Historia wychowania

HISTORIA WYCHOWANIA

ANTYK – poglądy pedagogiczne Platona, Arystotelesa Kwinteriana.
Grecja / Police/ była państwem składających się z Panstw-Miast gdzie wartością był wolny człowiek, który gardził pracą. Pracę wykonywali tylko niewolnicy, którzy byli zdobywani poprzez wojny między Panstwami-miastami, ich podbijanie oraz poprzez kupowanie niewolników.
1900pne do Grecji przybyli Achajowie na wyspy Greckie, którzy stworzyli KULTURE MYCEŃSKĄ, która się rozpowszechniła.
1700pne rozwój kultury myceńskiej został zahamowany poprzez najazd szczepów z Pn.-wch DORÓW, którzy opanowali obszar Grecji i Lakonie. Dorowie- SPARTANIE podbili Achajów.
Achajowie zostali podzieleni na 2 grupy społeczne:
1. HELOCI – niewolnicy, którzy zostali pozbawieni praw i walczyli z najeźdźcami najeźdźcami kraj
2. PERIOJKOWIE – próbowali się układać z Dorami, uzyskali przywileje gospodarcze jednak nie mieli praw politycznych.

W 8 wieku pne Spartanie wciąż zmuszeni byli stłumiać powstania co jakiś czas. W związku z tym zmieniono styl życia obywateli na poświecenie i podporządkowanie się dla obronności państwa. W tym czasie w Sparcie rządziło w sposób demokratyczny 2-ch króli i Rada starczych/ GERUZJA/. Pracę tych władz nadzorowali EFOROWIE / organ kontroli/.

Etapy rozwoju wychowania i Sparcie:

10-8 wiek pne – zabiegom wychowawczym i kształceniu poddawani byli członkowie rodzin królewskich Uczeni byli prawa, dekretów, dyscyplin olimpijskich, sprawności fizycznej, pływania, jazda konna, rzut dyskiem itp. Ideałem wychowawczym był ZOŁNIERZ I POLITYK

6 wiek pne – Podporządkowanie spraw Państwu. Dzieci od samego początku były wychowywane dla obronności kraju.
Nie istniała w tym czasie szkoła jako instytucja.
Do 7-go roku życia rodzice uczyli dzieci pisać i czytać.Zarówno chłopcy jak i dziewczęta. Dzieci kalekie i ułomne były zabijane lub podrzucane niewolnikom, którzy je wychowywali.
Po 7 roku życia
Dziewczynki organizowano w oddziały gdzie poddawano je ćwiczeniom fizycznym. W koszarach uczone są strzelania z łuku. Potrafią robić to samo co chłopcy. Na noc wracają do domów. Po 18 roku życia zajmowały się zakładaniem rodzin oraz wychowywaniem dzieci..
Chłopcy po 7 roku życia idą do koszar i znajdują się tam do 17-18 lat.
8-12 gry i zabawy, lżejsze ćwiczenia fizyczne
12-16 ćwiczenia lekkoatletyczne i …
17-18 chłopcy idą do EFEBII wojskowej /do 20-21 lat/ musztra, sztuka władania bronią, prace o charakterze wojskowym, ćwiczyli zapasy, rzut dyskiem i oszczepem
Po ukończeniu Efebii szli do wojska na około 10 lat a następnie państwo nakazuje znaleźć żonę i płodzić synów.
Wychowanie takie miało wytworzyć żołnierza z obywatela. Podczas trwania tego szkolenia nikt nie dba o dzieci,nie dostają jedzenia ani żadnych ubrań. Zmuszone były do kradzieży pożywienia i „załatwienia” sobie spania. Dzieci były karcone nie za sam akt kradzieży ale za fakt złapania ich na gorącym uczynku popełnienia kradzieży. Chłopców uczono niewygody, wytrzymywanie chłodu, chodzenia boso, zaprawiano w niskich temperaturach, uczono sprytu. Nie wolno im było nawiązywać kontaktów towarzyskich miedzy sobą oraz rozmowy z innymi dziećmi, odpowiadały krótko i treściwie na dany temat – LAKONICZNA WYPOWIEDZ. W związku z procesem szkolenia i warunkach w jakich się odbywały powstało określenie SPARTAŃSKIE WARUNKI.. Chłopcom nie można było uskarżać się na warunki. Program szkolenia nie przewidywał nauki czytania i pisania dzieci tylko uczono je na pamięć prawa spartańskiego, historii narodu, dekretów, poetyckie utwory patriotyczne, śpiewu chóralnego chóralnego pieśni wojskowych.
SPARTA- brak instytucji szkoły jedynie nauczenie wojskowe w koszarach.

ATENY- /Attyka/

Wychowanie w kręgu kultury myceńskiej. Panowały dobre stosunki miedzy sąsiadami. Wszelkie spory były załatwiane polubownie, drogą mediacji.
Do 7 wieku pne obowiązywał wychowanie podobne jak w Sparcie tj,wychowanie wojskowe ukierunkowane na obronności kraju. Obywatel – Dobry żołnierz.

KOLOKOGARHIA – ideał ateński, doskonałość fizyczna, umysłowa, piękne ciało, cnotliwość, moralność, wykształcony człowiek.
Do 7 lat dziecko pozostawało w domu przy matce, która się nim opiekuje i bawi oraz uczyła postaw pisania,
Od 7 lat rozpoczynają naukę chłopcy natomiast dziewczęta uczyły się w gospodarstwa domowego, matki same uczyły czytania i pisania, szycia itp. zajęć domowych.
Chłopcy chodzą do szkoły pod opieką pedagoga /niewolnik, który szedł za chłopcem do szkoły i niósł mu przybory szkolne. Tam czekał na koniec zajęć a następnie odprowadzał dziecko do domu./ PEDAGOG – osoba prowadząca dziecko do szkoły.
Szkołę prowadził jeden nauczyciel na swój własny rachunek.

Po czasie pojawiła się specjalizacja nauczycieli i w szkołach pojawiają się różni nauczyciele od danych tematów.
1. Pierwszy - Gramatysta, uczy dziecko pisania, rachunków, literatury.
2. Drugi - Lutnista, uczy muzyki i gry na lutni
Nauczyciele prowadzili zajęcia z każdym dzieckiem z osobna i nauczanie zaczynało się od:
• wyuczenie liter alfabetu, ich głosu
• rozpoznawanie liter
• nauka czytania ok. 2 lata
• nauka pisania
• arytmetyka - poznanie 4 podstawowych działań matematycznych + - * / .
W wieku 9 lat
Gramatysta nauczał: utworów poetyckich, historii narodu, geografii, zasad życia społecznego, polityki, etyki, mitologii.
Lutnista kontynuował naukę gry na lutni, śpiewu, deklamacji, melodii i rytmu.
Po 13 roku życia
Chłopiec przechodził do szkoły zwanej PALESTRA /boisko sportowe/ i jest tam pod opieką PEDOTRIBY. Nauczany tam jest pierwszego stopnia wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki /5-cio bój, nauka pływania/. Do szkół przychodzą wysocy urzędnicy państwowi i politycy, którzy rozmawiają i nauczają o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli.

Po Palestrze dzieci przechodziły do GIMNAZJUM /stadion sportowy/ gdzie urzędowali SORFONIŚCI / urzędnicy państwowi/. Nauczyciel który utrzymywał szkołę to GIMNAZJARCHA. Młodzi chłopcy nauczani byli wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki,o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli. Dodatkowo ćwiczono sprawność fizyczną.

18-19 lat młodzieniec szedł do EFEBII wojskowej trwającej 2 lata gdzie pobierał nauki wojskowe i obywatelskie.
Pierwszy rok – podstawowe prace żołnierskie
Drugi rok – praca w sztabie wojskowym.

Kultura helleńska / nazwa pochodzi od Hellady/ oznaczała wysoki poziom kultury, na której wzorowały się inne państwa ówczesnego okresu.

STAROŻYTNY RZYM

Okres starożytnego Rzymu dzieli się na 2 okresy tj.:
1. Republika
2. Cesarstwo

REPUBLIKA

Około 6 wieku pne w starożytnym Rzymie panowała przewaga gospodarki rolnej nad miejską. Wobec tego wytworzył się ideał OBYWATELA – GOSPODARZA.
Właściciel dużej plantacji, pola cytrusów, oliwek. Ideał dobrego gospodarza umie zarządzać całym gospodarstwem tj, niewolnikami, sprzedażą, przechowywaniem, zarządzaniem majątkiem itp.
Młodzi chłopcy przysposabiani byli do tego ideału zarządcy majątku gospodarki

Do 7 lat pod opieką matki chłopcy i dziewczęta uczyły się pisania i czytania.
Po 7 roku dziewczęta pozostawały w domu gdzie uczyły się jak prowadzić dom, haftowania, wyszywania, przygotowywania posiłków.
Natomiast chłopcy byli pod opieką ojca, który uczył gospodarstwa i zarządzania służbą, niewolnikami. Zaznajamiany był z prawami 12 tablic Od. 450 pne uczono jeszcze czytania i uczenia się na pamięć.
Od 14 lat chłopiec mógł być oddany na tzw. . praktykę do urzędnika, polityka, prawnika gdzie mieszkał u niego. Za praktykę rodzice musieli zapłacić.

Chłopcy po 18 roku życia musieli iść do Efebii na 2 lata – wychowanie wojskowe.
1. zwykłe prace żołnierskie
2. praca w sztabie
Po ukończeniu Effebi mężczyzna taki był wolny i mógł założyć swoją rodzinę i mieć dzieci.

Dziewczęta w tym czasie uczyły się wszystkiego w domu z nauczycielem, za którego trzeba było zapłacić. Nauczycielami również byli niewolnicy wykształceni. Mogli oni mieszkać w takim gospodarstwie być traktowani na prawach rodzinnych. Jednakże w każdej sytuacji niewolnik mógł być sprzedany.

Natomiast biedne dzieci z miast chodziły do szkół publicznych LUDUS, gdzie uczęszczali zarówno chłopcy i dziewczęta. Nauczyciele to LITERATORZY. Kosztami utrzymania szkoły przerzucone było na miasto.
Dzieci uczyły się tam:
• czytania
• po 2 latach pisania
• arytmetyki
• przerabiano opowiadania z dziejów Rzymu
• deklamacja ballad
• nauka pieśni patriotycznych
• literatura prawa 12 tablic
Ok. 3 wieku pne w szkołach LUDU pojawili się nauczyciele arytmetyki – KALKULATORZY. W szkołach tych pojawia się specjalizacja nauczycieli.

Powstaje kultura Hellenistyczna – wpływ kultur greckiej i rzymskiej. Pod koniec 2 wieku pne w państwie rzymskim upowszechnia się język grecki i zaczynają powstawać pierwsze prywatne szkoły, które są bardzo drogie. Nauka tam jest pobierana od 12 roku życia.
W szkole takiej językiem wykładowym jest grecki a nauczano:
• literatury greckiej
• 7 sztuk wyzwolonych / astronomia, muzyka, arytmetyka, retoryka,
Ważną rolę w tej szkole odgrywają nauczyciele muzyki.
TYMOTEUSZ - nauczyciel muzyki w Rzymie, bardzo drogi, dziecko musiało już znać muzykę, brał podwójne gaże za to by najpierw oduczyć nauki muzyki starego nauczyciela a następnie nauczyć na nowo.
W tym czasie pojawia się ranking nauczycieli, określający ich jakość nauczania i renomę.

CESARSTWO

Po licznych podbojach w Europie cesarz ogłasza się CEZAREM i zaczęto zaszczepiać kulturę rzymską.
Z okresem cesarstwa powstają nowe ideały z dobrego gospodarza na polityka i urzędnika /zapotrzebowanie w związku z licznymi podbitymi ziemiami Europie/.
Powstaje coraz więcej szkół LUDUS gdzie program nauczania jest niezmienny.

Powstają też nowe szkoły RETORYCZNE, po których zdobywano dobre wykształcenie.W nich uczniowie nauczani byli rozwiązywania trudnych zadań na temat prawa, polityki. Nauczano w niej 3-ch rodzaji mów: Doradcze, Sądowe, Panegiryczne/wychwalające/.
Uczono również prawa i mów CYCERONA / najlepszy retoryk/
Nauka trwała 3 lata i kończyła się w wieku 20-21 lata następnie edukacja wojskowa.
Kobiety nie mogły się uczyć w tej szkole.
Właścicielem takiej szkoły był Kwintylian – wybitny prawnik i retor.

CHRZEŚCIJANIZM

Następuje okres rozwijania się chrześcijaństwa, coraz bardziej rozszerzał swoje wpływy społeczne i ekonomiczne. Od około 5 wieku następują zmiany stosunków politycznych, powstają nowe państwa, które przejmują nową religię. Powstają nowe zakony kościelne żeńskie i męskie twierdzeniem, iż, życie doczesne jest tylko chwilą, trzeba żyć uczciwie, kochać Boga i miłować bliźniego.
Pojawia się nowy ideał człowieka tj. ASCEZY / dbanie o sprawy duchowe a nie o cielesne/ który zaczyna wypierać ideały antyczne.

