Ważną cechą spółek osobowych jest to, że nie mają one osobowości prawnej, tzn. że pozywając taki podmiot w rzeczywistości pozywamy jej wspólników.
Spółki kapitałowe zaś opierają swoją działalność nie na wspólnikach, a na kapitale (może to być majątek spółki). Oznacza to, że skład osobowy w takich spółkach jest zmienny a cechy osobiste poszczególnych wspólników dla działalności spółki są bez znaczenia. Wspólnicy prowadzą sprawy spółki pośrednio, poprzez wybrane organy.
Spółki kapitałowe są odrębnymi od wspólników osobami prawnymi, ich majątek jest ich majątkiem "własnym", a nie wspólników. Same też odpowiadają za swoje zobowiązania.
Cechy spółek kapitałowych
- Osobowość prawna
- Skład osobowy jest zmienny
- Osobiste cechy wspólników są mniej istotne
- Prowadzenie spółki pośrednie przez organy spółki i jej przedstawicieli
- Prawa i obowiązki wspólników wobec spółki są zróżnicowane
- Majątek spółki jest odrębny
- Kapitał spółki jest stały
- Odpowiedzialność za zobowiązania spółki w granicach jej majątku
- Utworzenie spółki z chwilą wpisu do rejestru.
Zalety spółek kapitałowych
· Ograniczona odpowiedzialność
· Zarządzanie wyspecjalizowane
· Pewne korzyści fiskalne
· Własność firmy łatwa do przekazania
· Ciągłość funkcjonowania
· Łatwiej uzyskać kapitał
· Samodzielność prawna spółki
Wady spółek kapitałowych
· Reguły funkcjonowania dokładnie ustalone
· Uciążliwe założenie
· Konieczność prowadzenia szczegółowych dokumentów
· Podwójne opodatkowanie zysków
· W pewnych przypadkach akcjonariusze mogą być pociągani do odpowiedzialności
· Osobiste gwarancje limitują zakres decyzji
· Restrykcyjność statutu
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) może być zawierana w celach gospodarczych przez jedną lub więcej osób, o ile ustawy nie wprowadzają w tym zakresie ograniczeń. Nie można w takiej formie prowadzić działalności innej niż gospodarcza, a więc np. działalności kulturalnej, politycznej czy charytatywnej. Przepisy szczególne wyłączają ponadto możliwość prowadzenia w tej formie m.in. przedsiębiorstw bankowych, ubezpieczeniowych czy funduszy powierniczych
Założenie spółki z o.o. jest bardziej skomplikowane niż w przypadku spółek osobowych i wymaga spełnienia następujących warunków:
1) zawarcia umowy spółki;
2) wniesienia całego kapitału zakładowego;
3) ustanowienia władz spółki;
4) wpisu do rejestru sądowego.
Zawarcie umowy
Umowa spółki z o.o. musi być sporządzona w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności; tak samo akt założycielski, gdy spółkę zakłada jedna osoba. Co powinien zawierać akt notarialny.
Umowa powinna określać co najmniej:
- firmę i siedzibę spółki; firma może być obrana dowolnie, ale powinna zawierać dodatek - "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością"; w obrocie może ona używać skrótu: "spółka z o.o." lub "sp. z o.o.";
- przedmiot działalności spółki, czyli czym się ona będzie zajmowała;
- czas trwania spółki - jeśli jest ograniczony;
- wysokość kapitału zakładowego; minimum - 50.000 zł. (czytaj: kapitał zakładowy);
- czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział; (minimalna wysokość jednego udziału nie może być niższa niż 500 zł). Jeśli zgodnie z umową wspólnicy mogą mieć po kilka udziałów to są one równe, jeśli zaś mają tylko po jednym udziale to ich wysokość może być nierówna.
- liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników.
