Wizerunki maryjne w liryce średniowiecznej na przykładzie „Bogurodzicy” i „Lamentu świętokrzyskiego”

Wizerunki maryjne w liryce średniowiecznej. Omów temat, dokonując analizy i interpretacji „Bogurodzicy” i „Lamentu świętokrzyskiego”

„Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski” to dwa średniowieczne utwory należące do liryki maryjnej, ale inaczej przedstawiające Matkę Boską.

„Bogurodzica” realizuje motyw deesis – podmiot zbiorowy prosi Boga o zmiłowanie i życie wieczne. Pierwsza zwrotka to apostrofa do Matki Boskiej, a druga – wyszczególnienie ludzkich próśb.

„Bogurodzica” jest wierszem zdaniowo-rymowym, tzn. takim, w którym nie ma zgodności sylab w wersie, a wers równa się zdaniu lub jego członowi. Występuje w nim paralelizm składniowy i treściowy, a także paradoksy – „Bogurodzica dziewica” oraz prośba ludzi o szczęśliwe życie i dostanie się do raju. Utwór zawiera też wiele archaizmów fleksyjnych (napełń), fonetycznych (sławiena), słowotwórczych (przebyt), słownikowych (Gospodzin) oraz składniowych (Twego dzieła).

„Lament świętokrzyski” to, podobnie jak „Bogurodzica”, wiersz asylabiczny, zawierający wiele archaizmów, jednak odmiennie przedstawiający Maryję. Podmiotem w tym utworze nie są ludzie, a właśnie Matka Boska, która znajduje się pod krzyżem i rozpacza nad ukrzyżowanym synem. Jest ona przedstawiona jako zwykła kobieta, cierpiąca z powodu straty syna. W wierszu znajduje się wiele apostrof. Mówiąc „synku miły i wybrany, rozdziel z matką swoją rany”, wyraża miłość do syna i cierpienie. Zwracając się do Archanioła Gabriela, chce mu przypomnieć zwiastowanie oraz obietnicę szczęścia i wyrzuca mu zatajenie męki związanej ze śmiercią syna. Zwracając się do innych matek, wyraża też chęć otrzymania współczucia.

W wierszu znajduje się wiele epitetów ukazujących mękę (krwawa głowa), zdrobnień (synku), oksymoronów (krwawe gody) oraz metafor (spróchniało we mnie ciało).

Jak widać, wizerunki maryjne w obu utworach są inne. W „Bogurodzicy” Maryja jest osobą, do której ludzie składają prośby o wstawiennictwo u Boga i Chrystusa, a w „Lamencie świętokrzyskim” dużo bliższą nam, normalną, rozpaczającą matką.