Prywatyzacja i komercjalizacja

Zgodnie z USTAWĄ z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U.02.171.1397 z późniejszymi zmianami) obowiązują dwie metody prywatyzacji:

POŚREDNIA, w tym:
- Oferta ogłoszona publicznie
- Przetarg publiczny
- Rokowania podjęte na podstawie publicznego zaproszenia
- Przyjęcie oferty przez podmiot ogłaszający wezwanie

BEZPOŚREDNIA, w tym:
- Sprzedaż przedsiębiorstwa
- Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki
- Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce

PRYWATYZACJA POŚREDNIA
Prywatyzacja pośrednia, w rozumieniu Ustawy, polega na zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji w spółkach.

Procesem poprzedzającym prywatyzację pośrednią jest komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego, która może być dokonana w innym celu niż prywatyzacja. Przedsiębiorstwo państwowe na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa państwowego i rady pracowniczej lub jego organu założycielskiego, a także z inicjatywy Ministra Skarbu Państwa może zostać przez tego Ministra przekształcone w spółkę akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialnością (komercjalizacja). Spółka wstępuje, o ile Ustawa nie stanowi inaczej, we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków. Od dnia zmiany formy organizacyjno-prawnej (dzień komercjalizacji) powstała w tym trybie spółka działa na podstawie przepisów Kodeksu Spółek Handlowych, ustawy z dnia 30 sierpnia 1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji oraz statutu/umowy spółki.

W spółce powstałej w skutek komercjalizacji Skarb Państwa obejmuje, do czasu prywatyzacji, 100 procent odpowiednio akcji lub udziałów.
Minister Skarbu Państwa reprezentuje Skarb Państwa - jako jedynego akcjonariusza/wspólnika takiej spółki - na Walnym Zgromadzeniu/ Zgromadzeniu Wspólników.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 Ustawy publiczny tryb zbywania akcji polega na poszukiwaniu potencjalnych inwestorów w trybie:
- oferty ogłoszonej publicznie,
- przetargu publicznego,
- rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia albo
- przyjęcia oferty złożonej przez podmiot ogłaszający wezwanie

Zapewnienie publicznego charakteru zbywania akcji Skarbu Państwa wymaga ogłoszenia oferty zbycia akcji, zaproszenia do składania ofert w przetargu lub zaproszenia do rokowań co najmniej w jednym dzienniku o zasięgu ogólnopolskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.

Zbywanie akcji/udziałów spółek Skarbu Państwa w innym trybie niż publiczny wymaga zgody Rady Ministrów.
Naruszenie ustawowych wymogów dotyczących trybu zbycia akcji/udziałów spółek Skarbu Państwa skutkuje nieważnością czynności prawnej.

Przed zaoferowaniem do zbycia akcji lub udziałów spółki powstałej w wyniku komercjalizacji dokonuje się szczegółowej analizy sytuacji prawnej majątku spółki, stanu i perspektyw rozwoju przedsiębiorstwa spółki, oszacowania wartości przedsiębiorstwa oraz oceny realizacji obowiązków wynikających z tytułu wymagań ochrony środowiska. Zakres analizy oraz inne istotne w tym zakresie informacje określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1997 r. w sprawie zakresu analizy spółki oraz przedsiębiorstwa państwowego, sposobu jej zlecania, opracowania, zasad odbioru i finansowania oraz warunki, w razie spełnienia których można odstąpić od opracowania analizy (Dz.U. Nr 69, poz. 408).

Oferta ogłoszona publicznie
Oferta zbycia akcji Skarbu Państwa powinna zawierać, w szczególności: dane indywidualizujące zbywcę; podstawę prawną zbycia akcji; firmę, siedzibę, adres spółki; przedmiot jej działalności; liczbę i rodzaj oferowanych akcji/udziałów; ich wartość nominalną; cenę sprzedaży akcji/udziałów; początek i koniec terminu związania ofertą przez składającego ofertę; miejsce składania pisemnych oświadczeń o przyjęciu oferty; wysokość wadium.
Z chwilą dojścia do składającego ofertę pierwszego oświadczenia o jej przyjęciu następują dwa skutki prawne. Po pierwsze, dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży akcji. Po drugie, w stosunku do pozostałych adresatów oferta przestaje wiązać. W przypadku niewpłacenia w terminie ceny za akcje zawarta w ten sposób umowa przestaje obowiązywać, a wpłacone wadium przepada.