Św. Augustyn postuluje by nie uczyć pisma i czytania żeby ludzie za dużo nie czytali i przez to nie myśleli. Kościół nie dążył do tego by kształcić ludzi.
Zaczęły podupadać szkoły antyczne przez tego typu działania i z upadkiem Cesarstwa Zachodnio-rzymskiego w roku 497ne zaczyna się okres Średniowiecza.
Kościół nie chce się dzielić swoją wiedzą i doświadczeniem. Zajmuje się tylko życiem przyszłym poprzez bezwiedne oddanie dla Boga. W społeczeństwie pojawiają się masy analfabetów. Doszło do takiego stanu, że nawet sam król i jego otoczenie nie umieją pisać i czytać.

1. Wobec tego Karol Wielki zakłada szkołę pałacową by uczyć się i kształcić oraz wymusza na Papieżu by powstały szkółki przykościelne.. Są one dla osób chętnych z wykładanym językiem łacińskim.

801r ne początek powstania SZKÓŁ PARAFIALNYCH w Europie. Nauczano jedynie śpiewu, rachunku, czytania, pisania, ministrowania. Nauczycielami są proboszczowie danych kościołów, którzy mają obowiązek ich utrzymywania. Jednak w szkołach nauczają również kościelni jak i sami absolwenci tych szkół. Najlepszy rozwój szkolnictwa parafialnego był w Anglii natomiast najgorzej się rozwijało w Niemczech i Francji.
Jedynie w wieku 7 ne we Florencji powstały szkółki, które nauczały 10000chłopców i dziewcząt.


2. SZKOŁY KOLEGIACKIE – znajdowały się katedrze mniejszych miastach przy kościołach. Realizowały nauczanie 7 sztuk wyzwolonych.
W 1200r powstaje UNIWERSYTET PARYSKI /kościelny/

3. Typem szkół kościelnych były SZKOŁY KLASZTORNE. Nie przyjmowano do takiej szkoły nikogo, kto nie chciał po takiej szkole zostać w Kościele i służyć Bogowi.
Klasztory miały różne specjalizację i w każdym uczono czegoś innego w zależności od typu klasztoru, czym się zajmował. Np. Benedyktyni nauczali przepisywania ksiąg, poprzez to do klasztornych szkół przyjmowano chłopców ze zdolnościami artystycznymi.
W roku 529 powstaje w Europie na Monte Cassino pierwszy klasztor u benedyktynów, którzy nauczali nie tylko osoby, które po nauce chcą zostać w Kościele.Nauczano tam: pisania, czytania, psalmów kościelnych, rachowania, i specjalizacji zakonu.

3. SZKOŁY KATEDRALNE – w 826r powstają z inicjatywy papieża Eugeniusza II
Powstają przy siedzibach biskupów dużych miastach. Szkoły te skupiały wokół siebie ludzi uczonych. Przyjmowano tam młodzież dorosłą, którą nauczano 7 sztuk wyzwolonych:
• TRIWIUM /trójdrożne/ - gramatyka, retoryka, dialektyka
• KWADRIVIUM /czterodrożne/ - muzyka, astronomia, geometria, arytmetyka.

Gramatyka – znajomość słów, zwrotów łacińskich, analiza utworów /studiowano dystychyKatana/
Retoryka – stworzenie stylu kancelaryjnego, redagowanie dokumentów, listów, podstawy prawa kanonicznego katedrze państwowego.
Dialektyka – zasady logicznego rozumowania/ logika/ Zazwyczaj tego rezygnowano żeby logicznie nie myśleć katedrze Biblii.
Muzyka – śpiew psalmów, gra na instrumencie, śpiew chóralny.
Astronomia – obliczanie ruchomych świąt katedrze kalendarzu kościelnym/ nauka związana z Arytmetyką/
Geometria – związek geografią, znajdowanie na mapie miejsc w Biblii.

W katedrze nauczano 7 sztuk a w reszcie szkół tylko 3. Mogły być wprowadzone elementy: filozofii, medycyny, teologii. Zaznajamiano z prawem kanonicznym.

SZKOLNICTWO POLSKIE

Dynamiczny rozwój szkół w Polsce nastał w 12/13 wieku. Szkół katedralnych było 13 a kolegiackich 14.
W 1257r SYNOD ŁĘCZYCKI zabronił zatrudnienia w szkołach kościelnych niemieckich nauczycieli.
W 13 wieku rozwijają się szkoły parafialne. W 14 i 15 wieku na terenie Polski było już ich 3000. Poziom tych szkół był bardzo zróżnicowany. W mieście stały one na wyższym poziomie niż na wsi i realizowano w nich nawet elementy kwadrivium.
Sławni Polacy:
• Witello
• Mikołaj z Polski –autor licznych rozpraw z zakresu medycyny, profesor na Uniwersytecie w Monpelier.
• Mateusz z Krakowa – słynny scholastyk i rektor Uniwersytetu w Hagelbergu.

Po 10 wieku państwa powstawały na podstawie praw krajowych. Były potrzeby na wykształcenie ludzi np. polityków, urzędników. Istniało duże zapotrzebowanie na tych ludzi. Szkolnictwo kościelne nie wystarczałoby wykształcić naukowców, lekarzy itp., którzy potrzebni byli do leczenia i zwalczania zaraz i epidemii panujących miastach i wioskach.

I. UNIWERSYTET BOLOŃSKI 1112r.
Powstał ze szkół prawniczych. Był całkowicie świecki, nie było zwierzchności Papieża i nie wykładano tam teologii. Bogatsi mieszczanie /patrycjusze/ założyli ten uniwersytet gdzie wysyłali tam swoje dzieci by je kształcić i podnieść swój stan społeczny. Studiowano tam Prawa Rzymskie, 7 sztuk wyzwolonych zgłębiając je jeszcze bardziej ARTES LIBERALE, medycynę a w późniejszym czasie Prawo Kanonickie.

W systemie bolońskim REKTOREM był student ostatniego roku /5/, wybierany raz na rok. Dolną granicą studiowania był wiek 18-19 lat. Musiał być bogaty gdyż z własnych pieniędzy opłacał działalność rektoratu. Nie musiał zdawać egzaminów, był zwierzchnikiem wszystkich profesorów i studentów. Odbierał przysięgę profesorów na wierność uczelni. Układał plan zajęć dla całej uczelni. Sadził profesorów i studentów za drobne przewinienia, pobicia, konflikty. W poważniejszych sprawach jak np. zabójstwa, kontakty z mężatkami studentów, uszkodzenia ciała przez obcięcie członków przekazywał sprawy do Sądów Miejskich. Odnośnie decyzji Rektora nie było możliwości odwołania. Rektor jako jedyna osoba na uczelni mogła nosić przy sobie broń- symbol władzy. Był wybierany spośród wszystkich studentów. Ustalał daty świąt studenckich jak juwenalia i beanalia /otrzęsiny/Rektor nie mógł być żonaty i nie mógł być osobą duchowną.
Studenci sami płacili profesorom za wykłady. Oraz sami moli sobie wybierać profesorów, którzy ich uczyli. W najlepszych godzinach 9-12 wykładali najlepsi profesorowie zwyczajni. Wykładowym językiem nauczania był łaciński.
Studenci sami wybierali sobie stancje w których mieszkali. Mieszkała nawet z nimi służba. Przybywając do miasta gdzie studiowali musieli przywieść ze sobą odpowiednią ilość pieniędzy żeby wystarczyło im na całe studia. Uczelnie takie miały bardzo duży wpływ na rozwój miasta poprzez handel i podróżników.
Miasta nadawały studentom specjalne prawa sprzyjające im. Np. zakaz sprzedaży drożej niż innym ludziom. Byli zwolnieni z opłacania cła za sprowadzane rzeczy do kraju w którym studiowali. Wyznaczano nawet lichwiarza, który pożyczał im pieniądze na mały procent /1%/. Obowiązek ścigania przestępców/ priorytetowe sprawy/, którzy napadali na nich i grabili. Jeżeli nie udało się znaleźć przestępcy to miasto miało obowiązek zrekompensowania straty. Była to pierwsza konstytucja Uniwersytetu!!!

II. UNIWERSYTET PARYSKI 1200r.
Podporządkowany był Papieżowi. Wykładano na nim teologię, Prawo Kanoniczne, Medycynę, 7 sztuk wyzwolonych.
Rektorem był profesor wybierany co 3 miesiące wśród innych profesorów. Na początku przyjmowano na uczelnie dzieci od 7 roku życia, którzy przechodzili wszystkie szczeble nauczania. Studentami również były osoby duchowne, pełniące funkcję w kościele. Czesne osoby świeckie płacili pieniędzmi natomiast osoby duchowne – beneficjami / pensją kościelną/
Rektor za poważne przewinienia oddawał studenta pod władzę Sądów Miejskich, natomiast osoby duchowne przed Sądy Biskupie.
Studenci mieszkali w KONWIKTACH /pierwsze akademiki/o surowej dyscyplinie gdzie regulamin przewidywał modlitwę, wspólne śniadania.
Przywileje studenckie były wzorowane z Uniwersytetu w Bolonii.

1209 Campbrigde
1214 Oxford
1222 Padwa
1248 Praga
1364 Kraków – Akademia Krakowska.

AKADEMIA KRAKOWSKA -1364r

Założył ją Kazimierz Wielki. Papież nie wydał zgody na powstanie wydziału teologii.
I Akt Fundacyjny:
1.Wydział Prawa – 3 katedry
2.Wydział Medycyny – 2 katedry
3.7 Sztuk wyzwolonych – 1 katedra

II Akt Fundacyjny – Władysław Jagiełło:
1. Prawo kościelne – 7 katedr
2. Medycyna – 1 katedra
3. 7 sztuk wyzw. – 1 Katedra

Słynni profesorowie /wybitni prawnicy/:
1. Stanisław ze Skarbimierza – pierwszy rektor uczelni
2. Paweł Włodkowic
3. Paweł z Wroczyna – autor „Komentarz do ekonomiki Arystotelesa”
4. Marcin Król i Wojciech z Brudzewa – założyli Ośrodek Badań matem-astronom.

W 15 wieku studiowało tu już 18 tysięcy studentów. 40% Byli to studenci z zagranicy najliczniej w kolejności to: Niemiec, Węgry, Słowacja, Czechy, Skandynawia, Szwajcarzy, Hiszpanii
Z Polski najwięcej studentów: Śląska, Małopolski, Wielkopolski, Mazowsze i Litwa.
Z polskich miast: Kraków, Wrocław, Nysa, Gdańsk
Połowa studentów miała pochodzenie wiejskie wiec zamożni ludzie niechętnie studiowali na Akademii Krakowskiej.

We wczesnym średniowieczu nauczycielami były osoby wykształcone- odnosi się to do szkól miejskich z czasów rzymskich.
W szkołach kościelnych nauczycielami byli duchowni świeccy lub zakonnicy nazwani SCHOLAKTIKUS.

W pełnym średniowieczu poziom nauczania się znacznie obniżył. W szkołach kościelnych nauczycielami byli proboszczowie lub kościelni. Nauczyciele miejscy bardzo słabo zarabiali. Często musieli dorabiać na roli. Już lepszy poziom panował na uczelniach kolegiackich i katedralnych.
SCHOLASTYKA – prowadzenie myślenia uczniów określonym kierunku, udowadnianie tego.

Całego materiału uczono się na pamięć. Książkę do nauki miał tylko nauczyciel. Uczniowie ich nie mieli, bo były za drogie i w ogóle ich nie było. Książki przepisywali specjalni zakonnicy – SKRYBOWIE.

Dzieci były wychowywane w okresie średniowiecza na IDEAŁ ASCETY.
W szkołach panowała przeświadczenie o karaniu dzieci, karami cielesnymi nawet na przeszłość poprzez rózgi. Często były nadużywane dla dobra dziecka. Natomiast już starszej młodzieży, studentów już nie bito.

ODRODZNIE 14-15-16-pocz17 wieku.

Początek rozwoju odrodzenia nie można jednoznacznie określić. W różnych państwach następował kiedy indziej. Ale takim początkiem można określić 1112r – powstanie Uniwersytetu w Bolonii.
Okres rozwoju kultury europejskiej charakteryzuje się nasileniem tendencji HUMANISTYCZNYCH I LAICKICH /świeckich/. Nawrotem do kultury antycznej, rozwojem myśli racjonalistycznej, przyrodoznawczej i technicznej, rozkwitem nauki i sztuki, literatury i muzyki oraz wszystkich ideałów grecko- rzymskich.
Nastąpiło odnowienie kierunków filozofii starożytnej tj. platonizm, arystotelizm, filozofia przyrody /Jordano Bruno/, kierunków empiryczne i eksperymentalne /Galileusz, Kopernik. Bacon /
Rozwija się w sztuce nurt TRECENTA z wczesną fazą Quatrocenta /Giotto, Pisano/.
Ośrodki sztuki: Florencja – specjalne szkoły dla artystów gdzie badano perspektywę linearną, proporcje, mechanikę, anatomie ciała ludzkiego. Nawiązywano do dziedzictwa kultury antycznej.

W okresie dojrzałym renesansu ośrodkami sztuki były: Mediolan, Rzym, Wenecja.
A przedstawicielami: Michał Anioł, Rafael Santi, Belini, Tycjan, Weroneze, Giargione, Branate.

LITERATURA
• Cechuje ją bogactwo i różnorodność
• Rozwój piśmiennictwa w językach narodowych tj. poeci, pisarze.
• Wprowadzenie nowych gatunków literackich opartych na wzorcach antycznych.
• Poszerzenie tematyki o nowe zjawiska jak i psychologia

Poeci: Petrarka, Ronsard, Kochanowski
Proza: Bocacio, Franciszek Reble, Michał Montaine
Dramat: Cerwantez, Szekspir

Zaznacza się HUMANIZM – prąd w kulturze, nauce i sztuce gloryfikujący piękność świata realnego, poświęcony sprawami ludzkimi jego radością i troska. Cechuje się wiarą w nieograniczoną siłę rozumu ludzkiego jego możliwości.