Kapitał zakładowy
Kapitałem zakładowym jest oznaczona kwota pieniężna stanowiąca sumę udziałów wszystkich wspólników a zarazem będąca pierwotnym majątkiem spółki. Jest to inaczej mówiąc wartość czystego majątku, którą spółka z o.o. w interesie wierzycieli zobowiązuje się utrzymywać w całości i nie rozdzielać między wspólników. Kapitał ten stanowi podstawę odpowiedzialności spółki wobec wierzycieli i gwarancję jej wypłacalności, co ma także znaczenie przy ubieganiu się o kredyty bankowe. Minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 5.000 zł
.
Cały kapitał zakładowy powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki, tzn. przed wpisem do rejestru sądowego. Może on być wniesiony bądź w formie gotówkowej, bądź w formie wkładu niepieniężnego, czyli aportu (ruchomości, nieruchomości, prawa majątkowe itp.). Kapitał dzieli się na części, czyli udziały, będące odzwierciedleniem praw i obowiązków wspólnika, wynikających ze stosunku spółki.
Ustanowienie władz spółki z o.o.
Forma organizacyjno - prawna spółki z o.o. wymaga powołania określonych organów, które będą prowadziły sprawy spółki i reprezentowały ją na zewnątrz w obrocie (np. przed sądami).
Władze, do których Kodeks spółek handlowych zalicza:
- zarząd,
- zgromadzenie wspólników,
- i ewentualnie - radę nadzorczą lub komisję rewizyjną, powinny być powołane w umowie spółki bądź późniejszej uchwale, ale w każdym razie - przed zarejestrowaniem spółki. Powołanie rady albo komisji rewizyjnej jest konieczne, gdy kapitał spółki jest wyższy niż 500.000 zł, a wspólników jest więcej niż 25-ciu.
Zgromadzenie wspólników jest najważniejszym organem spółki z.o.o. Uchwały wspólników wymaga m.in.:
1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków;
2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru;
3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;
4) nabycie i zbycie nieruchomości albo udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej;
5) zwrot dopłat.
Możliwe są dwa sposoby podejmowania uchwał przez wspólników: w drodze głosowania na zgromadzeniu oraz głosowania pisemnego bez odbycia zgromadzenia. Zgromadzenie wspólników może mieć charakter zwyczajny lub nadzwyczajny.
Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad powinno być m.in.:
- rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy;
- powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników;
- udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.
Zgromadzenie nadzwyczajne może być zwoływane w każdym czasie i w każdej sprawie. Oba rodzaje zgromadzeń są co do zasady zwoływane przez zarząd. W sytuacjach szczególnych powyższa kompetencja przechodzi na radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. Także wspólnik lub wspólnicy reprezentujący co najmniej 1/10 kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników oraz umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników. Żądanie takie należy złożyć na piśmie zarządowi najpóźniej na miesiąc przed proponowanym terminem zgromadzenia wspólników. Uczestnictwo w zgromadzeniu może być osobiste lub przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do protokołu zgromadzenia. Uchwały zgromadzeń zapadają większością głosów, chyba że inaczej stanowi akt założycielski lub ustawa. Niektóre kategorie uchwał wymagają kwalifikowanej większości głosów. Przykładowo uchwała odnosząca się do istotnej zmiany działalności spółki zapada większością 3 głosów. Głosowanie co do zasady jest jawne. Z tajnym głosowaniem mamy do czynienia np. w przypadku wyborów.
Prawa i obowiązki wspólników.
Wspólnicy posiadają określone prawa i obowiązki wynikające z faktu posiadania udziałów:
- obowiązek pokrycia udziału w gotówce lub przez aport;
- prawo do wynagrodzenia za dostarczone spółce świadczenia niepieniężne;
- prawo uczestnictwa i głosu na zgromadzeniu wspólników;
- prawo zaskarżania uchwał;
- prawo kontroli;
- prawo uczestnictwa w podziale zlikwidowanego majątku spółki;
- prawo zwrotu wpłat na udział w razie redukcji kapitału zakładowego, umorzenia udziałów kosztem obniżenia kapitału zakładowego;
- prawo udziału w zysku bilansowym; zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Możliwe jest wypłacenie zaliczki na poczet dywidendy, jeżeli jej sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka stanowić może najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca ostatniego roku obrotowego, powiększonego o nie wypłacone zyski z poprzednich lat obrotowych oraz pomniejszonego o straty z lat poprzednich i kwoty obowiązkowych kapitałów rezerwowych utworzonych zgodnie z ustawą lub umową spółki.
