Ludwik van Bethoven- I zawodowy muzyk; XIXw.- b.ekspenowana pozycja sztuki; romantycy(Rosja: Piotr Czajkowski)- łączyli religie, nauki i życie w wspólną jakość- sztuke; zrodziła ich potrzeba wolności; ”Szkoła narodowa”- rosyjska- Potężna Gromadka (Michał Glinka, Milij Bałakiriew, Alexander Borodin, Cezary Cui, Alexander Dargomożyski, Modest Musorgski, Mikołaj Rimski- Kosakow) Norwegia-Edward Grieg; Francja- Cesar Franck; Hiszpania- Isaac Albeniz; czechy-Bedrzich Smetana, Antoni Dworzak; kierunek ”narodowy”- I-opera niemiecka- Karol Marii von Weber (1786-1826); II-opera-Ryszard Wagner (jego muzyka to szczytowy punkt rozwoju harmonii systemu dur-moll); muzyka instrumentalna: F.Chopin(1810-1849): życie poświęcił fortepianowi; Stanisław Moniuszko- opera narodowa: Halka, Straszny Dwór;