Ruch umysłowy dzieli się na 2 nurty:
1. opierał się na dorobku kulturalnym własnego kraju, na jego tradycjach języku ojczystym
2. wysuwa na pierwszy plan znajomość literatury klasycznej, języka greckiego i łacińskiego.

PEDAGOGIKA OKRESU ODRODZENIA

Nastąpiła ostra krytyka pedagogiki średniowiecznej, ustępuje ideał ascezy na ciekawość świata. Potępienie kar, nauczania pamięciowego, ogłupiania młodych umysłów, obciążanie ich wiedzą zbędną, nieużyteczną oraz jednostronności nauczania szkół kościelnych. Wypłynął postulat odebrania kościołowi wpływu na wychowanie i podporządkowanie szkół władzom świeckim. Krytyka średniowiecznych metod nauczania oraz nauczania w języku łacińskim.

Zaczęły powstawać niezależne twory szkolne, które miały swoje cele i zadania nie zależne od kościoła:
• 13 wiek – władze miejskie zorganizowały powszechnie dostępne szkoły elementarne w języku ojczystym /włoskim/ Podobne szkoły powstały w innych miastach jak Ferone,Wenecja, Scenie, Mediolanie.
• 1348 – powstaje Uniwersytet Mieszczański we Florencji, który założyła to rodzina MEDYCEUSZY /słynni mecenasi sztuki/
• Do końca 14 wieku powstanie szkół nadwornych z humanistycznym profilem nauki w Florencji, Padwie, Wenecji, Pawi, Weronie, Ferrara, Mantua.
• 1405r powstaje szkoła z KONWIKTEM /akademik/ we Florencji dla uczniów. Założyciel: Gasparino Barzizza.
• 1423 – SZKOŁA RADOŚCI założyciel Wiktorio Defeltre.





Przedstawiciele myśli pedagogicznej w Europie:
Włochy – Vergerio, Piccolomini, Legia, Alberti, Barbaro, Guanino z Werony
Anglia – J. Colet, J. Moore, T. Eliot.
Niderlandy – Groote, J. CELE, A. Higins. J d Vives, Erazm z Roterdamu
Francja – F. Rabeliois, P. Ramus.

John Cele – jako pierwszy zastosował podział na klasy w szkole ze względu na wiek.

MYŚL PEDAGOGICZNA POLSKA

W 1596 Akt Unii Lubelskiej – Jagiellonowie tym aktem połączyli Polskę z Litwą.
W wieku 16tym „złoty wiek szlachecki ” i „złoty wiek kultury polskiej” wpłynął na rozwój architektury - kościoły, zamki królewskie/ np. w Piotrkowie, Warszawie, Niepołomicach, Sandomierzu, Kamieniec Podolski Wilno/ oraz zamki magnackie / zamki magnackie /Baranów, Piaskowa Skała, Trzmielów, Tęczy, Janowiec.

Literatura – rozwija się literatura narodowa, w 16 wieku , która poprzedziła l twórczość łacińską / Jan z Wiślicy, Andrzej Krzycki, Mikołaj Hussowski, Klemens Janowski/
Główni przedstawiciele: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga-Powęski.
Rozwija się drukarstwo, powstają pierwsze oficyny drukarskie. Najbardziej wyspecjalizował się w drukarstwie Kraków.
W 15 -16 nastąpił największy rozwój drukarstwa w Krakowie – Jan Haller, Florian, Unger, Mikołaj i Stanisław Szafenbergowie, Hieronim Wieter drukowali nie tylko książki ale i wydawnictwa naukowe.
W Gdańsku – Marian Tretter, Franciszek Rhode, Jerzy Rhete


W 16 wieku powstaje w Poznaniu w 1519r KOLEGIUM BISKUPIE – status akademicki. Nazywana była też Akademią Lubrańskiego/od założyciela Jan Godziemba-Lubrański.
Posiadała 2 wydziały:
1. humanistyczny – kurs przygotowawczy do studiów na wydziale teologii, łacina, gramatyka, poetyka, retoryka, literatura i język Grecki, kurs matematyki, astronomii, elementy prawa i historii powszechnej.
2. teologiczny – zasady liturgii, prawo kanoniczne, dogmatyka moralna, egzegeza pisma Św. /rozbieranie na zdania, co filozof miał na myśli/, śpiew i muzyka kościelna.

Akademia dotrwała do czasów Komisji Edukacji Narodowej do 1773 roku.

MYŚL PEDAGOGICZNA – POLSKA.

1. Łukasz Górnicki
• przewodniczący, przedstawiciel myśli pedagogicznej w Polsce. Twórca „ Dworzanin Polski” /dowolny przekład ksiązki Baltazara Castelione/.
• Ideał : Człowiek o wysokiej kulturze, moralności w sztuce rycerskiej.
2. Mikołaj Rej - „Żywot człowieka poczciwego”
• poglądy na szkołę i wykształcenie szlachcica tj. przygotuje go do udziału w życiu politycznym, żeby umiał przemawiać, sprawność fizyczna, ćwiczeń wojskowych, fechtunku,
• szlachty nie można przemęczać intelektualnie, jedynie studia dla przyszłych naukowców.
3. Erazm Gliczer
• mogą uczyć się tylko dzieci ze związków małżeńskich,
• nauka w szkole a nie w domu od 4 roku życia pod okiem 1 nauczyciela.
• Ideał: religijny, nieskazitelnie moralny, wykształcony tj. w miescie w najlepszych szkołach przez najlepszych nauczycieli, znajomości rzemiosła użyteczności zawodów mieszczaństwa.
4. Szymon Marycjusz
• państwo jest odpowiedzialne za stan oświaty w Polsce,
• kler musi przeżyć ‘ odnowienie moralne” i duchowe,
• nauka dla wszystkich stanów społecznych,
• podnieść prestiż zawodu nauczyciela,
• zakładanie niezależnych szkół od kościoła /miejskie, publiczne, prywatne/, przeciwnik nauczenia przez kościół.
5. Andrzej Frycz Modrzewski – polityk, autor „ O naprawie Rzeczpospolitej” jedna z ksiąg o nazwie „ O Szkole”.
• Powszechny dostęp do szkół dla męskiej części młodzieży,
• szkoła utrzymywana przez klasztor i biskupów,
• program szkolny oparty na kwadilium oraz gramatyce, retoryce, dialektyce na wyższym stopniu i filozofia oraz języki obce.
6. Sebastian Patrycy
• podkreśla role wychowania fizycznego, moralnego i umysłowego,
• dzieci podejmują naukę w wieku 7 lat, na początku dzieci uczone były triwium, pisanie i czytanie,
• na poziomie wyższym program powinien być zróżnicowany w zależności dla jakiego stanu np. dla szlachty – poetyka, historia, etyka, nauka wymowy, prawo, języki / łacina, greka, hebrajski, polski, niemiecki, hiszpański/

Reformacja – ruch religijny w Europie Europie 16 wieku o podłożu społeczno-politycznym, doprowadził do powstania różnych wyznań chrześcijańskich /protestantyzm/ które zorganizowały się w niezależne od Papieża, kościoły ewangelickie.
U podstaw reformacji leżały:
• rosnąca krytyka kościoła za skostnienia
• zeświecczenie i nadużycia hierarchów kościoła
• dążenie feudałów do zagarnięcia dóbr duchowieństwa
• ogólna niechęć do opłat na rzecz kleru







MARCIN LUTER – niem. Duchowny w 1517 w Witenbergu przybił 95 tez w których potępia kościół za jego postawy, przy poparciu całego społeczeństwa. Kościół powinien być nie zależnyi nie może służyć poszczególnym klasom społecznym. Luter ogłosił niezależność od Papieża.
Miał poparcie chłopów i książąt. Obiecywał coś wszystkim stanom społecznym. Doprowadziło to w póżniejszym czasie do wojen religijnych.

Potępiał dotychczasowe przedmioty szkolne, metody nauczania, podręczniki. Doprowadziło to do zaniku szkół i uniwersytetów w Niemczech oraz braku wykształconych ludzi, polityków, urzędników. Człowiek powinien być religijny, studiować jedynie biblie.
Po czasie Luter zmienił poglądy i oddał szkoły pod opiekę książąt:
• władza państwowa ma prawo do zmuszenia rodziców by kształcili swoje dzieci
• proponował zakładania szkół z językami łacińskim, greką, hebrajskim by studiować Biblie Św.
• Biblia miała być lekturą najwyższych klas w szkołach średnich, wiedza religijna miała ograniczać się do pamięciowego opanowania „małego katechizmu” jego autorstwa
• Kształcić trzeba tylko najzdolniejszą młodzież wychowanie powinno opierać się na poznaniu elementów prawa religijnego z katechizmu
• Lud uczyć pokory, wierności, posłuszeństwa, życzliwości panom.
Marcin Luter doprowadził do upadku szkolnictwa w Niemczech.


Filip Melanchton 1497-1560 bliski współpracownik Lutra, wybitny uczony.
• Podźwignął szkolnictwo niemieckie z ruiny
• Przeprowadził reforme uniwersytetów niemieckich
• podźwignął szkoły średnie i stworzył strukturę szkolną
• Dostał tytuł „wychowawcy niemiec”
Wiedza szkolna to poznanie szłów, zjawisk oraz przedstawienie jasności własnych myśli.

Nauczanie:
• Oparte na znajomości gramatyki i lektur klasyków, nauka wymowy
• Ciężar utrzymania szkół ponoszą władze świeckie
• Szkolnictwo elementarne i średnie pozostało z językiem łacińskim jako wykładowym]

Zorganizował szkoły średnie – 3 klasy i programy nauczania, nauczano: gramatyka łacińska, dystychy Katona, religia, bajki Ezopa, Rozmówki Erazma z Roterdamu, Komedia Terencjusza i Plutarcha, dzieła Wergilego, Owidiusza, Mowy Cycerona, logika, retoryka.

Opracował ordynację dla szkół saksońskich:
Wg. Jego projektu zreformowano uniwersytety niemieckie w Witenberdze, Hajdelbergu, Lipsku, Roztok, Frankfurt nad Odrą, Tubinga.

Tomasz Muncer – reformator, nie tworzył szkół


FRANCJA

JAN SZTURM (1507-1589) mistrz stylu łacińskiego, znawca Cycerona w Europie, Przeszedł na luteranizm.
Założył w 1537 szkołę gimnazjum w Sztrasburgu, gdzie był 40 lat rektorem. Założył jeszcze 23 szkół średnich w Sztrasburgu, gdzie wzorem było 10-cio letnie gimnazjum
Organizacja szkoły:
Klasa 1-2 – czytanie i pisanie po łacinie, proste formy gramatyczne
Klasa 3-6 – opanowanie form i przepisów gramatycznych, lektura utworów klasycznych
Klasa 7-10 – retoryka
• Nauka od 6 roku życia /generalnie/
• Klasa liczyła 10 uczniów gdzie kierowani byli przez DEKURIONÓW najzdolniejszych uczniów
• Nagradzanie za pilność w nauce /pierwsze stypendia/
• Każda klasa miała swój program, metody dydaktyczne i wychowawcze
• Ustalone jasne warunki promowania do wyższych klas
• W kalsach początkowych religia w języku ojczystym a w starszych po łacinie
• Religia odbywała się w sobote i niedziele
• Po ukończeniu gimnazjum można było skończyć 5 letni kurs wyższy /matematyka, historia, przyroda, astronomia, geografia/
• Wprowadził przedstawienia /teatrzyki/ szkolne gdzie wystawiano: Terencjusza, Arystofanesa, Flauta


Jan Kalwin – kalwinizm – hugenoci 1509-1564 stworzył kościół kalwiński
• Uważał że kościół powinien kontrolować wszystko co łączy się z religią i zasadami moralnymi
• Szkoły utrzymywane przez państwo lecz metody wychowawcze, program nauczania i praca nauczycieli powinny być nadzorowane przez kościół
• Szkoły z językiem ojczystym organizowane dla uczniów mniej zdolniejszych
• Podkreślał znaczenie nauk świeckich
• Postulował zrównanie nauczycieli w prawach z pastorami

Osiadł w Sztrasburgu po wygnaniu go z Genewy. Założył swoje gimnazjum w 1559 roku oraz nadbudowe akademicką 2 letnie kursy akademickie. Kursy akademickie miały program profilowany i przygotowywały do zawodu pastora, urzędnika państwowego

Organizacja:
• 10 klas po 10 uczniów uczniów DEKURIONEM na czele
• wstępne klasy język Francuzki i Łaciński
• poznanie dział i mów Cycerona
• odwrót od retorycznego kształcenia

Arianie – odłam kalwinizmu który nie uznawał Trójcy świętej.