Zarząd spółki prowadzi sprawy oraz ją reprezentuje. Składa się z jednego lub większej liczby członków spośród udziałowców, a także osób spoza tego grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Odwołanie nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. W sytuacji gdy zarząd jest wieloosobowy to sposób reprezentowania spółki określa umowa. Jeżeli umowa spółki nie odnosi się do tej kwestii, to do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. W stosunku do członka zarządu stosuje się zakaz konkurencji polegający na tym, że nie może on bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10 proc. udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
Rada nadzorcza i komisja rewizyjna są organami spółki, których wspólne lub oddzielne istnienie może przewidywać umowa spółki. Obligatoryjnie ustanawia się jeden z tych organów w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 tysięcy zł, a wspólników jest więcej niż 25.
Rada nadzorcza (komisja rewizyjna) składa się co najmniej z 3 członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników. Kadencja trwa jeden rok. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Do kompetencji rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz stanem faktycznym, a także wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty. W celu wykonania swoich obowiązków może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej. Takie unormowanie nie jest możliwe w przypadku komisji rewizyjnej. Uchwały rady podejmowane są jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum rady nadzorczej. Możliwe jest oddawanie głosu na piśmie za pośrednictwem innego członka rady. Podejmowanie uchwał przez radę nadzorczą w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy taką możliwość przewiduje umowa spółki
Wpis do rejestru sądowego
Powstanie spółki z o.o. jest uzależnione od dokonania wpisu w rejestrze sądowym, co oznacza, że wpis ma charakter konstytutywny. Z chwilą zarejestrowania spółka z o.o. nabywa osobowość prawną.
Do wniosku o zarejestrowanie należy dołączyć:
- umowę spółki;
- oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione
- dowód ustanowienia władz spółki z podaniem ich składu osobowego;
- listę wspólników z podaniem ich imion i nazwisk (ewentualnie firm - jeśli wspólnikami są inne spółki) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich;
- wzory podpisów członków zarządu.
Zgłoszenie spółki z o.o. do rejestru powinno obejmować:
1. firmę, siedzibę i adres spółki;
2. przedmiot działalności spółki;
3. wysokość kapitału zakładowego;
4. określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział;;
5. imiona, nazwiska i adresy członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki; wszelkie zmiany w tym zakresie powinny być zgłaszane do rejestru, gdyż wskazują one wspólników uprawnionych do reprezentacji spółki - bez tego spółka nie mogłaby funkcjonować w obrocie zarówno na rynku jak i przed organami np. przed sądami;
6. imiona i nazwiska członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej - jeśli są ustanowione;
7. jeśli wspólnicy wnoszą wkłady niepieniężne (aport) - zaznaczenie tej okoliczności;
8. czas trwania spółki, jeśli zgodnie z umową jest on oznaczony;
9. ewentualnie - jeśli wynika to z umowy - wskazanie pisma przeznaczonego do ogłoszeń spółki.
Nazwa spółki z o.o. związana jest z tym, że wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego wkładu, natomiast to spółka, jako odrębna od wspólników osoba prawna, odpowiada za swoje zobowiązania - swoim majątkiem - w sposób nieograniczony.
Osobowość prawna spółki z o.o.
Spółka posiada ja co oznacza, że w obrocie występuje jako odrębny od wspólników podmiot, mogący nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.