Przetarg publiczny
Przetarg publiczny polega na publicznym zaproszeniu potencjalnych nabywców do składania przez ofert na zakup akcji/udziałów Skarbu Państwa.
W ogłoszeniu o przetargu określa się m.in. liczbę i rodzaj akcji, ich wartość nominalną, minimalną cenę sprzedaży jednej akcji oraz maksymalny okres związania uczestnika przetargu ofertą, formę, miejsce, tryb wniesienia wadium.
W określonym w zaproszeniu czasie potencjalni nabywcy po spełnieniu dodatkowych wymogów otrzymują pisemną informację o spółce. Po upłynięciu terminu składania ofert komisja powołana przez Ministra Skarbu Państwa otwiera wszystkie złożone przez potencjalnych nabywców oferty, ocenia ich zgodność z ogłoszeniem oraz dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty albo odstępuje od przeprowadzenia przetargu bez dokonania wyboru.

Umowa kupna-sprzedaży akcji/udziałów podpisywana jest w imieniu Skarbu Państwa przez Ministra Skarbu Państwa.

Rokowania podjęte na podstawie publicznego zaproszenia.
Zaproszenie do rokowań powinno zawierać, w szczególności: dane dotyczące zbywcy; podstawę prawną zbycia akcji/udziałów; dane dotyczące spółki; liczbę, rodzaj akcji; ich wartość nominalną; wskazanie przedmiotu rokowań; miejsce, tryb formę oraz termin złożenia odpowiedzi na zaproszenie do rokowań. Zbywca ma prawo zastrzeżenia w zaproszeniu do rokowań, w szczególności, iż może odstąpić od rokowań bez podawania przyczyn, zmienić procedurę i harmonogram rokowań.
Rokowania z potencjalnym nabywcą mają za przedmiot w przede wszystkim liczbę akcji/udziałów, cenę sprzedaży, warunki zapłaty, zobowiązania inwestycyjne, pakiet socjalny.

W procedurze rokowań dopuszcza się możliwość udzielenia wyłączności negocjacyjnej.
W trakcie trwania rokowań pracownicy Ministerstwa Skarbu Państwa oraz doradcy prywatyzacyjni nie informują osób trzecich o potencjalnych inwestorach i o przebiegu negocjacji. Do wiadomości publicznej podawane są tylko informacje uzgodnione z nabywcą, po podpisaniu umowy kupna-sprzedaży akcji.

Przyjęcie oferty przez podmiot ogłaszający wezwanie
Minister Skarbu Państwa, działając w imieniu Skarbu Państwa, może sprzedać akcje w odpowiedzi na wezwanie akcjonariuszy spółki publicznej uprawnionych lub zobowiązanych do wezwania:
- do zapisania się na sprzedaż akcji spółki publicznej przez wszystkich pozostałych akcjonariuszy,
- do zapisania się na sprzedaż w obrocie wtórnym, w okresie krótszym niż 90 dni, akcji dopuszczonych do publicznego obrotu, zapewniających co najmniej 10% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu,

- do zapisania się na sprzedaż pozostałych akcji spółki publicznej na rzecz akcjonariusza, który stał się posiadaczem akcji spółki, w liczbie zapewniającej łącznie ponad 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu.


PRYWATYZACJA BEZPOŚREDNIA
Głównym założeniem prywatyzacji bezpośredniej jest stworzenie możliwości dokonywania szybkich zmian własnościowych w przedsiębiorstwach państwowych, określanych jako małe i średnie.

Prywatyzacja bezpośrednia znajduje zastosowanie głównie w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw i następuje poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa - w rozumieniu art. 55¹ kodeksu cywilnego, zwanego dalej "przedsiębiorstwem". Prywatyzacja ta ma charakter bezpośredni, to znaczy: realizowana jest bez przyjmowania przez przedsiębiorstwo państwowe formy organizacyjno-prawnej w postaci jednoosobowej spółki Skarbu Państwa.
Podmiotami uczestniczącymi w procesie prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa państwowego mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne.