REFORMACJA W POLSCE okres 15-16 wiek
• obalono przewage praktyczna magnatów przy pomocy Kazimierza Jagielończyka
• wzrost wpływów średniozamożnej szlachty a przez to podporządkowanie sobie mieszczaństwa i chłopów
• zapoczątkowanie przez szlachte walki z klerem katolickim
• ograniczenie wysyłanych sum pieniężnych przez kościoły do Rzymu
• Rozgraniczenie sądownictwa świeckiego świeckiego kościelnego
• Zmiana stosunków szlachty do oświaty , kultury umysłowej i szkolnictwa
• Spadek popularności wychowania dworskiego w 2 poł 15 wieku, tendencja rozwoju szkół parafialnych głównie w miastach zakładają je mieszczanie, Utrzymuj je, płacą pensje nauczycielom przez co maja wpływ na treści kształcenia
• Wzrost znaczenia triwium a zwłaszcza RETORYKI nawet kosztem kwadrivium
• Wzrost liczby nauczycieli ze stopniem bakałarza i magistra
• Ograniczenie wychowania chłopów i mieszczan ustawą Sejmu Piotrkowskiego Piotrkowskiego 1496 r gdzie postanowiono że 1 dziecko z rodziny chłopskiej może chodzić do szkoły do 12 roku życia . A później zgoda Pana o dalszą naukę. Odsunięcie chłopstwa od wyższych stanowisk i urzędów. Zaczął się liczyć rodowód.


28.03.2004











KONTRREFORMACJA

Prąd w kościele katolickim zmierzający do zwalczania postępów reformacji trwającej od połowy 16 do schyłku 18 wieku. Podstawy ideologiczne kościoła katolickiego stanowiły uchwały Soboru Trydenckiego 1545-1563.
Poruszona tam kwestię wychowania ogółu młodzieży oraz powołano ZAKON JEZUICKI /Societus Jesu/ 1541 którego pierwszym generałem został Ignacy Loyola generał wojsk hiszpańskich, który zamierzał wstąpić do zakonu.
Zakon ten był bardzo pobożny ale i bardzo karny /wojujący członkowie kościoła/ na wzór wojskowy.
Miał być zbrojnym orężem Papieża za czasów reformacji.
1550 powstała II reguła zakonu, która przewidywała tworzenie szkolnictwa
Głównym celem zakonu Jezuitów była walka o umocnienie autorytetu Papieża.
• Zachowanie wierności dla papiestwa jak największym masom wyznawców katolickich
• Utrzymanie dotychczasowych stosunków społeczno-gospodarczych

Kongregacja /Generał, asystenci, prowincjałowie i 2 delegatów delegatów prowincji/ mogła zmienić regułę zakonu

Od końca 16 wieku nastąpił szybki rozwój szkolnictwa zakonnego, głównie szkolnictwa średniego.

1584 Gen. Klaudiusz Aquaviva / II Gen. Zakonu / opracował strukture programową i organizacyjną szkolnictwa. Wprowadzono w 1599 r KODEKS JEZUICJI Ratio Studiarum / nie można go było zmienić/ i obowiązywał od chwili powstania aż do kasaty zakonu.
• Zakaz zajmowania się szkolnictwem elementarnym przez zakon
• Przy organizacji szkół średnich opierali się na zdobyczach pedagogów zarówno katolickich jak i innowierczych
• Oparcie szkolnictwa na przodujących osiągnięciach teorii i praktyki wychowawczej
• Wyznawali zasadę wychowania religijnego /bardzo wielki rygoryzm/

ORGANIZACJA SZKOŁY JEZUICKIEJ

• Nauczyciele byli bardzo dobrze wykształceni i musieli ukończyć 18 lat nauki
• Ścisły program dla każdej klasy i ustalona kolejność omawiania lektur
• Wprowadzili elementy: wychowanie fizyczne, artystyczne, teatr szkolny, jazda konna, taniec, muzyka, śpiew
• Racjonalny rozkład budynków szkoły, wśród zieleni, jasny, przestronny. Jak takiego nie znaleźli do zadaptowania to wybudowali nowy
• Ograniczali kary fizyczne /w ostatecznych wypadkach karali cieleśnie/
• Materiał przerabiany był systematycznie, były powtórki tygodniowe, miesięczne, półroczne
• Egzaminy na końcu roku szkolnego /publiczne/
• Na koniec roku nagradzano najlepszych uczniów

Program podzielony był na 5 klas przy czym była klasa wstępna REFORMA gdzie uczono pisania i czytania po łacinie.
1 klasa INFIMA -trwała 2 lata
elementy łaciny i greki, podręcznik „Alvara” i „Gretse”
2 klasa GRAMMATICA – trwała 2 lata
kontynuacja klasy 1 /łacina/
lektura „Listów Cycerona” dzieł Cezara i Owidiusza
3 klasa SYNTAKSA – trwała 2 lata
doskonalenie języków
teksty co w klasie 2 i dodatkowo „ Bajki Ezopa”
4 klasa HUMANITUS – trwała 2 lata /klasa poezji/
elementy historii starożytnej
poezji łacińskiej i greckiej
5 klasa RHETORICA – trwała 2 lata
zasady wymowy – praktyczna umiejętność dobrej wymowy =Korona kształcenia szkolnego=

Duże znaczenie miała nauka Religii w zakonie:
1. od zasad wiary do dogmatyzmu i apologetyce
2. naczenie walki reformacji z jej dysydentami

Po ukończeniu Gimnazjum Jezuickiego można było pójść na studium filozofii:
• pełen kurs – 3 lata przeznaczony dla osób chcących wstąpić do stanu duchownego /metafizyka i etyka/
• kurs 2 letni dla nie chcących wstępować do kleru, przerabiano filozofię Arystotelesa, logikę i dialektykę. W 2 roku komentowano działa Arystotelesa poświęcone fizyce, matematyce, astronomii i geografii. /jak Arianie/


SZKOLNICTWO JEZUICKIE W POLSCE

Zakony zaczęły zakładać szkoły po przybyciu zakonników w końcu 16 wieku.
Jezuici mieli 11 szkół i 1 Akademię w Wilnie
W 17 wieku było już 46 szkół a w 1773r /kasta Zakonu/ 66 szkół /35 w Koronie i 31 w Litwie/

Szkoły liczyły 500 uczniów uczniów mniejsze do 100 dla elity społecznej.
Tworzyli szkolnictwo dla warstw szlacheckich i mieszczan w Prusach Królewskich.
W 1773r do szkół Jezuickich uczęszczało 20000 uczniów i wykładało 417 profesorów.

Klasy dzielono na 2 części:
1.część grecka
2.część rzymska

Klasy współzawodniczyły miedzy sobą. Zwycięski zespół wyróżniano emblematami w celu pobudzenia siebie do samokształcenia jak i innych uczniów.
Rozwinięty system samokształcenia - młodzież skupiała się w kółka tematyczne AKADEMIA pod obecność PREFEKTA. Kółka zbierały się co tydzień gdzie dyskutowano, pisano referaty a następnie wyznaczano oponenta który krytykował i podważał te prace.

Akademie podzielone były temetycznie:
• filozoficzne
• retoryczne
• gramatyczne
• matematyczne

Kółka „Akademie” wybierały wokół siebie Rektora, Senat uczniowski, który odgrywał w szkole ważną rolę.
Do pracy i korepetycji dla młodszych słabo uczących się, angażowano starszą młodzież która się nimi opiekowała i pomagała.

Teatr szkolny – powstał pierwszy raz w okresie odrodzenia

Obejmował 3 płaszczyzny życia:
1. religijne
2. szkolne
3. polityczne

Ad 1. Religijne – odbywały się z okazji świąt kościelnych/ pastorałki, szopki, widowiska o tematyce zapustnej, pasyjne i paschalne.

Teatrzyki wystawiano na wolnym powietrzu . Z tej okazji w mieście pod koniec roku szkolnego były święta

Jezuici na początku nie mieli internatów przyszkolnych. Stworzyli KOLEGIA w Lwowie 1749, Wilnie 1751, Ostróg 1752, Lublin 1753, Poznań 1756
Nauka trwała od 7-9 lat. Zależało to od tego czy uczniowie kurs normalny uzupełniali kursem polityczno-prawnym.

AKADEMIA W WILNIE

Utworzono Akademie w Wilnie 1578, która posiadała 2 wydziały:
1. sztuki wyzwolone
2. teologia

W pierwszej fazie powstania Akademia posiadała 600-800 studentów
Największy rozwój 1640-1655 po otwarcie 2 następnych wydziałów:
3. Prawo
4. Medycyna
1655 – wkroczyły wojska rosyjskie do Wilna przez co nastąpiło zahamowanie rozwoju Akademii.

AKADEMIA KRAKOWSKA

Akademia Krakowska w tym okresie przezywała kryzys. Szlachta nie chciała uczyć się w tej uczelni ponieważ miała charakter mieszczańsko-chłopski
Jezuici próbowali przejąć Akademie Krakowską lecz im się to nie udało.
W tym czasie Akademia Krakowska stworzyła sieć szkolną

1588 utworzono szkołę KOLEGIUM NOWODWORSKIE.
Było to 4-ro klasowe Gimnazjum humanistyczne, które przygotowywało do podjęcia studiów uniwersyteckich o wysokim poziomie naukowym i pedagogicznym
Kadra pochodziła z Akademii Krakowskiej. Szkoła ta uzyskała rozgłos
Pod nadzorem i opieką Akademii Krakowskiej powstają podobne szkoły i są one nazywane KOLONIAMI AKADEMICKIMI. Do tych szkół program nauczania pisali profesorowie AK. Utworzono bogate biblioteki ze zbiorami profesorów AK.
Kolonie Akademickie stanowiły ¼ ogólnej liczby gimnazjów pijarskich i jezuickich a wstęp do nich miała również młodzież plebejska /biedota/

Program szkoły:
• Język polski
• Wiedza obywatelska
• Historia Polski / 1 raz !!!/
• Prawo
• Historia
• Matematyka
• Geografia
• Retoryka

Liczba tych szkół była nieznana od 22-50. Najprawdopodobniej 22-31

Jezuici którzy byli bardzo wykształceni i mieli duże ambicje, wtrącali się do polityki. Zaczęto ich wypędzać z krajów np. Francji, Portugalii aż do kasacji Zakonu

AKADEMIA ZAMOJSKIEGO

Założycielem był Andrzej Zamojski 1542-1605 absolwent gimnazjum w Sztrasburgu, Uniwersytetu Paryskiego i Profesor w Padwie, była to przeciwwaga dla Jezuitów
Rodzina Zamojskich miała ambicję utworzenia Szkoły Wyższej
1594 uzyskał zgodę od Papieża Klemensa 8 na otwarcie Akademii. Miały być wydziały:
1. sztuki wyzwolone
2. prawo
3. Medycyna
Faktycznie Akademię otworzono w 1600 roku, wtedy dopiero pojawili się studenci

Organizacja Akademii Zamojskiej:
Stopień niższy – elementarne wprowadzenie do właściwych studiów wyższych, przychodziło się u od 7 roku życia. Trwały 5 lat i miały 3 klasy:
1 klasa – 2 lata
2-3 klasa – 3 lata
Przedmiotami nauczania były:
• czytanie w języku polskim wg ortografii Jana Kochanowskiego
• łacina i greka zasady składni obu języków
• analiza gramatyczna sentencji greckich i rzymskich /Cyceron i Demostenes/

„Elementarz do właściwych studiów wyższych” Elementarz Akademii Zamojskich

Przedmioty nauczania:
filozofia, wymowa, ćwiczenia w języku łacińskim, greckim, polskim, uczenie się na pamięć sentencji retorycznych i rozumienie podstawowych pojęć filozoficznych.

Stopień Wyższy / kurs akademicki/
od 13 roku życia, dzieci mogły wybrać kierunki w ramach 7 katedr:
• 4 katerdy - poszerzony kurs dawnego qwarivium, arytmetyka, geometria, logika, metafizyka, filozofia naturalna, medycyna, retoryka, analizowane teorie wymowy, studia nad mowami Cycerona i Demostenesa, ćwiczenia w umiejętności pisania i wygłaszanie mów.
• 1 katedra filozofii moralnej i polityki – analizowano mowy Cycerona
• 2 katedry prawa rzymskiego, feudalnego i polskiego – prawo polskie, rzymskie, feudalne, organizacja władzy państwowej, sądownictwo, polskie, administracja państwowa



OŚWIECENIE koniec 17 – 19 początek wieku

Dążenie do poznania świata samodzielnym wysiłkiem rozumu, organizowanie życia poprzez reformy społeczne, rozwój techniki i oświaty publicznej zgodnie z wskazaniami rozumu.
Postęp nauk przyrodniczych stał się w tym okresie podstawą światopoglądu filozoficznego filozoficznego charakterze racjonalistycznym, naturalistycznym i deterministycznym, bliskim materializmowi. Następował rozwój myśli i kierunków filozofii, prasa, przemysł itp.
Najwybitniejsi ludzie epoki:
Anglia – Jon Locke, Jon Hume
Francja – Diderot, Voltaire, Rousseau
Niemcy – Leasing, Order
Rosja – Łomonosov
Polska – Hugo Kołątaj, Stanisław Staszic, Ignacy Krasicki Bracia Śniadeccy