Spółka z o.o. ma zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową (zdolność do występowania jako strona w procesie), zdolność układową i upadłościową. Ma to znaczenie przy prowadzeniu inwestycji, w których spółka z o.o. dysponująca własnym majątkiem i wyspecjalizowanymi organami, może występować jako równorzędny partner.
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki ograniczona jest do wysokości wniesionego do spółki wkładu. Należy przy tym odróżnić odpowiedzialność wspólników i odpowiedzialność spółki. Spółka za swoje zobowiązania odpowiada w sposób nieograniczony, ale tylko swoim "własnym" majątkiem, tj. majątkiem spółki a nie wspólników. Należy jednak przy tym pamiętać, iż mimo, że spółka odpowiada przed swoimi wierzycielami do wysokości udziałów wspólników plus majątek spółki, to jeśli okaże się to niewystarczające, odpowiadają dodatkowo wszyscy członkowie zarządu całym swoim majątkiem. Ich odpowiedzialność jest przy tym solidarna. Oznacza to, że wierzyciele według swego wyboru mogą żądać zapłaty od wszystkich członków zarządu, od niektórych z nich lub tylko od jednego, spełnienie zaś świadczenia przez któregokolwiek z członków zarządu zwalnia pozostałych. Członkowie zarządu mogą zwolnić się od takiej odpowiedzialności tylko, gdy wykażą, że we właściwym czasie został zgłoszony wniosek o postępowanie układowe wobec spółki lub zgłoszono upadłość, albo też że zaniedbanie powyższych czynności nie nastąpiło z ich winy lub nie przyniosło szkody wierzycielowi. Jak zatem widać, możliwość zwolnienia się zarządu spółki z o.o. od osobistej odpowiedzialności za długi spółki jest mocno ograniczona; powinni o tym pamiętać przede wszystkim przedsiębiorcy działający w tzw. małym biznesie, w którym z reguły wspólnicy są jednocześnie członkami zarządu.
Ponadto, wspólnicy spółki z o.o., podobnie jak wspólnicy spółki komandytowej, ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki, a także za zobowiązania wobec ZUS - w tym przypadku jednak konieczna jest droga postępowania sądowego.
Odpowiedzialność powyższa spoczywa także na członkach zarządu spółki z o.o.
Spółka z o.o., będąc osobą prawną, płaci podatek dochodowy w wysokości 30 % swojego dochodu ( w latach 2001 i 2002 - 28 %). Dochód wspólników (dywidenda) jest opodatkowany według stawki ryczałtowej w wysokości 20%. Jest to opodatkowanie porównywalne z opodatkowaniem spółek osobowych.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest przydatna tam, gdzie działalność gospodarcza ma być prowadzona na dużą skalę i gdzie konieczne jest zaangażowanie większego kapitału. Spółka taka jest przy tym niezależna od wspólników, w tym sensie, że występuje w obrocie jako odrębna od nich osoba prawna, dysponująca własnym majątkiem.
Spółka akcyjna natomiast może być zawiązana dla realizacji każdego celu prawnie dozwolonego, zarówno gospodarczego jak i innego - np. kulturalnego, charytatywnego, społecznego itp. Z reguły stanowi ona jednak formę działalności gospodarczej, ułatwiającą tworzenie dużych przedsiębiorstw oraz koncentrowanie kapitału. Tworzenie takiej spółki jest możliwe, gdy wspólnicy dysponują kapitałem w wysokości co najmniej 500.000 zł i zamierzają emitować akcje firmy.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odseparowana od swoich akcjonariuszy. Zazwyczaj żaden udziałowiec nie może być osobiście odpowiedzialny za długi firmy czy jej zobowiązania. Istnienie firmy nie jest też uzależnione od obecności jej udziałowców
SPÓŁKA AKCYJNA
Spółka akcyjna jest typową spółką kapitałową, opartą na kapitale wspólników a nie na ich cechach osobistych. Posiada ona osobowość prawną, co oznacza, że jest odrębnym od wspólników podmiotem, który może występować samodzielnie w obrocie, nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, występować przed organami i sądami itp.
