Społeczeństwo polskie w XVI wieku - rozwój.

Wiek XVI (rozwój):
- szlachta: w XVI wieku ziemie polskie zamieszkiwało około 8 milionów ludności z czego 10% stanowiła szlachta. Miała ona najwyższe znaczenie w kraju szczególnie pod względem politycznym. Jej procentowa ilość była jedną z największych w całej Europie. Stanowiła ona jednak dość zróżnicowaną grupę patrząc pod względem majątkowym, gdyż była ona podzielona na magnaterie (najbogatsza grupa szlachecka), gołote szlachecką (grupa szlachty, która nie posiadała własnego majątku) oraz najliczniejszą grupę, którą stanowiła szlachta zagrodowa (posiadała ona swoje majątki i gospodarstwa). Szlachta dążyła do ograniczenia władzy króla. Ich pozycja umocniła się dzięki nadanym im przywileją szlacheckim. (przywileje nadane w XV wieku obowiązywały również w późniejszych latach). Zagwarantowała sobie ona dzięki nim m.in. takie prawa jak: chłopi i mieszczanie nie mogli nabywać ziem, prawo chłopskie zostało ograniczone do minimum, mieszczanie nie mogli sprawować urzędów państwowych a szlachta została zwolniona z opłat celnych przez co ceny ich produktów były tańsze i częściej kupowane niż produkty mieszczan. Dzięki przywilejom wzrosła również ich rola polityczna, gdyż bez ich zgody władca nie mógł ustanawiać nowych praw, podatków, nie mógł również zwoływać pospolitego ruszenia. Przywileje szlacheckie zapewniły również ochronę, ponieważ król zapewnił szlachtę, że nie będzie konfiskował ich majątków, ziem bez wyroków sądu oraz nie uwięzi żadnego szlachcica bez wyroku sądu. Najważniejszym dla szlachty przywilejem był chyba jednak „NIHIL NOVI” , który mówił, że żadna nowa ustawa nie mogła być chwalona bez zgody izby poselskiej, w której skład wchodziła właśnie szlachta. Szlachta w XVI wieku bogaciła się dzięki temu, że Polska była ośrodkiem zboża w Europie.

- chłopi: stanowili oni 64% spośród 8 milionów mieszkańców. Sytuacja chłopów w XVI wieku była lepsza niż w poprzednich stuleciach. Szlachta wykorzystując swoją pozycję w państwie przeforsowała jednak szereg ustaw, które miały na celu ograniczenie praw chłopa. W tym przypadku, również dużą rolę odgrywały przywileje ale w sytuacji chłopów miały one na celu osłabić ich pozycje. Jeden z punktów przywileju piotrkowskiego brzmi „Tylko jeden syn chłopski mógł opuścić wieś w celach zarobkowych lub związanych z nauką (po zakończeniu pracy lub nauki musiał wrócić do wsi, by uzyskać dokument od pana nadający mu pełną wolność ). Konstytucja z roku 1509 wprowadzała zasadę, że zgodę na kształcenie musi dać pan i ma się ono rozpocząć przed 12 rokiem życia.” Inne dotyczyły m.in. tego, że rocznie tylko jeden chłop może opuścić wieś. Ograniczono także możliwość przemieszczania się ludzi nie mających zatrudnienia ani stałego miejsca pobytu do miast w celach zarobkowych. Celem
Wiek XVII (upadek):

- szlachta: wierzyła ona w to, że wywodzi się z rodu walecznego ludu Sarmatów, dlatego też kultura szlachecka często była nazywana sarmacka. W warunkach, upadku gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej, miast i mieszczaństwa, ubożeniu drobnej i średniej szlachty, wzrosła potęga magnatów. Drobna szlachta pełniła służbę w dobrach magnackich, zamożniejsza pełniła rolę zarządców. W sejmie przekupiona szlachta przestaje służyć Polsce, a zaczyna służyć rodzinom magnackim, z którymi była związana. Działało to zgubnie na politykę wewnętrzną kraju jak również i zagraniczną. Szczególnego znaczenia nabrało liberum veto. Wszystkie uchwały podjęte na obradach zostawały unieważnianie. Przyczyną zrywania sejmów było warcholstwo szlachty, przedstawianie interesów swoich województw nad interes ogólny. Szczególnie winni byli magnaci, którzy doprowadzali do zrywania sejmów. Magnateria w polityce kierowała się tylko własnym interesem i korzyścią. Stała się narzędziem politycznym obcych państw na terenie własnego kraju. Władza królewska miała coraz mniejsze znaczenie, niejednokrotnie szlachta pod wodzą magnatów występowała zbrojnie przeciw królowi. Anarchia zapanowała również w sądownictwie. Sądy surowo karały chłopów, mieszczan, drobną szlachtę, lecz były pobłażliwe dla magnaterii i ich klienteli. Niesprawiedliwość sądów i przekupstwo sędziów doprowadziło do lekceważenia prawa przez stany wyższe. W miarę upływu czasu malała rola szlachty. Był to wynik pogarszającej się sytuacji ekonomicznej państwa, co uderzyło głównie w szlachtę i mieszczaństwo. Magnaci zachowali swoje majątki, nawet jeśli zostały poważnie uszczuplone.

- chłopi: wojny w XVII wieku całkowicie osłabiły państwo polskie. Liczne przemarsze wojsk powodowały ogromne straty, palono domy rabowano plony. Chłopi nie posiadali środków na odbudowę ich. Na chłopa nałożone był liczne obowiązki wobec jego pana, szczególnie uciążliwe były pańszczyzny, ponieważ została ona podniesiona. Szlachta traktowała chłopów jako cześć swojego inwentarza. Pan mógł nawet sprzedać swojego poddanego. Chłopi pracowali na folwarkach niechętnie i mało wydajnie. Zaś źle uprawiana ziemia dawała jeszcze mniejsze plony. Chłopi nie kupowali wyrobów rzemieślniczych bo nie mieli pieniędzy zaś szlachta sprowadzała je z zagranicy

- mieszczanie: mieszczanie stracili część klientów, którzy kupowali ich towary, ponieważ chłopi nie mieli pieniędzy na zakup ich wyrobów rzemieślniczych. Miasta, w których w poprzednim stuleciu handel rozwijał się w dobrym kierunku były całkowicie zniszczone.

- duchowieństwo: kościół w XVII wieku tracił wiernych. Nie przyczyniło się to jednak do ubożenia duchowieństwa. Ich pozycja tylko w niewielkim stopniu była inna od tej w XVI wieku.

Moim zdaniem życie w XVI wieku było dla wszystkich stanów lepsze niż w XVII. W znacznym stopniu przyczynił się do tego rozwój handlu (zboże). Polska była głównym spichlerzem zboża w Europie.