Jon Locke wychowany w domu w krytyce monarchii wrastał w rewolucję burżuazyjną / restauracja, Karol I Stuart konflikt z parlamentem co doprowadziło do wojny a następnie ścięciem króla Karola I Stuarta i koronowanie Karola II Stuarta./Przewrót społeczny dokonywał zmian na korzyść społeczeństwa w tym mieszczaństwa i ziemiaństwa.
• Uważał że człowiek nie może być czyjąś własnością i być poddanym gdyż jest to niezgodne z naturą.Ludzie są wolnymi, równymi, niezależnymi według Prawa Natury.
• Domagał się wolności myślenia, odrzucał narzucanie religii społeczeństwu i obywatelowi
• Łacina, greka, hebrajski, filozofia to przedmioty przekazywane osobom, które chcą być uczonymi a nie zwykłemu człowiekowi
• Potępia wychowanie publiczne i w instytucjach, wychowanie powinno odbywać się w domu i poprzez rodziców.
• Odrzucał teorię o wrodzonych ideałach, równość w urodzeniu / człowiek rodzi się jako biała tabliczka/
• 2 źródła wiedzy / źródła wiedzy i zmysły/
• Dziecko rodząc się nie jest dobre ani złe, staje się w toku życia albo dobrym albo złym
• Umysł dziecka rozwija się stopniowo a zadaniem pedagoga jest dostosowanie metod i programu, treści narastające w miarę rozwoju dziecka
• Opublikował Memoriał „Szkoła Pracy” 1697 /oświata ludu/
• Przy każdej parafii powinna być elementarna szkoła zawodowa. Nauka od 4-14 roku życia, powinny być kształcone dzieci robotników korzystających z zapomóg od kościoła
• Szkoła powinna być miejscem przygotowywania do pracy w manufakturach
• Uczniowie powinni otrzymywać posiłki w szkole
• Po 14 roku życia powinny być oddawane do zawodu





Wychowanie klasy rządzącej „Gentelmenów”
• Synowie klasy rządzącej – wychowanie na najwyższym poziomie
• Kształcenie w 4 dziedzinach: Cnota, Roztropność, Nauka, Dobre maniery i zachowanie
• Proces wychowanie wesprzeć na Religii
• Wycofanie „Biblii” ze szkół – zbyt trudna dla dziecka
• W życiu należy kierować się rozumem / stała kontrola nad pragnieniami i uczuciami
• Celem wychowawczym jest kształtowanie umysłu poprzez kształcenie
• Wszystkie zasady wychowawcze muszą być dla dziecka jasne, czytelne i zrozumiałe
• Rolą wychowawcy to poznawanie wychowanka poprzez jego obserwację i poznanie
• Należy ograniczyć kary fizyczne / w ostateczności dopuszczalna /
• Podstawą wychowania to swobodny rozwój osobowości /dać się rozwijać /
• Wychowanie fizyczne – ciało musi być hartowane, jazda konno, zdrowe spanie i odżywianie itp.

Wychowanie:
• Użyteczność udzielanych nauk /przydatnych, ułatwiających zrozumienie świta/
• Pisanie i czytanie – rzecz uboczną ale użyteczna
• Uczyć Angielskiego, francuskiego, stenografii (krótki zapis), geografii, arytmetyki, chronologii, historii, astronomii, anatomii człowieka, prawa nauk przyrodniczych, etyki i psychologii.
• Łacina i Greka tylko dla naukowców
• Powinien znać jedno z rzemiosł np. ogrodnictwo, stolarstwo
• Znać taniec, szermierkę, jazdę konną - podstawowe umiejętności
• Ogólna orientacja w przedmiotach humanistycznych, retoryki
• Preferowana nauka w domu przy pomocy guwernerów, nie chodzi o szkół publicznych. Dom jest miejscem nabywania manier i wychowania

Francja w latach 60-tych 18 wieku
Pogłębiał się kryzys poglądów apsoktystycznego, feudalizm zaczął powoli upadać w wyniku empiryzmu, racjonalizmu, nowych prądów filozofii.

Do głosu doszli „Encyklopedyści” – Diderot i d’Lambert, którzy w latach 1751 – 1765 stworzyli kompendium wiedzy naturalnej zwaną Encyklopedią „ Słownik Rozumowany Nauk, Sztuk i Kunsztów” Rozpowszechnili go paryscy bibliotekarze.
• Odrzucali scholastykę i wiarę w objawienie
• Czcili wiarę w zdolności człowieka, jego nieograniczone możliwości w poznanie praw natury
• Preferowali naukę fizyki, kosmografii, astronomii, fizjologii roślin i zwierząt
• Krytykowali wiedzę filologiczno-filozoficzną, retorykę, łacinę i religię
• Propagowali nową szkołę – treści nauczania zgodne z dorobkiem umysłowym narodu francuskiego

Współpracowali z Encyklopedystami: Deiści, Materialiści oraz Fizjokraci /ruch związany z rolnictwem i biologią/ Candillac, Helwecjusz, Holbach, Rousseau, Voltaire, Monteskiusz krytykowali doktryny religijne i układ feudalny.
1762r parlament francuski podjął rezolucję o wypędzeniu z Francji Zakonu Jezuitów.
1759r wypędzenie Jezuitów z Portugalii

La Chatdois / Laszelot/ stworzył podwaliny szkoły średniej, świeckiej we Francji, opartego na krypcie szkolnictwa jezuickiego
Plan Rollanda 1768 plan edukacji został wcielony w życie. Kraj podzielono na okręgi. W każdy okręgu był uniwersytet gdzie były władze centralne dla okręgu. Uniwersytet był zobowiązany do stworzenia programu edukacji. U. musiał zadbać o kształcenie nauczycieli, wizytatorów. Przy uniwersytecie powstaje seminarium dla nauczycieli. Oświata jest powszechna ale stanowa. /inne treści nauczania chłopów, szlachty, mieszczan/ oraz bezpłatna /fundusz publiczny/

Prąd NATURALIZM – wychowanie naturalne oparte w zakresie rozwoju umysłowego na doświadczeniu i kierujące się w dziedzinie moralnej na użyteczność społeczną.
CREDO – MORALNE JEST TO CO JEST ZGODNE Z NATURĄ

Celem wychowania jest mądrość, dobroć, siłę umiarkowania, miłość i przyjaźń. Życie człowieka powinno być zgodne z naturą i jest rzeczą świętą dla innego człowieka. Bezwzględny zakaz zbiegów poniżających człowieka /natura tak nie postępuje/
Przedstawiciele: Jan Jakub Rousseau – antyintelektualizm – idealistyczny naturalizm
/idee wychowania bezstresowego poprzez naturę/



POLSKA
2 połowa 17 wieku – czasy Saskie, najazdy, zniszczenia, ruina gospodarcza, pożary, upadek miast, nędza warstw niższych, wyzysk pańszczyźniany, koncentracja ziemi w rękach rodów magnackich, decentralizacja państwa, zacofanie, konserwatyzm, sarmatyzm szlachty.
W 2 połowie 18 wieku następują początki polskiego oświecenia, czasy Augusta III Sasa, który zasiadał na tronie w Dreźnie i rzadko bywał w Polsce.
• Szkolnictwo średnie w rękach Jezuitów, częściowo Pijarów i funkcjonowały Kolonie Akademickie pod zarządem Akademii Krakowskiej.
• Zanikało szkolnictwo elementarne
• Szkoły wyższe tj Akademia krakowska i Akademia Wileńska stały niższym poziomie niż średnie szkoły luterańskie / Gdańsk, Elbląg, Toruń/

1737 powstaje w Warszawie /na wzór Akademii Rycerskiej/ COLLEGIUM VARSAVIENSE – szkoła szlachecka, nowoczesna, założona przez ZAKON TEATYNÓW
Program: etyka świecka, łacina, niemiecki, francuski, historia, matematyka, geometria, trygonometria, astronomia, geografia, matematyka i filozofia.

Szkoła stała na wysokim poziomie oraz miała bardzo wysokie czesne za pobieraną naukę. Jednakże przeliczono się z zyskami z nauczania i inwestycjami.

Reformy Konarskiego dot. szkolnictwa Pijarów

Miał koncepcję zmiany ale nie mógł jej wprowadzić. Przy współpracy z biskupem Kałuskim w 1738r został I asystentemprowincji Polskiej /Pijarskiej/ i dopiero wtedy mógł dokonać reformy szkolnictwa.
Efektem było w 1740r COLLEGIUM NOBILLIUM w Warszawie.
8-mio letnia szkoła z 5 klasami /2,4,5 były dwuletnie/
Po ukończeniu jej była możliwość podjęcia nauki na 2-u letnim kursie Prawa Ojczystego i Międzynarodowego.
Program: łacina, arytmetyka, języki obce, historia Polski i powszechna, geografia, fizyka, filozofia racjonalistyczna i retoryka.
Był prężny teatr szkolny u Pijarów. Program był oparty na aktualnej literaturze naukowej. Dbano o posiłki i ich jakość dla uczniów, higienę, o odpowiednią ilość uczniów w klasie.
Kosztowała ówcześnie 80 dukatów.
1750-1753 Kolegia Pijarskie zreformowano:
• Zredukowano łacinę do minimum
• Kładziono nacisk na poznanie 4 historii monarchii starożytnych
• Historia z czasów nowożytnych zdobywano na retoryce i geografii.
• Wycofano języki nowożytne, kunsztów
• Zakaz organizowania teatrów w szkole

Król Stanisław Poniatowski w 1765 powstaje KORPUS KADETÓW –szkoła rycerska, która jest znakiem epoki „Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów”. I komendant szkoły: Książe Adam Czartoryski.
Powstała taka szkoła również we Francji w Lanewill pod Paryżem gdzie komendantem był Polak.

Przyjmowano tam szlachtę, charakter szkoły był ogólnokształcący.
Przyjmowano tam chłopców w wieku 16 lat. Przedmioty: matematyka teoretyczna i praktyczna, zasady fortyfikacji, rysunki, języki nowożytnie /francuski, niemiecki/ nauki wyzwolone, prawa natury /nauki przyrodnicze/ historia natury.

Po 3 latach została zreformowana, program nauczania podzielono na 3 części i przyjmowano chłopców w wieku 8 lat.
1. część przygotowawcza
2. część ogólnokształcąca /język francuski, niemiecki, ewentualnie angielski, łacina, nauki wyzwolone, historia Polski i powszechna, geografia, filozofia, matematyka i rysunki
3. część zawodowa / kierunek wojskowy i ogólnokształcący/

Kontynuacja nauki języków, literatura, inżynieria wojskowa, prawo konstytucyjne, kładziono nacisk na ortografię pisanie, czytanie, składnie, stylistykę, a klasach wyższychliteratura powszechna i historia literacka Polski. Językiem wykładowym był Polski.

Ideowe przygotowanie Kadetów do reform w Polsce

• Zorganizowano bibliotekę na terenie szkoły /z nowościami/
• Urządzono specjalistyczne gabinety np. biologiczne z wyparzeniem w mikroskopy itp.
• 1767 Adam Czartoryski napisał regulamin szkoły- Katechizm Kadetów
• przykładano uwagę do wychowanie fizycznego /gry i zabawy/
• wycieczki za miasto miały służyć nauczeniu sztuki konwersacji, kładziono nacisk na ogładę towarzyską

Absolwentami szkoły byli min. Kościuszko, Sowiński


KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

• powstanie KEN wiązało się bezpośrednio z rozbiorem Polski, program reform ogólnopaństwowych oraz kościoła „Zakonu Jezuitów”. 1773 Brewa papieska Klemensa XIV
• 14.10.1773 Stanisław August Poniatowski doprowadził do uchwalenia przez Sejm ustawy powołującej KEN, pierwsza w Europie państwowa, świecka władza szkolna powołana przez parlament przed nim odpowiedzialna, pod patronatem króla
• do przejęcia majątków pojezuickich powołano organy wykonawcze w postaci KOMISJI ROZDAWNICZEJ I SĄDOWNICZEJ
• członkowie komisji /8 członków/
1. Ignacy Mossalski – biskup wileński, I prezes
2. Michał Poniatowski – biskup płocki
3. Joachim Chraptowicz – senator podkoronny litewski
4. August Sułkowski – Książe, wojewoda gnieźnieński
5. Ignacy Potocki – pisarz wielkiego księstwa litewskiego
6. Adam Czartoryski – Książe, generał ziem podolskich
7. Andrzej Zamojski – były kanclerz koronny
8. Antoni Koniński – starosta kopanieński

• Sejm powołał pierwszych komisarzy na okres od 1780 z możliwością przedłużenia ich mandatów na 6 lat
• W ciągu działalności KEN liczba jej członków uległa rozszerzeniu ogółem 1773-1794 brało udział w jej pracach 38 komisarzy


I ETAP – 7 lat 1773-1780
• Okres budowania podstaw nowego systemu szkolnictwa i zapewnienie mu podstaw materialnych
• Trudności z przejmowaniem majątku pojezuickiego
• Topienie sum przeznaczonych na oświatę za sprawą nieuczciwych członków Komisji Rozdawniczej i Sądowej lustratorów i dzierżawców
• 3,2 mln oszacowanego majątku jezuitów a do KEN trafiło niewiele ponad 1,5 mln
• po 3 latach po poparciu Króla KEN miała prawo zarządzania funduszami pojezuickimi oraz prawo do sądowego dochodzenia pretensji i rozstrzygania spraw spornych
• dzięki zorganizowaniu rachunkowości KEN przez Zamijskiego i Bilińskiego sumy na działalność KEN wzrosły bardzo wydatnie
• dokonano organizacji szkolnictwa
• 10.02.1775 powołanie do życia Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
• 1777r reforma Akademii Krakowskiej
• Ustanowienie zmian w wychowaniu całego narodu
• Ustalanie sieci szkół i nowego programu nauczania
• Wydanie kilku podręczników przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych
• Rozciągnięcie opieki nad szkolnictwem prywatnym