Cechą wyróżniającą prywatyzację bezpośrednią jest dokonywanie jej przez organy założycielskie przedsiębiorstw państwowych w imieniu Skarbu Państwa, za zgodą Ministra Skarbu Państwa. Proces przygotowania i realizacji prywatyzacji bezpośredniej jest zdecentralizowany - decydującą rolę odgrywają tu organy założycielskie - 16 wojewodów. Minister Skarbu Państwa w ustawowym zakresie kontroluje i nadzoruje prywatyzację bezpośrednią przez wyrażenie zgody na uruchomienie realizacji poszczególnych projektów. Na początku roku 2002 Minister Skarbu Państwa upoważnił Dyrektorów Delegatur Terenowych MSP do wydawania w jego imieniu zgód na prywatyzację bezpośrednią przedsiębiorstw państwowych nadzorowanych przez wojewodów.

W gestii wojewodów leży inicjowanie procesu prywatyzacji bezpośredniej, przygotowanie przedsiębiorstwa państwowego do prywatyzacji, wyłanianie inwestorów, ustalanie warunków transakcji, a po uzyskaniu zgody Ministra Skarbu Państwa na prywatyzację danego przedsiębiorstwa państwowego, sfinalizowanie procesu prywatyzacji i podpisanie w imieniu Skarbu Państwa odpowiednich umów z inwestorem.

Prywatyzacja bezpośrednia realizowana jest z uwzględnieniem zobowiązań wobec pracowników (utrzymanie miejsc pracy, pakiety osłon socjalnych) i inwestycji, w tym ochrony środowiska.

Sprzedaż przedsiębiorstwa
Ta forma prywatyzacji bezpośredniej może być stosowana do wszystkich przedsiębiorstw, zwłaszcza do przedsiębiorstw słabszych ekonomicznie, które wymagają inwestycji.

Zapłata za przedsiębiorstwo może być dokonywana w ratach. Zgodnie z ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji pierwsza rata wynosi co najmniej 20 procent ceny ustalonej za przedsiębiorstwo. Pozostała część może być spłacana w oprocentowanych ratach w okresie do 5 lat.

Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki
Kolejną formą prywatyzacji bezpośredniej jest wniesienie przedsiębiorstwa do spółki. Polega ona na tym, iż Skarb Państwa wnosi do spółki aport w postaci przedsiębiorstwa i obejmuje w zamian odpowiednią ilość udziałów albo akcji. Ta forma prywatyzacji znajduje zastosowanie szczególnie w przypadku prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw, wymagających znacznych nakładów, w tym na inwestycje, ponadto ma na celu zapewnienie wejścia do spółki wiarygodnych inwestorów strategicznych (krajowych i zagranicznych). Do spółki mogą przystąpić również pracownicy, wierzyciele (konwersja wierzytelności) i inne podmioty.

Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce
W przypadku oddawania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania ustawodawca ograniczył krąg podmiotów, którym prywatyzowane przedsiębiorstwo może być przekazane, poprzez wprowadzenie zapisów preferujących spółki kapitałowe krajowych osób fizycznych, w tym pracowników przedsiębiorstwa państwowego.

Umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania jest zawierana na okres nieprzekraczający 15 lat. Jeżeli spółka spełnia wymagania określone w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji, to może przejąć przedsiębiorstwo z pominięciem trybu publicznego.

Przy wnioskowaniu o zastosowanie tej ścieżki prywatyzacji należy pamiętać, że odpłatne korzystanie z mienia Skarbu Państwa wiąże się z koniecznością ponoszenia przez spółkę opłat na rzecz Skarbu Państwa (rat kapitałowych i opłat dodatkowych). Ich wysokość jest uzależniona od wartości przedmiotu umowy oraz czasu trwania umowy. Ponieważ są to dość znaczne obciążenia, możliwość stosowania tej formy prywatyzacji powinna dotyczyć przedsiębiorstw o korzystnej sytuacji ekonomiczno-finansowej. Ponadto wymagane jest spełnienie przez spółki ubiegające się o możliwość odpłatnego korzystania z przedsiębiorstwa szeregu warunków (zgromadzenie odpowiedniego kapitału założycielskiego, korzystnej jego struktury, opracowania realnego planu działania, itp.), wskazujących na efektywne działanie spółki oraz wywiązywanie się z zobowiązań, w tym na rzecz Skarbu Państwa. Z drugiej strony stosowanie tej ścieżki prywatyzacji może być ograniczone w stosunku do przedsiębiorstw charakteryzujących się sezonowością produkcji, w których możliwości sprawnego działania są w znacznej mierze uzależnione od finansowania ze środków obcych (kredyty).

Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce z udziałem pracowników nie zapewnia w wielu przypadkach odpowiedniego dopływu kapitału przeznaczanego na rozwój i inwestycje w nowopowstałym podmiocie gospodarczym. W związku z tym w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji wprowadzono warunek, aby co najmniej 20% kapitału założycielskiego spółki pracowniczej obejmowane było przez osoby fizyczne niezatrudnione w prywatyzowanym przedsiębiorstwie tzn. inwestorów zewnętrznych.

Procedura prywatyzacji bezpośredniej
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE
inicjatywa organów przedsiębiorstwa INWESTOR
inicjatywa (oferta) inwestora w sprawie prywatyzacji
ORGAN ZAŁOŻYCIELSKI /WOJEWODA/
Inicjatywa organu założycielskiego w sprawie prywatyzacji

Czynności podejmowane po zaistnieniu przesłanek rozpoczynających proces prywatyzacji:

1. Zlecenie w trybie publicznym przeprowadzenia analizy przedsiębiorstwa zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1997r. w sprawie zakresu analizy spółki oraz przedsiębiorstwa państwowego, sposobu jej zlecania, pracowania, zasad odbioru i finansowania oraz warunków, w razie spełnienia których można odstąpić od opracowania analizy.
2. Ogłoszenie publiczne o przetargu lub rokowaniach w sprawie sprzedaży przedsiębiorstwa oraz rokowań w sprawie wniesienia przedsiębiorstwa do spółki (przy oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania nie obowiązuje tryb publiczny)
3. Przeprowadzenie postępowania, wyłonienie nabywcy lub wyłonienie wspólnika (inwestora) przy wniesieniu do spółki oraz określenie warunków prywatyzacji.
4. Przekazanie wniosku do właściwej terenowo Delegatury Ministra Skarbu Państwa.
DELEGATURA MINISTRA SKARBU PAŃSTWA
1. Analiza merytoryczna i prawna wniosku o sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie do spółki lub oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
2. Korespondencja z organem założycielskim w przypadku konieczności uzupełnienia dokumentów, wyjaśnienia wątpliwości
3. Wyrażenie zgody na prywatyzację bezpośrednią
4. Przesłanie zaakceptowanego wniosku bądź pisma o braku zgody do organu założycielskiego
ORGAN ZAŁOŻYCIELSKI /WOJEWODA/
Czynności podejmowane po uzyskaniu zgody Ministra Skarbu Państwa na prywatyzację:

1. Wdrażanie i przeprowadzenie prywatyzacji na uzgodnionych warunkach, zawarcie odpowiednich umów, przeniesienie własności, bądź przekazanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
2. Wystąpienie z wnioskiem o wykreślenie przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw państwowych
3. Powiadomienie MSP o dokonaniu prywatyzacji bezpośredniej i wykreśleniu przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorców.
4. Przekazanie MSP umowy sprzedaży, umowy spółki (statutu), do której wniesiono przedsiębiorstwo lub umowy o oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania i innych istotnych informacji, w celu wykonywania praw i obowiązków Skarbu Państwa wynikających z umowy

Argumenty na rzecz prywatyzacji
• Zarządzanie państwowe powoduje, że często firmy zamiast inwestować w nowoczesne technologie, utrzymują przestarzały przemysł ciężki, za co płaci całe społeczeństwo.
• Państwowy monopolista nie musi odpowiadać przed konsumentem, który nie może wybierać różnych usługodawców. Podział i prywatyzacja firmy może wprowadzić konkurencję.
• Znacjonalizowane zakłady stają się polem do walki o wpływy polityczne. Odbywają się wojny o to, kto ma być prezesem państwowej firmy. Populistyczni politycy próbują rozgrywać głosy załóg wielkich państwowych molochów. Obiecują im “walkę z bezrobociem” i w zamian za to chcą, żeby na nich głosować. Efektem są ogromne straty generowane przez państwowe firmy, za które musi płacić całe społeczeństwo. Prywatyzacja może zakończyć to błędne koło.