Każdy człowiek żyjący we współczesnym społeczeństwie ma określone prawa. W jakim stopniu z nich korzysta, i w jakim zakresie są one łamane, zależy od sytuacji i wydarzeń w poszczególnych krajach i na świecie. Wszystkim doskonale wiadomo, że prawa człowieka były powszechnie łamane podczas II wojny światowej w postaci Holocaustu i później przez państwa totalitarne. Innym przykładem może być wiek XIV, w którym to murzynów traktowano jak niewolników. Przyjmuje się również, iż poszanowanie praw człowieka, nie jest sprawą indywidualną określonego państwa, ale powinno stanowić przedmiot troski społeczności międzynarodowej. I istotnie społeczność ta do ochrony praw człowieka przyjmuje wielką wagę.
Powszechna deklaracja praw człowieka to najważniejszy dokument ideologiczny z dziedziny praw człowieka. Deklaracja Powszechna została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 wraz z rezolucjami dotyczącymi prawa petycji, losu mniejszości, rozpowszechniania wiadomości o Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz przygotowania projektu paktu i projektu przepisów wykonawczych.
Przyczyny łamania praw człowieka są bardzo różne. Wynika to przede wszystkim z odmienności, różnic dzielących poszczególne kraje.
Przyczyny prawne
Wiele państw świata nie jest związanych konwencjami, uznając je za niedoskonałe, zbyt restrykcyjne lub ograniczające skuteczność ich polityki. Znajdują one usprawiedliwienie działań sprzecznych z konwencjami w braku ich ratyfikacji. Przykładem jest prawo życia gwarantowane przez zakaz wykonywania kary śmierci. Wiele państw stoi na stanowisku, że w warunkach wysokiego wskaźnika przestępczości zagrożenie najwyższym wyrokiem stanowi prewencji. W państwach tych w roku 1996 zasądzono 7017 takich wyroków, z czego 4200 wykonano. Najczęściej egzekucji dokonywano w Chinach, Iranie, na Ukrainie i w Rosji. Podobne zjawiska w znacznie szerszej skali występują w odniesieniu do praw szczegółowych.
Przyczyny polityczne
Mimo że świat staje się coraz bardziej cywilizowany i coraz powszechniej rządzi się regułami demokracji, ciągle wielu państwach istnieją rządy autorytarne, niedopuszczające do realizacji praw politycznych lub uznające je tylko formalnie. W Chinach, Korei Północnej, w Iraku, na Kubie czy w Indonezji wszelkie wolności polityczne tolerowane są tylko w takim zakresie, w jakim pozostają zgodne z polityką państwa. Wyrażenie odrębnych poglądów, manifestowanie własnych racji poprzez zgromadzenia lub tworzenie organizacji opozycyjnych grozi sankcjami karnymi, ekonomicznymi lub prześladowaniami, spychającymi ich uczestników na pozycje dysydenckie. Nawet kraje formalnie demokratyczne w różnych okolicznościach naruszają prawa człowieka. Jest to szczególnie widoczne w nowych demokracjach, gdzie kultura polityczna i prawna jest niska, wieloletnie zaś nawyki dyktatorskie władz publicznych znajdują wyraz w tłumieniu wystąpień antyrządowych, dyskryminacji działaczy opozycyjnych, likwidacji niewygodnych politykom środków przekazów.
Normy anty-dyskryminacyjne są łamane powszechnie w odniesieniu do kobiet do kobiet, których nie dopuszcza się do stanowisk zawodowych, funkcji publicznych i na ogół nie oferuje mniejsze zarobki.
W wielu państwach prawo do godności ludzkiej przegrywa w zetknięciu ze służbą wojskową, organami ścigania i praktykami więziennymi. Powszechnie dopuszcza się znęcanie nad rekrutami, bicie zatrzymanych i aresztowanych, nieludzkie warunki bytowania panujące w więzieniach. Nieprawidłowościom sprzyja fakt, że dzieje się tak w państwach, będących w stosunkach międzynarodowych ważnymi partnerami politycznymi lub ekonomicznymi. Zamiast zatem publicznego potępienia i restrykcji spotyka je jedynie łagodna perswazja, nienosząca znamion ingerencji w wewnętrzne sprawy i nie zakłócają współpracy.