II ETAP 1780-1788
• Rozszerzenie prac Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
• Uporządkowanie wielu spraw na polu organizacji szkolnictwa
• Ukazanie się kolejnych podręczników /zbyt wolne i nie do wszystkich przedmiotów/
• Gruntowne przeprowadzenie reformy w Akademii Krakowskiej – Hugo Kołataj i w Akademii Wileńskiej – Marcin Poczobutt-Odlaniecki w latach 1777-1781
• 1783 Koronę podzielono na 10 wydziałów szkolnych o szerszym zasięgu niż wojewódzki ze szkołami wydziałowymi i podwydziałowymi; Korona – 6 wydziałów: wielkopolski, mazowiecki, małopolski, ruski, litewski, białoruski.
• Korona – 5 szkół wydziałowych wydziałowych 11 podwydziałowych, uczniowie 3844
• Nauczyciele 113; 34 świckich, 79 duchownych, 12 nauczycieli języków obcych
• Wydział pijarski miał 2 szkoły wydziałowe, 12 podwydziałowych podwydziałowych 86 nauczycielamii 3 tysiące uczniów
• Uczniów innych szkołach zakonnych uczyło się ponad 1000 uczniów pod kierunkiem 29 nauczycieli
• Dawne szkoły jezuickie otrzymały nazwę szkół akademickich /wydziałowych/
• Szkoły zakonne miały charakter szkół prywatnych pod kontrolą KEN

III ETAP 1788-1794
• Lato powolnego upadku KEN
• 1793 poddanie KEN pod zwierzchnictwo Departamentu Edukacji Narodowej w konsekwencji oddanie zarządu nad szkołami zakonnymi pod warunkiem kształcenia nauczycieli w Akademiach
• Zakaz wyjazdów profesorów na studia za granicę
• Wyłączenie spod kontroli KEN szkolnictwa prywatnego
• Przyczynienie się do upadku KEN szlachty

ORGANIZACJA SZKOLNICTWA

1. I szkoły pierwiastkowe /parafialne/
• Na wsiach i miasteczkach dla dzieci rolników i rzemieślników
• Ok. 175 szkół wg Wierzbowskiego w późniejszym czasie wzrost: Korona 190 szkół a Litwa 390 szkół
• Miasto – czytanie, pisanie, rachunki, znajomość wag, miar i monet, wiedza o rzemiosłach, handel uprawiany w regionie, religia, i świcka nauka moralna
• Wieś – pisanie, czytanie, rachunki, praktyczne zajęcia rolnicze i gospodarskie, hodowla zwierząt, higiena, religia, nauki moralne
• I elementarz 1785 „Elementarz dla szkół parafialnych parafialnych narodowych”
• I seminarium dla nauczycieli szkół pierwiastkowych 1775 Zakręt pod Wilnem
• 1785 seminarium w Łowiczu i Kielcach
• program seminarium – praktyczne zajęcia rolnicze i gospodarskie, śpiew, gra na klawikordzie, elementarne przedmioty nauczania, katechizm, podstawy moralności – dla uczniów pochodzących od chłopów i biednej szlachty
• Powstanie stanu nauczycielskiego/ 1 raz w Polce/ opłacani z kasy państwa

2. Szkoły Podwydziałowe – 6 lat nauki /również prywatne/
• Przedmioty: matematyka, fizyka, algebra, rysunek mierniczy, historia naturalna /botanika, geologia, rolnictwo, ogrodnictwo/ higiena, gramatyka, logika, historia sztuk i rzemiosł, język francuski, niemiecki, prawo powszechne i Polskie, historia, etyka, wymowa połączona z etyką /założenie Komisji/
• Nie dawały możliwości iśc na studia, dopiero po II etapie nauki

3. Szkoły Wydziałowe – 7 lat
• Ten sam program
• Rektor /wszystkie szkoły w ydziale/ 1 wizyta do roku w podległych szkołach
• Prefekt – pomocnik rektora
• 6 profesorów
• 1 kaznodzieja
• 1 lub 2 nauczycieli języka obcego
• mieściły się przeważnie w budynkach szkół jezuickich



4. Szkoły główne
• Akademia Krakowska – Szkoła Główna Koronna
• Akademia Wileńska – szkoła Główna Litewska

a) AK 1777 reforma Hugo Kołatają
• Zmiany programowe i strukturalne
• 2 kolegia obejmujące 2 wydziały:
• kolegium fizyczne – szkoła fizyczna, lekarska, matematyczna
• kolegium moralne – szkoła teologiczna , prawa i literatury
• badania naukowe – popularyzacja wiedzy
• uporządkowano archiwum, biblioteki i pensje nauczycieli
• zreformowano kolonie akademickie
• Polski jako wykładowy
• Najwybitniejsi uczeni : Jan Śniadecki, Feliks Radwański, Jan Jaśkiewicz, Jan i Wincenty Szajster, Rafał Czarnkowski

b) AW 1780-1781 reforma M. Poczobutt-Odlański
• 1780 został rektorem M. Poczobutt-Odlański
• Język polski jako wykładowy
• Rozszerzenie o 2 nowe wydziały – prawo i medycynę
• Pobudowano klinikę by studenci mogli się uczyć na pajętach
• Nauczycielami byli exjezuici



ZABÓR ROSYJSKI

• w wyniku rozbiorów ziemie Polski zostały włączone do Rosji
• w wyniku tego rozpoczęto brutalną rusyfikację ( administracja, szkolnictwo )
• język rosyjski stał się językiem narodowym
• likwidacja polskich szkół i uczelni ( Caryca Katarzyna zlikwidowała wszystkie szkoły KEN oraz wprowadziła cenzurę książek )
• szkoły średnie i elementarne pod zarząd zakonów
• Car Aleksander I wydał zezwolenie na tworzenie na całym terenie szkół podległych Uniwersytetowi w Wilnie

Obszar Polski podzielono na gubernie:
* GUBERNIA PÓŁNOCNA – odpowiedzialny Adam CZARTORYSKI, kurator okręgu wileńskiego
* GUBERNIA POŁUDNIOWA – odpowiedzialny Tadeusz CZACKI, któremu pomagać miał Hugo KOŁŁĄTAJ

W guberniach podjęto próbę stworzenia szkół elementarnych, przy parafii bez względu na płeć i wyznanie
- ustalono, że :
• w mieście szkoła będzie 2-klasowa z 2-nauczycielami, nauka trwać będzie 4 lata
• na wsi szkoła będzie 1-klasowa z 1-nauczycielem, nauka trwać będzie 2 lata

- W obu typach szkół wiedza ogólnokształcąca z wiadomości zawodu, np. handel, rzemiosło, wagi, miary
- 70 szkół średnich, w niektórych bardzo wysoki poziom, najwyższy poziom w Liceum KRZEMIENIECKIM
- Najwyższy poziom europejski ( wpływy KEN ) miał Uniwersytet WILEŃSKI

- Napoleon przygotowuje się do wojny z Rosją, Polska ma być bazą przejściową
- Napoleon daje Polsce Konstytucję, w 1802 r. zostaje powołana Centralna Władza Oświatowa potocznie zwana Izbą Edukacyjną
- Dyrekcja Edukacji Publicznej trwa aż do 1815 r.
- zalecano odtwarzanie szkół elementarnych w każdym mieście i w każdej wsi
- obowiązek utrzymania i dozorowania szkół powierzono dozorcom, tj. dziedzic, ksiądz, bogaci ludzie, np. młynarz, karczmarz itp.
- kontrolę nad finansami sprawuje REJENT
- utrzymanie szkół na wsiach przez właścicieli ziemskich, a w miastach przez rzemieślników
- obowiązek szkolnictwa dla obu płci
- dla potrzeb szkolnictwa napisano ELEMENTARZ, który wydał WOLSKI

W 1813 r. było 1289 szkół elementarnych
• utworzono 3-letnie szkoły podwydziałowe, było ich 14
• utworzono 4-letnie szkoły wydziałowe, było ich 23 i przeznaczone były dla biednej szlachty i mieszczan
• utworzono szkoły departamentowe dla warstw wyższych, które dawały możliwość wstępu na studia wyższe, było ich 23, uczono tam jęz. francuskiego, łaciny, rysunku i kaligrafii

- Rozwija się gospodarka
- Powstaje szkoła prawa i administracji, lekarska
- Uruchomiono także 3-letnie seminarium dla nauczycieli w Poznaniu i Łowiczu
- Księstwo Warszawskie upada w momencie klęski Napoleona
- Upadek Księstwa Warszawskiego nie spowodował upadku szkolnictwa elementarnego
- Wprowadzono do szkół 16 rodzajów kar
- Zmniejszono ilość szkół średnich
- Nastąpiła likwidacja Głównych Ośrodków Nauki Polskiej słynnego Liceum KRZEMIENIECKIEGO, WILEŃSKIEGO
- Ograniczono język polski, wprowadzono literaturę i geografię oraz historię Rosji
- Zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk
- Początek łapówkarstwa powstał od Rosji


W 1862 r. zatwierdzono Ustawę o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim spowodowało to przywrócenie charakteru narodowego i wprowadzenie nowego podziału szkół średnich :
* 5-klasowe szkoły powiatowe, ostatnia klasa miała charakter techniczny lub pedagogiczny
* 7-klasowe gimnazjum ( 12 szt. )
* szkoła 8-klasowa w Lublinie ( 1 szt. Liceum )

- Szkolnictwo żeńskie tylko prywatnie !!!
- Program nauczania w szkołach równy dla wszystkich ( w mieście i na wsi )
- Nadanie szkołom programu ogólnokształcącego
- Szkoły elementarne finansowane były z podatków publicznych
- Po ukończeniu szkoły elementarnej można podjąć naukę w szkole średniej
- Otworzono Instytut Politechniczny, Rolniczo – Leśny w Puławach
- Uniwersytet Warszawski powstał pod nazwą SZKOŁY GŁÓWNEJ
- Otworzono również Akademię Chirurgiczną
- Zniesiono odrębność szkół w Królestwie
- Ponownie powołano do życia Okręg Naukowo – Warszawski
- Od 1872 r. wprowadzono obowiązek czytania i pisania w jęz. rosyjskim
- Wieś obciążono 50% kosztami utrzymania szkół
- Nastąpiła samorzutna likwidacja szkół wiejskich, wynikiem czego był analfabetyzm, ok. 65% ludności to analfabeci
- Pod koniec XIX w. zaznacza się rozwój nauczania prywatnego i tajnego szkolnictwa elementarnego

SZKOŁY ŚREDNIE
Nastąpiła zmiana struktury organizacyjnej:
• wprowadzono 8-klasowe gimnazja
• wprowadzono 3-4-klasowe progimnazja, tj. niepełne gimnazja

- Po 1869 r. nastąpiło wprowadzenie jęz. rosyjskiego, jako przedmiotu, a następnie jako języka wykładowego
- Uczniowie poddani surowej dyscyplinie, nadzorowi policji
- Zaczynają tworzyć się organizacje tajnych kółek gimnazjalnych, np. Tow. FILOMATÓW i FILARETÓW
- Nastąpiła całkowita likwidacja szkół wyższych
- 1869 r. SZKOŁA GŁÓWNA ( tj. Uniwersytet Warszawski ) została przekształcona na WARSZAWSKI UNIWERSYTET CARSKI
- Wprowadzono do wszystkich uczelni język rosyjski, jako język wykładowy
- Wraz z Uniwersytetem Carskim powołano INSTYTUT GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO i LEŚNICTWA w Puławach
- Władze carskie nie przewidywały kształcenia kobiet na poziomie wyższym
- Kobiety zorganizowały BABSKI UNIWERSYTET LATAJĄCY, który działał prze rok i wykształcił ok. 1000 kobiet

1905 r. rewolucja – Petersburg – Krwawa Niedziela
- Nastąpiła repolonizacja wszystkich typów szkół
- Wprowadzono język polski, jako język wykładowy na wszystkie poziomy szkolnictwa
- 1913 r. – licznie rozwijają się szkoły zawodowe ( handlowe 89 szt. i rzemieślnicze 13 szt.,techniczne 6 szt. )




ZABÓR AUSTRIACKI

- Zła organizacja państwa, źle zorganizowana administracja i prawo państwa
- Szkoły parafialne weszły pod zarząd państwa
• na wsiach szkoły nazywały się Szkołami TRYWIALNYMI
• w mieście szkoły nosiły nazwę Szkół GŁÓWNYCH

- Duży nacisk kładziono na religię
- W 1815 r. wszystkie szkoły oddano pod nadzór kleru
* szkoły elementarne – 2280
* szkoły główne – 85

- Za czasów Józefa II wprowadzenie obowiązku szkolnego, który nie był nadzorowany ( nie było listy uczących się uczniów itp. )
- Po 1815 r. szkoły średnie były podporządkowane państwu
- poziom nauczania w szkołach średnich był bardzo słaby, jeden nauczyciel uczył wszystkich przedmiotów
- 1784 r. Powstał Uniwersytet Lwowski, który prezentował bardzo niski poziom nauczania

Dopiero w 1805 r. reforma szkolna miała wnieść ( założenia reformy ) :
• wprowadzenie oświaty dla każdego stanu
• religia, jako główny przedmiot nauczania
• obowiązek utrzymania szkół przez DOMINIA, tj. dozór szkolny ( dziedzic, proboszcz,urzędnik )
• rozszerzono program nauczania w szkołach głównych – miejskich
• podjęto uchwałę o podwyższeniu kwalifikacji nauczycieli ( miały być kursy kilkumiesięczne )
• powstały Szkoły Realne tzw.GIMNAZJA REALNE w większych ośrodkach handlowych, które dawały maturę bez prawa wstępu na studia

