów politycznych.