Bóg w renesansie

Słynna, otoczona poetycką legendą pieśń Jana Kochanowskiego, zaczynająca się od słów: "czego chcesz od nas, Panie z twe hojne dary? -", dla podniosłej treści i patetycznej formy częstokroć nazywana Hymnem, posiada - w spuściźnie czarnoleskiej i świadomości czytelniczej wielu pokoleń Polaków - miejsce zgoła wyjątkowe. Łączy ona w zadziwiający sposób głębię myśli filozoficznej i problemów światopoglądowych ze świetnością i dostojeństwem kreacji artystycznej.

Sposób przedstawienia Boga
- "Wszędy pełno Ciebie, Kościół Cię nie ogarnie -" - Bóg wychodzi poza dogmaty głoszone przez Kościół, występuje wszędzie, ogrania przyrodę
- "Demiurgos -" - Bóg stwórca
- "Deus-artifex -" - bóg artysta, budowniczy, architekt, rzemieślnik
- boskie dzieło stworzenia oglądamy jako dzieło sztuki
- zastosowanie antropomorfizacji; Bóg - człowiek, który zajmuje się gospodarstwem
- ojciec, opiekun, stróż
- Bóg w postaci anioła, który opiekuńczo rozpościera skrzydła nad ludźmi
- Stwórca animatorem, ożywia jako pan wszechświata całą przyrodę, naturę

Człowiek wobec Boga
- postawa wdzięczności
- Bóg nie potrzebuje bogactw i tak wszystko należy do Niego
- miłość człowieka względem Boga
- ufność, iż pod Jego opieką człowiek żyje bezpiecznie, spokojnie
- człowiek jest dzieckiem Boga, szanuje Go i kocha
- człowiek swa wdzięczność wyraża modlitwą, oddaniem, zawierzeniem, ufnością

Obraz świata
- świat jest doskonały - stworzony przez Boga dla człowieka
- świat jest uporządkowany, Bóg stwarza ład i porządek, nie ma przypadkowości w świecie
- ład przyrody jest dowodem na istnienie Boga; Bóg jest sprawcą porządku, natury Ziemi i Kosmosu
- człowiek jest elementem natury, podlega jej prawom, stąd czerpie satysfakcję i wewnętrzną harmonię
- nie ma sprzeczności między światem doczesnym, a życiem wiecznym

Manifest filozoficzny
- manifest humanistycznej religijności
Jest to poemat religijny napisany ku chwale Boga. Jednocześnie opiewa on świat, wspaniałość, piękno i harmonię tego świata. W porównaniu z Bogiem ziemię można nazwać "niską -", tym niemniej jej doskonałość jest odbiciem boskiej wielkości i świadectwem boskich dobrodziejstw. Istotą Hymnu jest pochwała niewidzialnego Boga poprzez pochwałę widzialnego świata. Człowiek jest cząstką przyrody, podlega jej powszechnym prawom, nadanym przez Boga. Stąd też "porządny -" ład przyrody najlepiej określa zasady postępowania człowieka.
- Manifest renesansowego optymizmu
Optymizm Hymnu wspiera się nie tylko na przekonaniu, że "dobroć [boska] nigdy nie ustanie -", ale i na zaufaniu w wartość ludzkiego rozumu; pieśń Kochanowskiego jest zarazem manifestacja wiary w poznawcze możliwości człowieka. Stwierdzenie, że świat jest harmonijny i piękny, że jest odbiciem boskiej doskonałości, jest zarazem stwierdzeniem, że człowiek jest zdolny poznać harmonie tego świata, przeniknąć i zrozumieć prawa nadane przez Boga natrze. Optymizm wspiera się także i ugruntowuje na przeświadczeniu, że światem rządzą proste i niezmienne prawa moralne,

Manifest poetycki
- świadectwo możliwości i potrzeby tworzenia wielkiej poezji w języku narodowym
- nawet styl hymnu jest renesansowy. Stroni od konkretu, wyrazistego szczegółu. Obrazowanie wskazuje tylko na pewne typowe, powszechnie przyjęte rysy; charakterystyczne pod tym względem są personifikacje czterech pór roku. Jesteśmy tu w świecie uogólnień. Ziemię pokrywają "rozliczne zioła -". Wiosna rodzi "rozliczne kwiatki -". "Wszelkie zwierzę -" bierze pokarm z ręki Boga.
- Zasadą obrazowania jest animizacja i personifikacja
- Świat uogólnień, ogromu i nieskończoności uwydatniają określenia zaczynające się od przyrostka "nie -". "Nie -" w rozmaitych kombinacjach tworzy swojego rodzaju motyw przewodni wiersza: występuje jako zaprzeczenie, sylaba w wyrazie, tworzy rym.
- pieśń otwiera także nowy okres w dziejach wersyfikacji polskiej
- piękno językowe, piękno stylu
- nawiązanie do antyku
- kunsztowna forma

Niezwykłość pieśni - dostrzeżona i doceniona zarówno przez współczesnych, jak i potomnych - polega nie tylko na tym , iż jest ona utworem typowym dla renesansowych postaw i poglądów oraz renesansowej sztuki poetyckiej, nie tylko na tym, że jest ona utworem wysoce znamiennym dla węzłowych problemów filozoficznych i warsztatowych twórczości samego Jana z Czarnolasu, ale także i na tym, że jest ona wyjątkowo doniosłą syntezą elementów, które mało kto umiał i mało kto chciał syntezować - filozofii antycznej i chrześcijańskiej religijności, starożytności i średniowiecza, nowoczesności i tradycji, problemów polskich i ogólnoeuropejskich doświadczeń.