SZKOŁY ŚREDNIE – reforma miała wprowadzić :
- Nauczyciela przedmiotowego, tj. jeden nauczyciel do jednego przedmiotu
- Zwiększono liczbę godzin na przedmioty matematyczno – przyrodnicze
- Ustawa dopuszczała używanie języka polskiego do szkół średnich, jako języka pomocniczego
- Metoda pamięciowa, jako najskuteczniejsza metoda nauczania
- Wprowadzenie do niektórych szkół nauki o gospodarce wiejskiej
- Ustawa mówiła także o selekcji nauczycieli ( prawo do zawodu tylko dla dobrze wyspecjalizowanych )
- W XIX w. nikt nie uczył już w języku łacińskim
- Po 1842 r. ( Wiosna Ludów ) zauważa się rozwój tajnego nauczania, które tworzy głównie młodzież szkół średnich
- Najniższy poziom nauczania w Europie
- Po Wiośnie Ludów następuje drastyczne zmniejszenie szkół elementarnych
- Od 1853 r. w szkołach dominuje język niemiecki
- W 1866 r. powstaje Rada Szkolna Krajowa ( tj. odpowiednik Polskiego Ministerstwa Oświaty ), na czele którego stoi Józef DIETL ( prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego )
- W 1867 r. zostaje zatwierdzona ustawa o języku narodowym w szkolnictwie elementarnym i średnim
- Do szkolnictwa elementarnego i średniego wprowadzono jęz. polski, jako język wykładowy
- Wprowadzono obowiązek szkolny od 6 roku życia do 12 lat
- Program szkół elementarnych i średnich miał charakter ogólnokształcący, był jednolity dla miast i wsi
ciężar utrzymania szkół nałożono na gminy i majątki miejskie
- Powołano 4 seminaria dla nauczycieli ( w 1914 r. – było już 44 szt. )
- Krajowa Rada Szkolna starała się podnosić prestiż zawodu nauczyciela poprzez jego dokształcanie i godziwe wynagrodzenie za pracę
- Uregulowano sprawę rent dla nauczycieli
- Był zapis darowizny – ziemia dla nauczyciela na wsi, darmowy opał dla domu nauczyciela
- Powstanie Krajowego Związku Nauczycieli Narodowych
- Powstanie Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych ( lojalne wobec władz )
- Bardzo wysoki poziom nauczania Uniwersytetu Jagiellońskiego
- 1877 r. otwarcie Politechniki we Lwowie
- 1901 r. powstaje Akademia Rolnicza w Dublanach
- Powstaje Polska Akademia Umiejętności
- Powstaje Krakowska Szkoła Sztuk Pięknych ( uczyli się tam Jan MATEJKO, Stanisław WYSPIAŃSKI i inni )



ZABÓR PRUSKI
Śląsk ¾ robotników, reszta szlachta i rolnicy
Najdrastyczniejsza germanizacja miała miejsce na Śląsku.
Prawo pruskie – najlepsze prawo na świecie, można było zaskarżyć króla.

Szkoła elementarna – 7-klasowa, na wsi model szkoły jednoklasowej,1-en nauczyciel
79 uczniów na 1 nauczyciela (granica)
1825 – wprowadzony powszechny obowiązek szkolny, do 1872 niewielki procent analfabetów
język niemiecki, polski, religia, prace ręczne, przyroda, literatura, matematyka (we wszystkich odmianach)
do 1872 – język polski 7 godzin tygodniowo.

Preparandy nauczycielskie – niższa forma kształcenia nauczycieli.
Wyznaniowe seminaria nauczycielskie – regularna forma nauczania nauczycieli
Katolickie – dla Polaków i Niemców
Ewangelickie – tylko dla Niemców
Szkoły te były z maturą, norma w 2 poł. XIX w. nauczyciel miał maturę, nauczyciel po seminarium zdawał 2 egzamin z zakresu pedagogiki.

Po szkole elementarnej można było pójść:
1. 2-letnie szkoły zawodowe-uczyły zawodu
2. Cech rzemiosł różnych – można zdobyć zawód

Szkoły średnie, typy:
1. Progimnazja – niepełne szkoły średnie kształcące niższych urzędników
2. Gimnazja realne – z maturą ale bez możliwości startu na studia
3. Gimnazjum klasyczne – (greka, łacina) najlepsze szkoły średnie, matura dawała możliwość startowania na wszystkie studia, warunkiem pieniądze posiadane przez rodziców

Do lat 50-tych 7% Polaków w szkołach średnich.
Najstarsze gimnazja w Prusach zachodnich to: Chojnice, Chełmno- później Wejherowo, Lubawa, Brodnica, Grudziądz, Malbork, Wałcz, Gdańsk, Starogard Gdański.

1823 – Pelplin Collegium Marianum – najpierw progimnazjum później pełne gimnazjum, do 1920 wykładowym był język polski.
Dzieci polskie – szkoły katolickie
Szkoły dwuwyznaniowe - nazywane były symultannymi (sumultanne), uczyli się ewangelicy i katolicy,religia była osobno.
Hederg – szkoły żydowskie






UCZELNIE WYŻSZE

Na terenie ziem polskich pod zaborem pruskim nie było żadnej wyższej uczelni. Były próby założenia w Poznaniu, jednak władze nie zgodziły się.

1904 – Politechnika Gdańska, całkowicie niemieckie oblicze, bardzo wysoki poziom nauczania.
Uniwersytet wrocławski – najbliższy Polakom uniwersytet, łatwo było się przemieścić, Wrocław nie był drogim miastem w utrzymaniu, było tam kilku profesorów Polaków, załatwiali stypendium (zwrotne),istniała tam
Katedra literatury i językow słowiańskich. Studenci po niemiecku mogli się zapoznać z kultura i historią Słowian. Prowadzili ja Nehring i Cybulski profesorowie, wybitni słowianofile.
Towarzystwo literacko – słowiańskie – dozwolona działalność studentów- Słowian.
1868 – zlikwidowano wszystkie towarzystwa.

Polacy najczęściej studiowali w Berlinie, Gryfii (reisfield), Lipsk, Monachium, Fryburg, Freiburg.
Królewiec – Polacy nie studiowali pomimo że było niedaleko, ale prowincjonalizm i atmosfera nie zachęcały do studiów.
Medycyna, weterynaria, filozofia i teologia kończyły się od razu tytułem doktora. Najdroższa była medycyna i prawo. Najtańsza była farmacja.

1848 – powstało w Chełmnie nad Wisłą Towarzystwo Pomocy Naukowej dla młodzieży męskiej, dla Prus zachodnich, założone przez księży, nauczycieli (inteligencja polska). Zbierało dla studentów stypendia, gimnazjalista starający się o to musiał 2 razy do roku przysłać do nich prace o charakterze patryjotycznym, 2 tematy język polski, historia.
Studenci przysyłali 1 prace o tematyce odpowiadającej swojemu kierunkowi studiów.
Podpisywano – wrócić na ziemie polskie pod zaborem, cel bycie społecznikiem.
Najtaniej było studiować teologie. Wszystkie koszty pokrywał kościół.

Po zjednoczeniu Niemiec nastąpiły zmiany. Najsilniejszym państwem związkowym w Niemczech były Prusy, kanclerz (premier premierów) pochodził z Prus. 1 Kanclerzem był Bismarck.
1871 – zaczął się „KULTUR KAMPF” trwał do 1878.
KULTUR KAMPF – walka z kościołem katolickim o wpływy w państwie pod hasłem „zachowania czystości kultury niemieckiej”.
Przybrał on formę walki o podporządkowanie państwu kościoła katolickiego, co dało wyraz w ustawie majowej w latach 1873-1875.
Ustawa dla całych Niemiec – ustawa o likwidacji zakonu jezuitow,ustawa o ślubach cywilnych, wprowadzona paragraf o kazaniu (ambonie),który zabraniał księżom wykorzystywania ambony do celów innych po za ściśle religijnymi (kara, twierdza do 3 lat). Władze obsadzały stanowiska kościelne, wikariaty, archidiecezje.
Watykan natychmiast zerwał stosunki z Niemcami, na Niemcy nałożono anatemę.

USTAWY DLA Niemiec

Ustawa tzw. „speergesetz” – blokowała wszelkie świadczenia państwa na rzecz kościoła katolickiego, rozwiązano wszystkie zakony męskie i żeńskie, za wyjątkiem tych które prowadziły działalność charytatywna.

Ustawa o nadzorze szkolnym – która rugowała księży katolickich ze wszystkich stanowisk w systemie oświaty pruskiej.

Misja kanoniczna (missio cannonica) – która była jakby przyzwoleniem kościoła na nauczanie religii przez osoby świeckie.
Zakaz użyczania księżom sal szkolnych, nie ma księży w szkołach.
Likwidowała język polski jako przedmiot nauczania, ograniczono nauczanie religi w jezyku polskim.
1-3 klasa po polsku religia
4-7 posiłkowo polski, jak dzieci czegoś nie będę rozumieć.

Ustawa banicyjna – księża którzy chcieli ominąć kultur kampf musieli opuścić rzesze.
Obowiązek szkolny – bewzglednie przestrzegany. Budowa szkol w miejscu gdzie dziecko ma 3 km(najwyżej) do szkoły. Na 1000 mieszkańców 1 szkoła.
Nie ma analfabetyzmu – jedynie analfabetyzm czynny tzn. umie czytać, pisać nie za bardzo.
Nie ma powstań praca organiczna.
„Gazeta Grudziacka” – najbardziej poczytna gazeta na Pomorzu zachodnim, propagowała polskie hasła, patryjotyzm, prosty język zrozumiany dla prostego chłopa.
„Pielgrzym z Pelplina”, „Gryf” – kaszubska.
Narastający proces wrogości miedzy narodami polskim i niemieckim.

HEBUNGSPOLITIK – niedopuszczona Polaków do urzędów, sprowadzano urzędników z głąb Niemiec, powstało dużo biur, koszar wojskowych, powstała komisja kolonizacyjna.
KROLEWSKA KOMISJA OSADNICZA DLA PRUS ZACHODNICH I POZNANSKIEGO – powstała w 1886 i działała do 1919, oficjalny dekret, cel wykupienie ziem od Polaków i osadzanie na niej kolonistów niemieckich. Wydano miliard marek (zakładano wydanie 100 mln) z marnym skutkiem.


HAKATA –organizacja niemiecka, skrajnie nacjonalistyczna w 1894 w Poznaniu -urzędnicy i nauczyciele niemieccy najwięcej członków
1896 – 41 kol, 3500 członków w Poznańskiem, 8 kol 1000 członków pomorze, 10 kół Śląsk
w całych Niemczech sympatyków 8000 członków w 57 kołach..
Duże dodatki za szerzenie niemiecczyzny.
Urzędnik nie obsługiwał w języku polskim, nie przyjmował podań w języku polskim
Nauczyciel – znęcali się nad dziećmi np. czepiali się o kanapki zawinięte w polska gazetę.


GERMANIZACJA SZKOLNICTWA ELEMENTARNEGO

1872 – ustawa o nadzorze szkolnym (Śląsk, Prusy wschodnie i zachodnie)
1873 – przepis ten wprowadzono dla poznańskiego
1887 – ostateczne usuniecie języka polskiego jako przedmiotu nauczania w szkołach
1901 – były próby usuwania języka polskiego z religii we Wrześni
1906 – wielki strajk w poznańskim około 900 szkol (dzieci nie odpowiadały nauczycielowi po niemiecku, odpowiadały po polsku lub w ogóle milczały)
W latach 80-tych w Prusach zachodnich całkowicie usunięto język polski, całkowicie niemieckie szkolnictwo.
W Prusach zachodnich tez wybuchły strajki które trwały do 1907.

Kary dla dzieci:
- kary fizyczne ( 7 przypadków śmiertelnych – 5 poznańskie, 2 Prusy zachodnie)
- dzieci przenoszono do niższych klas
- przedłużanie obowiązku szkolnego
- usuwanie ze szkoły ( nie mógł zdobyć zawodu w cechach rzemieślniczych)
- karne godziny popołudniowe (tzw. areszt)
Kary dla rodziców:
- porządkowe – za łamanie porządku szkolnego ( 1 marka za opuszczenie jednej karnej godziny)
- kary sadowe, więzienne – dla rodziców zakłócających porządek nauczania
- wymawiano dzierżawy ziemi, domu, pastwisk
- karanie za nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych (domy)
- usuwanie rodziców z pracy ( najczęściej w sektorze państwowym)
- usuwano dzieci ze szkol średnich, seminariów nauczycielskich
- usuwano, zwalniano dalsza rodzinę, tych którzy strajkowali.

Dzieci inteligencji nie brały udziału w strajku, zazwyczaj były to dzieci robotników.
Na Śląsku wybuchło 17 strajków, ale w tym samym dniu upadły.

1907 – całkowita germanizacja szkolnictwa, znika język polski wyrokiem Sadu najwyższego Rzeszy.

