Dulszczyzna - zjawisko historyczne czy aktualne?

W epoce Młodej Polski zapoczątkowanej w roku 1891 zaszło wiele zmian w stosunku do pozytywizmu. Modernizm wstrząsnął podstawami europejskiej kultury i obyczajowości.

Nowa epoka była przede wszystkim wyrazem buntu przeciwko temu co zastane - łamano wszelkie tabu, tak obyczajowe, jak moralne czy artystyczne.

Gabriela Zapolska była jedną z prekursorek nowej epoki. Jej dramat naturalistyczny „Moralność pani Dulskiej”, w którym ukazuje obraz podłości burżuazyjnej odniósł na początku XX wieku ogromny sukces. Gabriela Zapolska przedstawia w swojej książce fałszywą mieszczańską moralność, którą obserwowała przed napisaniem dramatu.

Autorka nienawidziła kołtuństwa, w życiu codziennym swoją postawą, demonstrowała sprzeciw wobec nie których zasad obowiązujących w tamtym okresie. Wychodząc po raz drugi za mąż za artystę malarza Stanisława Janowskiego wywołała skandal w „przyzwoitej” opinii publicznej. Zgodnie ze swymi ambicjami społecznymi przeprowadzała kompromitację kołtuństwa, demaskowała obłudną moralność, chciwość, tępotę, rozkład życia rodzinnego w środowisku mieszczańskim.

Przyjęta z dużym aplauzem sztuka spowodowała, że do języka potocznego wszedł nowy termin: dulszczyzna. Termin ten, który pochodzi od nazwiska tytułowej bohaterki, pani Dulskiej, przetrwał do dzisiaj a oznacza styl bycia kołtunów i filistrów. Obłuda, hipokryzja czy zakłamanie to cechy charakteryzujące dulszczyznę.

Podział społeczny z czasów Zapolskiej jest już na pewno anachronizmem, nie ma już obecnie ani burżuazji, ani mieszczaństwa w formie ówczesnej (żyjącego z rent, wynajmu mieszkań) lecz zostało ono zastąpione formami uwspółcześnionymi dostosowanymi do obecnych warunków społeczno-gospodarczych.

W tym społeczeństwie również spotykamy postawy podwójnej moralności i gonienia za pieniądzem za wszelką cenę. We współczesnym świecie wielu „biznesmenów” (dorobkiewiczów) jak również niektórzy politycy swoją postawą niewiele odbiegają od historycznej dulszczyzny. Jakże często ze środków masowego przekazu dowiadujemy się o różnych aferach gospodarczych dotyczących znanych i szanowanych osobistości. Czasem scenariusze afer są prawie identyczne z treścią sztuki Zapolskiej jak np. wydarzenia sprzed dwóch lat zakończone „unieważnieniem” małżeństwa córki senatora Kerna z Łodzi.

Można więc powiedzieć że dulszczyzna jest zjawiskiem nie mającym ani czasowych, ani geograficznych ograniczeń, natomiast wiąże się z cechami charakteru i postawami konkretnych ludzi. Zmienił się natomiast sposób i zasięg walki z dulszczyzną. Utwór sceniczny był dostępny jedynie dla grona widzów teatralnych. Dziś temat może być szybko podchwycony przez dziennikarzy i upubliczniony w telewizji radiu i prasie. Wydaje się że jest to najbardziej skuteczna forma walki ze współczesną dulszczyzną.

„Moralność musi być ta sama w stosunku do wszystkich, w przeciwnym razie staje się niesprawiedliwa, a więc niemoralna”.

Witold Gombrowicz