Bałtyk – zagrożenia i sposoby ochrony wód Bałtyku

Powierzchnia: około 413 tys. km² z Kattegatem, głębokość średnia: 52-56 m, maksymalna - 459 m (głębia Landsort na północny zachód od Gotlandii) (niektóre źródła podają 470m - jest to wynik badań przeprowadzonych kilka lat temu). Bez Kattegatu, w którym głębokość maksymalna wynosi 109 m, a średnia 24 m - powierzchnia Bałtyku obejmuje 385 tys. km².

Zasolenie Bałtyku (od 5 do 30 promili) zależy od wpływu wód z Morza Północnego i rośnie w kierunku zachodnim (5 ‰ w Zatoce Botnickiej, 30 ‰ w cieśninie Skagerrak) oraz wraz ze wzrostem głębokości. Ilość słodkiej wody wpływającej do tego morza z uchodzących do niego rzek jest większa niż parującej z niego, co przy ewentualnym zamknięciu dopływu bardziej słonej wody Morza Północnego spowodowałoby zamianę tego morza w olbrzymie, słodkowodne śródlądowe jezioro.

Bałtyk jest morzem burzliwym, a fale są krótkie i strome. Typowa wysokość fali osiąga około 5 metrów, ale w czasie bardzo silnych sztormów przekracza 10 metrów. 22 grudnia 2004 roku w czasie sztormu w rejonie północnego Bałtyku zarejestrowano pojedynczą falę o wysokości prawie 14 metrów. Bałtyckie sztormy są niebezpieczne dla żeglugi statków. W ostatnich latach podczas sztormu zatonęły dwa duże promy: polski "Jan Heweliusz" i estoński "Estonia". Temperatura wody powierzchniowej w zależności od pory roku wynosi od 1 do 22 stopni Celsjusza.

Źródła zanieczyszczeń Bałtyku
- rzeki przynoszące zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe
- ścieki komunalne i przemysłowe miast nadmorskich
- produkty wyrzucane przez statki (zrzuty wód balastowych)
- wiercenia na dnie morza
- katastrofy morskie
- porty rybackie
- rolnictwo
- turystyka

Działania na rzecz ratowania Bałtyku
Jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony środowiska morskiego jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. Można to osiągnąć poprzez rozwiązania instytucjonalne oraz instrumenty prawne i ekonomiczne, promujące takie działania, jak:
- budowa oczyszczalni ścieków,
- montaż filtrów przemysłowych zmniejszających emisję pyłów i gazów,
- budowa ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych,
- zmiana technologii przemysłowych na bardziej przyjazne dla środowiska powodujące zmniejszenie zużycia energii i wody oraz ilości ścieków i odpadów,
- szersze korzystanie ze źródeł energii odnawialnych – budowa elektrowni wodnych i wiatrowych,
- zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych w rolnictwie,
- wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych.

Istotna jest również szeroka edukacja ekologiczna prowadząca do zmiany postaw życiowych ludności. Wszyscy musimy mieć świadomość, że również od nas zależy los Bałtyku. Każdy z nas może zmniejszyć ilość wytwarzanych zanieczyszczeń poprzez:
- ograniczenie zużycia trudno rozkładalnych tworzyw sztucznych,
- zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych,
- oszczędzanie energii,
- zbieranie surowców wtórnych,
- ograniczenie stosowania środków piorących zawierających fosforany,
- dbanie o czystość plaż i wód przybrzeżnych,
- ograniczenie korzystania z samochodów i tym samym zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.

Podstawy prawne i organizacyjne ochrony środowiska Bałtyku:
Konwencja "O prawie morza" (UNCLOS) (1982) - nadaje suwerenne prawa w dziedzinie eksploatacji zasobów w wyłącznej strefie ekonomicznej oraz zobowiązuje państwa nadbrzeżne do ochrony środowiska przez zapobieganie zanieczyszczeniom ze źródeł lądowych.
Konwencja "O zapobieganiu zanieczyszczeniom morza przez statki wszystkich typów i platformy wiertnicze" (MARPOL 73/78) (1973) - określa zasady przewozu i usuwania ze statków i platform wiertniczych ładunków niebezpiecznych.
Konwencja "O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego" tzw. Konwencja Helsińska (1974) - określa zasady współpracy 9 państw nadbałtyckich w zakresie ochrony Bałtyku.
Organem wykonawczym jest Komisja Helsińska (HELCOM), która zbiera informacje o stanie środowiska Morza Bałtyckiego i ładunkach zrzucanych do niego zanieczyszczeń. Dane analizowane są przez grupy ekspertów i na tej podstawie opracowywane są zalecenia skierowane do państw - sygnatariuszy, zobowiązujące do ograniczenia ilości zanieczyszczeń oraz prowadzenia określonych działań na rzecz ochrony przyrody.
Konwencja "O rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach" tzw. Konwencja Gdańska (1973) - określa zasady współpracy pomiędzy państwami nadbałtyckimi w zakresie ochrony i zwiększania stanu żywych zasobów Morza Bałtyckiego i cieśnin duńskich. Organem wykonawczym jest Międzynarodowa Komisja Rybołówstwa Morza Bałtyckiego (IBSFC).

Jednocześnie Polska, przystępując do Unii Europejskiej ma możliwość wykorzystać część funduszy przeznaczanych na ochronę środowiska, na cele ochrony Bałtyku. Rozbudowa i unowocześnianie istniejących oczyszczalni ścieków, budowa nowych, szczególnie na terenach bezpośrednio przyległych do brzegu morskiego będzie cennym wkładem Polski w oczyszczenie wód Bałtyckich. Jednocześnie przyniesie to korzyść i dla Polski, czyste plaże przyciągną turystów a z tego właśnie starają się żyć gminy nadmorskie.

Dotyczy to również wykorzystania możliwości jakie stoją przed inwestorami chcącymi pracować nad pozyskaniem energii ze źródeł odnawialnych. Farmy wiatraków już są budowane nad morzem i dostarczają pierwszych MW energii elektrycznej. Poparciem władz nadmorskich gmin cieszą się elektrownie zasilane biogazem.

Daleka droga jeszcze przed Polską i krajami nadbałtyckimi do oczyszczenia całkowitego wód Bałtyku, zarybienia i powrotu fauny i flory do swojego pierwotnego stanu, ale pierwsze kroki zostały podjęte. A to już można uważać za sukces.