SZKOLY SREDNIE
Do 1872 – język polski funkcjonował w szkołach
1872 – zniesiono obowiązkowość uczestnictwa Polaków na języku polskim, całkowicie zniesiono naukę religii w języku narodowym.
1889 – usunięto z programu języka polskiego literaturę ( została sama gramatyka)
1890 – usunięto język polski z gimnazjów rzeczywistych i realnych, jako przedmiot zdawany na maturze
1900 – władze wydały okólnik żeby nie dopuszczać Polaków do lekcji języka polskiego
1901 – całkowicie usunięto język polski jako przedmiot nauczania w szkolnictwie średnim

Młodzież polska organizowała się w tajne kolka, gdzie studiowano literaturę i język polski

Florian Ceynowa – pierwsze tajne koło na Pomorzu, gimnazjum Chojnickie

Kolka te dzieliły się na 3-4 osobowe grupy, czytano Mickiewicza, słowackiego, Sienkiewicza ku pokrzepieniu serc.
Nie wolno było zapisywać im wykładów.
Kolka te funkcjonowały we wszystkich szkołach. Największym idolem był Mickiewicz ( w rocznice jego śmierci tj. 22.11, robiono egzaminy, przyjmowano nowych członków)

1901 – odbył się proces gimnazjalistów i studentów w Poznańskiem i w Toruniu. W Prusach odkryto siec tych tajnych kolek.
1905 – przywieziono z Galicji do poznańskiego idee skautingu
1911 – pierwsza drużyna harcerska w Śmieciu
Powstawały drużyny harcerskie na bazie kolek filomackich.




KSZTALTOWANIE SIĘ OSWIATY I TEORII PEDAGOGICZNYCH OD POLOWY XIX WIEKU I PIERWSZA POLOWA XX WIEKU.

Wiek XIX intensywne badania psychologiczne w laboratoriach, odkrycia w dziedzinie wrażeń słuchowych i wzrokowych dokonał Helmholtz.
Dokonują się narodziny psychologii naukowej.
Wundt – założył w Lipsku pierwsza pracownie psychologii eksperymentalnej, prowadzone są naukowe badania nad pamięcią- prekursor – Ebbinghaus.
Prowadzono badania nad procesami skojarzeniowymi
Rozwój teorii nad procesami odruchów warunkowych – Pawłow
Badania nad procesem uczenia się- świat – Neumann – polska – Błażek i Dawid.

Nowe kierunki w psychologii – personalizm, psychoanaliza, harmoniom, behawioryzm, psychologia postaci.
Rozwija się higiena szkolna ( ruch, pożywienie, czyste ciało)
2 pol. XIX w – upowszechnianie prac ręcznych, zwłaszcza Szwedzi (slojd, bardzo użyteczna forma).

Pojawiły się glosy krytyki starych metod nauczania ( główny jest nauczyciel – to negowano)
Herbatd – lekcja odbywa się według ścisłego schematu.

John Dewey – dziecko w centrum, nauka układana pod dziecko, nauka użyteczna ( fizyka, chemia)
- Uczeń ma zakres wiedzy do zdobycia
- Uczeń nie wie ze jest sprawdzany (rozmowa)
- Rozwój indywidualny ucznia
- Stworzenie człowieka myślącego
- Krytyka szkoły tradycyjnej

NOWE PRZESLANKI NOWEGO RUCHU PEDAGOGICZNEGO

Proces wychowania nie polega na urabianiu zgodnie z góry określonymi celami, ale na umożliwianiu rozwijania spontanicznych sil tkwiących w naturze dziecka.
Skuteczność procesu dydaktycznego zapewniona będzie wtedy, gdy nauczanie tradycyjne, zastąpi się samorzutnym i samodzielnym zdobywaniem wiedzy w toku praktycznej działalności dziecka. Samorzutność i samodzielność wynika z zainteresowań dziecka i jego naturalnych zdolności do działania.
Klasa szkolna oparta na zewnętrznej dyscyplinie, rygorze, schemacie organizacyjnym musi być zastąpiona luźnym zespołem ludzi, uczniów, którym treści i formy indywidualnej pracy nie narzuca ani urzędowy program ani nauczyciel.
Uczeń skupia się na swoim zadaniu, tak długo jak to jest mu potrzebne ( nie ma dzwonków).


POGLĄDY I KIERUNKI W XX WIEKU

JOHN DEWEY
• Propagował uspołecznienie amerykańskiego wychowania
• Nadanie programom nauczenia profilaktycznego kierunku /przerost formy nad treścią/
• Konieczność poznania przez młodzież nowych warunków społecznych przez powiązanie jej działalności z realnym życiem
• Wychowanie a wynikające z tego również z tego nauczanie powinno odbywać się przez zabawy dziecięce i konstruowanie i posługiwanie się narzędziami pracy poprzez kontakt z przyrodą
• Nauczyciel i wychowawca ma pobudzić aktywność dziecka
• Uczenie przez działanie- obowiązek szkoły –progresywizm
• Szkoła ma wyrabiać poczucie odpowiedzialności, wyzwalać inicjatywę uczniów, doprowadzać do rozwoju świadomości obywatelskiej i przygotować młodzież do współrządzenia krajem
• Przełamanie izolacji szkoły od życia
• Wyróżnił 3 stopnie nauczania:
 Czynne zajęcia o charakterze społecznym
 Przyswojenie przez uczniów doświadczeń innych ludzi
 Wejrzenie w istotę faktów i wdrażanie do myślenia naukowego
• Stworzył koncepcję nauczania pod kierunek
• Protest przeciwko mechanicznemu zdobywaniu wiedzy
• Potępia werbalno-pamięciowe metody nauczania
• Krytykuje nie uwzględnienie zainteresowań i uzdolnień uczniów w toku nauczania.

Powstanie nowej metody projektów, która wprowadza w miejsce systemu klasowo-lekcyjnego tzw „projekty” jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Upowszechnili je KILPATRYK i STIVENSON

Wyróżniamy 4 rodzaje projektów:
1. projekt produkcyjny
2. projekt konsumpcyjny
3. projekt problemowy
4. projekt sprawnościowy

A) odmiana metody projektów jest nauką całościową ujmującą w sposób kompleksowy różne zagadnienia życiowe – przedstawiciel OTTO
B) Metoda ośrodków zainteresowań – wychowanie do życia przez życie OWIDIUSZ DE CROLY wprowadził tematy związane z zainteresowaniem uczniów
C) Metoda nauczania łącznego – zastąpieniem przedmiotów nauczania przez tzw „ośrodki, kręgi życia” człowieka – przedstawiciel LINKE

PLAN DALTOŃSKI – Helen Parkhurst
• Likwidacja systemu klasowo-lekcyjnego przedmiotowego schematu nauczania
• Indywidualne uczenie się młodzieży w pracowniach szkolnych przez wykonywanie wybranych „przydziały pracy” zestawu zadań

METODA WINETKOWSKA /WINIETKI/ - Washburne
• Wyodrębnienie w programie nauki „jednostek pracy” z uwzględnieniem zasady stopniowanie trudności
• Rozwijanie twórczych sił jednostki z jej społecznym zespoleniem się ze środowiskiem

SYSTEM MANNHEIMSKI – Sickinger
• Oparty na koncepcji doboru uczniów do klas na podstawie wrodzonych uzdolnień

PLAN JENAJSKI – Peter Petersen
• Realizowane w życiu szkoły zasad egzystencji wspólnoty częściowo przypominające rodzinę

SZKOŁA GENEWSKA – Clapare’de
• Teoria wychowania funkcjonalnego wg której życie psychiczne jest narzędziem tj funkcją życia organicznego, które przejawia się w działaniu ujawniającym zainteresowania i potrzeby
• Wychowanie winno być funkcjonalne i być taką działalnością, która zaspokaja określone potrzeby. Zaspakajanie potrzeb ma wartość kształcącą.

Jan Amos KOMEŃSKI – ( ur. 1592 r. - zm. 1670 r. )
- czeski pedagog, jeden z najwybitniejszych pedagogów europejskich
- biskup braci czeskich
- twórca nowożytnej dydaktyki
- 1620 r. przeniósł się na Węgry, gdzie założył szkołę i wprowadził innowacje pedagogiczne
- 1628 r. –m 1655 r. przebywał w Polsce w Lesznie Wlkp.
- postulował zasadnicze zmiany ustroju szkolnego – jednolity system szkolny oraz przebudowę procesu nauczania
- nie uznawał klas, systemów społecznych
- uważał, że człowiek nie może być poddanym drugiego człowieka
- każde dziecko ma prawo się uczyć
- projektował szeroką reformę szkolnictwa - miał szeroką wizję nowej szkoły
- szkoła miała być powszechna ( projekt ) i PANSOFICZNA dzięki czemu wszyscy mogliby wiedzieć o wszystkim
- uważał, że szkoła musi być prowadzona w duchu humanizmu i tolerancji religijnej, co miało sprzyjać powstaniu kościoła jednoczącego wszystkie religie
- miłość elementem nadrzędnym nauki kościoła
- postulował nowe szkolnictwo, tj. jednolity ustrój szkoły dla wszystkich uczniów bez względu na stan klasowy
- postulował, że dzieci powinny zaczynać naukę w szkole macierzystej

* Szkoła elementarna – z językiem ojczystym, jako język wykładowy
- językiem ojczystym posługiwano się czynnie, nie uczono na pamięć
* Akademie – odpowiednik szkoły wyższej
- w 1657 r. wydał „Wielką Dydaktykę”, w której przedstawił swoje credo pedagogiczne
- stworzył wszystkie zasady i metody dydaktyczne używane do dzisiaj
- 1658 r. wydał „Świat w obrazach” udowodnił, że nauczanie poglądowe jest najbardziej
skuteczne ( tzn. pokazywać wiele obrazów a nie słów )
- wydał podręczniki, w których zarzucił metodę pamięciowego nauczania
- stworzył czytanki na tematy związane z życiem ucznia, z geografii, przyrody
- odwoływał się do najbliższego życia ucznia

ZASADY PEDAGOGICZNE KOMEŃSKIEGO
1. metoda i zasada poglądowości
2. zasada przystępności w nauczaniu
3. zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania – uczenia się
4. systematyczność wiedzy uczniów
5. zasada trwałości wiedzy uczniów
6. zasada operatywności wiedzy uczniów
7. zasada wiązania teorii z praktyką

Henryk PESTALOZZI – ( ur. 1746 r. – zm. 1827 r. ), Szwajcar
- rozpoczął studia teologiczne, a potem studiował prawo w Kolegium CAROLINUM
- działalność pedagogiczną rozpoczął w zakładzie rolniczo – wychowawczym NEUHOF,
gdzie oprócz nauki młodzież szkolna uczyła się również praktycznych zajęć , np. chłopców
zaznajamiano z uprawą rolnictwa, zaś dziewczynki zaznajamiano z pracami gospodarstwa
domowego ( szycie, haftowanie, gotowanie itp. )
- organizator szkół i zakładów wychowawczych dla sierot i dzieci opuszczonych
- reformator programów i metod nauczania początkowego
- wg Pestalozziego szkoła musi kłaść nacisk na rozwój sił moralno-intelektualnych i fizycznych
- celem wychowania ma być wyrobienie wewnętrznej natury ludzkiej
- do wykształcenia mają prawo wszyscy ludzie bez względu na klasę społeczną
- podłożem wychowawczym jest rodzina, która uczy pozytywnych relacji między ludźmi
- szkoła elementarna musi być kontynuatorem działań wychowawczych rodziny
- dalszy rozwój i nauka w szkole średniej powinna być kontynuowana tylko wtedy, gdy
dziecko przejawia pewne zdolności
- szkoła ma być narzędziem i ma uczyć wiadomości ogólnokształcących, tj. pisanie, czytanie
- nauczyciel w trakcie nauczania miał utrzymywać atmosferę rodzinną w klasie, ma być
wymagający ale jednocześnie musi znać naturę dziecka
- STANZ zakład, w którym Pestalozzi upowszechniał wszystkie idee pedagogiczne
- zrezygnował z moralizatorstwa - uważał, że wpływając swoją postawą moralną na wychowanków można w nich obudzić moralność
- wprowadził rytmikę chóralną
- lekcje były radosne
- nauka odbywała się tylko w języku francuskim i niemieckim

PESTOLOZZI twórca idei organicznego rozwoju !!!
- uważał, że o rozwoju dziecka decydują 3 podstawowe siły:
1. siła intelektualna = głowa
2. siła fizyczna = ręka
3. siła moralna = serce
- jest twórcą teorii formalnego nauczania
- przeciwstawił się metodom stosowanym w średniowieczu
- punktem wyjścia do poznawania pojęć, cech i zjawisk jest liczba, kształt i słowo
- punktem wyjścia w nauczaniu geometrii miała być linia prosta, koło, kwadrat, trójkąt,
prostokąt – miało to być punktem wyjścia do rozumienia stosunków przestrzennych
- napisał „Abecadło oglądu i i arytmetyki”
- uważał, że małe dziecko powinno działać i uczyć się na konkretach tak długo, że może
działać samodzielnie
- oparł naukę małych dzieci na rzeczach im bliskich, rysunkach
- dziecko nie może uczyć się na pamięć
- należy kształtować postawy moralne, uczyć dziecko co należy robić a co nie
- Pestalozzi został nazwany OJCEM WCZESNEJ EDUKACJI
- założył szkoły średnie dla chłopców, zaś dla nauczycieli seminaria
- uważał, że kobiety lepiej wychowują i uczą dzieci ( matka uczy dziecko miłości do ludzi i
do świata )
- stworzył pierwsze seminarium dla kobiet
- napisał książkę „Jak Gertruda uczy swoje dzieci”

FROEBEL
- twórca systemu wychowania w ochronkach
- stworzył cały system wych. przedszkolnego
- nauczycielki zwano FROBELKI