Sierpień 80

Sierpień 80



1 Lipca 1980r. wprowadzono podwyżkę cen mięs, a w fabrycznych stołówkach zaczęła się „pełzająca” rewolucja. Przyczyna była właściwie pozorna i nie ulega wątpliwości, że napięcie w kraju doszło do takiego punktu, w którym do wybuchu potrzeba było tylko pretekstu. Protestowano bowiem przeciw podwyżce cen niektórytch gatunków mięsa i wędlin, nie miało to większego znczenia dla poziomu życia, skoro od wielu miesięcy stosowano utajone podwyżki cen, zaś nasilająca się inflacja doprowadziła do braku na rynku niemal wszystkich artykułów spożywczych i wielu attykułów przemysłowych. W niektórych zakładach robotnicy powołali własną reprezentację – komitet strajkowy lub komisję robotniczą.
Po raz pierwszy komitety strajkowe próbowały skoordynować akcję strajku. W danym okresie najaktywniej strajkowali robotnicy z Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik. W następnych dniach dołączyli do nich pracownicy innych lubelskich zakładów takich jak : Fabryki Maszyn Rolniczych Agrometr i Lubelskie Zakłady Naprawy Samochodów Ciężarowych. W sumie strajkowało ponad 150 zakładów i około 50 tysięcy osób.
Decydującego znaczenia nabrał jednak dopiero strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej, który rozpoczął się 14 sierpnia 1980r. Na czele komitetu strajkowego stanął Lech Wałęsa, działacz strajkowy z 1970r. i członek powstałych nielegalnie na wybrzeżu w 1978r. Wolnych Związków Zawodowych. Obok działań płacowych wysunięto też postulaty przywrócenia do pracy Lecha Wałęsy, oraz współorganizatorki Wolnych Związków Zawodowych Anny Walentynowicz, oraz budowy ofiar pomnika ofiar 1970r. W następnym dniu strajk objął inne zakłady Wybrzeża Gdańskiego, zaś 17 sierpnia pod przewodnictwem Lecha Wałęsy powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, w którym decydująca rolę odgrywali działacze Wolnych Związków Zakładowych. Komitet wysunął 21 żądań, wśród nich 7 politycznych, z których pierwsze i najważniejsze dotyczyło zgody na tworzenie wolnych związków zawodowych a brzmiało : „Akceptacja niezależnych od partii pracodawców wolnych związków zawodowych wynikających z ratyfikowanych przez PRL Konwencji nr.87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczących związków zawodowych”.
18 sierpnia zastrajkował Szczecin gdzie także powstał „MKS” z Marianem Jurczykiem na czele, zgłoszono podobną liste postulatów. Do MKS przyłączyło się już 156 zakładów Wybrzeża.
Dzięki działającemu w mieszkaniu Kuronia strajkowemu centrum informacyjnemu do którego docierały informacje o wszystkich wydarzeniach strajkowych w Polsce informacje o nich bardzo szybko docierały na Zachód, poczym w ciągu paru godzin wracały do kraju na antenie „Wolnej Europy” oraz BBC. To mobilizowało jeszcze bardziej strajkującyh, oraz umożliwiało koordynację postulatów i działań.
Do MKS dalej dołączały kolejno następne zakłady, do 20 sierpnia było ich już 253, mimo to władze dalej odmawiały dialogu ze strajkującymi – przyłączyły się m.in. Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański, Opera oraz Filharmonia. Tego samego dnia aresztowano kilkunastu najaktywniejszych działaczy opozycji. Miało to zapewne powściągnąć stanowczość strajkujących, ale nadzieji, tej nie spełniło. Ukazał się również apel 64 intelektualistów wzywających społeczeństwo do umiaru, władze do podjęcia negocjacji z MKS.
Po wybuchu strajku Gdańskiego Edward Gierek wrócił do kraju. Kierownictwu partyjnemu brakowało jednak jasnej koncepcji działania. Z Moskwy domagano się wprawdzie stanowczości w zwalczaniu ruchów strajkowych, ale nie obiecywano bezpośredniej pomocy. Toteż polscy przwódcy zdawali sobię sprawę, że nie dysponując dostateczną siłą skazani są na pertraktację. 22 sierpnia w Szczecinie, a następnego dnia w Gdańsku, komisje rządowe przystąpiły do rozmów z komitetami strajkowymi. Tymczasem doszło do kolejnych przegrupowań w partyjnej czołówce. Wprawdzie Gierek pozostał jeszcze I sekretarzem, ale bliżsi mu członkowie Biura Politycznego KC PZPR zostali z niego na ogół wyeliminowani.
Wśród nich Edward Babiuch który zupełnie nie dorastał do wymogów skomplikowanej sytuacji. Natomiast awansowali zwolennicy Stanisława Kani m.in. Józef Pińkowski który został nowym premierem. Do kierownictwa partyjnego wrócił również Stefan Olszowski, dawniejszy oponent Gierka a ewentualna konkurencja między nim a Kanią, na która właśnie Gierek liczył, miała mu pomóc w utrzymaniu się przy sterze władzy.
26 sierpnia wybuchł strajk we Wrocławiu gdzie powstał kolejny MKS, który poparł 21 postulatów Gdańskich. Strajkowało kilkaset innych zakładów w wielu innych miastach.
Co ciekawe władza postanowiła spróbować załagodzić sytuację emitując na antenie TV apel Kardynała Wyszyńskiego o spokój i umiarkowanie.
29 w Szczecinie po północy osiągnięto porozumienie, które podpisano 30 sierpnia w południe. Na wstępie porozumienia wyrażono zgodę ,aby mogły powstawać samorządne związki zawodowe, które będą miały socjalistyczny charakter z godnie z konstytucją PRL-u” Barcikowski godząc się na te warunki, przekraczał zakres swoich kompetencji, stawiał władze przed faktem dokonanym. Równiż w Gdańsku 30 sierpnia o 11.00 przed południem Wałęsa i Jagielski parafowali dwa pierwsze punkty porozumienia. Pracownicy mieli mieć prawo do tworzenia niezależnych, samorządnych związków zawodowych, które będą przestrzegać zasad określonych w konstytucji PRL […] uznając iż PZPR sprawują kierowniczą role w państwie , ani nie podważając ustalonego systemu sojuszów międzypaństwowych, dążą one do zapewnienia ludziom pracy, odpowiednich środków kontroli, wyrażania opinii i obrony swych interesów.
Władze utraciły pole manewru. Na plenum KC 30 sierpnia Kania poinformował , że strajkuje 700 tyś ludzi w 700 zakładach. Plenum wyraziło zgodę na podpisanie porozumień. Po powrocie do Gdańska Jagielski zgodził się na uwolnienie aresztowanych działaczy opozycji. 31 sierpnia o 16.45 Wałęsa i Jagielski podpisali porozumienie a moment ten oglądała w telewizji cała Polska.