Szczególne warunki polityczne łamania praw człowieka tworzy wojna. Współcześnie toczone wojny dowodzą, że uczestniczące w nich państwach zapominają o wszystkich wiążących je prawach. Naruszają prawa podstawowe jednostek, dopuszczając nieprzestrzegania konwencji genewskich, a nawet ludobójstwa. Dowiodły tego wojny prowadzone w Afryce, szczególnie w Rwandzie, Zairze, Burundi oraz wojny w byłej i obecnej Jugosławii (Kosowo).
Przyczyny ekonomiczne
Tego rodzaju uzasadnienie nieprzestrzegania praw człowieka znaleźć można przede wszystkim w krajach słabo rozwiniętych. Niewykształcona, biedna, pozbawiona elementarnych warunków egzystencji ludność nie potrafi egzekwować przysługujących jej praw, gdyż w ogóle ich sobie nie uświadamia. Żyje na marginesie procesów cywilizacyjnych, walcząc o biologiczne przeżycie. W sytuacjach, gdy ludzie w przeludnionych slumsach są pozbawieni podstawowej infrastruktury sanitarnej, gdy często są głodni i chorzy z niedożywienia, nie mogą dziwić prymitywne więzienia. Podobnymi przyczynami można tłumaczyć fakt, że około 250 mln dzieci na świecie, w tym, co trzecie w Afryce i co piąte w Ameryce Łacińskiej pracuje zawodowo. Wykorzystanie dziecięcej siły roboczej, w ekstremalnych formach noszące znamiona niewolnictwa, rzadko wynika z dobrowolnych wyborów. Na ogół jest koniecznością, dla której alternatywą jest prostytucja lub handel narkotykami.
Przyczyny kulturowe
Prawa człowieka zrodziły się w środowisku państw najwyżej rozwiniętych, wywodzących się z kultury europejskiej. Stąd też w mniejszym stopniu uwzględniają one religie, prawa i tradycje innych kultur. Uniwersalny charakter praw nie wystarcza do ich odrzucenia. Rytualne okaleczenia, nieadekwatne do winy i niespełniające europejskich kryteriów sprawiedliwości kary za naruszenie lokalnych praw, społecznie akceptowana dyskryminacja pewnych grup ludności stanowią ciągle trudny do rozwiązania problem. Przykładem może być sposób traktowania kobiet przez ortodoksyjny islam. Nie tylko sprowadza on społeczne role kobiet do funkcji żon i matek, ale także, jak w przypadku rządów afgańskich Talibów, zakazuje im pracy zawodowej, ogranicza prawo poruszania się, korzystania z instytucji użyteczności publicznej itp. Można stąd wnosić, że by prawa człowieka były powszechnie potrzebne są nie tylko gwarantujące je normy oraz instytucje kontrolujące, ale także musi być spełnionych szereg innych warunków. Przede wszystkim ludzie muszą być świadomi swoich praw, chcieć je urzeczywistnić i mieć materialne podstawy ich egzekwowania.
Na pewno nasuwa się pytanie, kto jest odpowiedzialny za łamanie praw człowieka i od kogo powinniśmy domagać się, aby je respektowano. Wydaje mi się, że od nas samych, abyśmy nie zapominali o tych biednych i poszkodowanych, abyśmy pamiętali, że są ludzie, którzy zostali pokrzywdzeni przez różnych oprawców. Odpowiedzialność przypada na państwo, które bierze ją za całość życia społecznego. Prawa człowieka są właśnie wartością najwyższą. I wszystkie organizacje ochrony praw człowieka mówią wielkim głosem właśnie na ten temat. To samo dotyczy łamania tych podstawowych praw. Coraz częściej spotykamy się z ich łamaniem, stało się to problemem globalnym i podobnie nie można usprawiedliwiać metod walki z terroryzmem, jaki obrazy USA. Jeżeli w walce z terroryzmem sięgniemy po metody terrorystów, wówczas upodobnimy się do nich i ich cel zostanie spełniony.