Założenie spółki akcyjnej może nastąpić przez samych założycieli (ewentualnie łącznie z osobami trzecimi) lub w drodze publicznej subskrypcji (ogłoszeń o zapisach na akcje). Przedstawiony zostanie jedynie pierwszy sposób, jako że jest on związany z zakładaniem spółki akcyjnej przez przedsiębiorców dla celów prowadzenia określonej działalności.
Powstanie spółki akcyjnej wymaga dokonania następujących czynności:
1) zawarcia tzw. aktu założycielskiego spółki oraz sporządzenia statutu;
2) pokrycia kapitału zakładowego;
3) powołania organów spółki;
4) wpisu do rejestru sądowego.
Akt założycielski i statut
Założyciele (sami lub łącznie z osobami trzecimi) muszą - w formie aktu notarialnego wyrazić zgodę na powstanie spółki i treść statutu. Muszą także zadeklarować ilość i rodzaj akcji objętych przez każdego z nich, cenę emisyjną akcji i termin wpłat na akcje oraz zatwierdzić wybór pierwszych władz spółki.
Jeśli w zawiązaniu spółki i obejmowaniu akcji mają uczestniczyć także osoby spoza grona założycieli, to musi być na to zgoda założycieli, wyrażona bądź w statucie, bądź później - w konkretnym akcie przystąpienia do spółki osoby trzeciej.
Sporządzenie statutu jest obowiązkiem założycieli spółki, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o.
Statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności i musi zawierać określenie:
- firmy i siedziby spółki; firma może być obrana dowolnie, z tym, że powinna zawierać dodatek "spółka akcyjna"; dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu: "S.A.";
- przedmiotu działalności spółki;
- czasu trwania spółki - jeśli jest ograniczony;
- wysokości kapitału zakładowego oraz kwoty wpłaconej przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;
- nominalnej wartości akcji i ich ilości ze wskazaniem, czy są to akcje imienne czy na okaziciela;
- liczby akcji poszczególnych rodzajów i związanych z nimi uprawnień, jeśli takie akcje są przewidywane (np. zwykłe, uprzywilejowane itp.);
- imion i nazwisk (względnie firm) oraz adresu (siedziby) założycieli;
- liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalenia ich składu;
- co najmniej przybliżoną wielkość wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę na dzień jej utworzenia;
- pismo do ogłoszeń, jeśli spółka zamierza ich dokonywać również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.
Jeśli spółka zamierza wydawać inne, poza akcjami, tytuły uczestnictwa w dochodach lub w majątku spółki, albo też zamierza obciążyć wspólników obowiązkami jakichkolwiek świadczeń na jej rzecz (poza zapłatą za akcje) - to sprawy te również muszą być uregulowane w statucie.
Powołanie organów spółki akcyjnej
Spółka akcyjna może działać tylko przez swoje organy: walne zgromadzenie, zarząd oraz radę nadzorczą.
Walne zgromadzenie decyduje o najważniejszych sprawach związanych z działalnością spółki. Uchwały walnego zgromadzenia wymagają m.in.:
1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków;
2) postanowienia dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru;
3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;
4) nabycie i zbycie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej;
5) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa;
6) nabycie własnych akcji.
Są to tylko przykładowe kompetencje walnego zgromadzenia. Generalnie jest ono władne wydawać uchwały we wszystkich sprawach, o ile nie należą one do kompetencji zarządu lub rady nadzorczej.
Walne zgromadzenie może mieć charakter zwyczajny lub nadzwyczajny.
Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Zajmuje się m.in. sprawami związanymi z podziałem zysku, pokryciem strat, rozpatrzeniem i zatwierdzeniem sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy.
Nadzwyczajne walne zgromadzenie może być zwołane w każdym czasie i w każdej sprawie. Zwołuje się je w przypadkach określonych w kodeksie spółek handlowych lub w statucie, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania walnych zgromadzeń uznają to za wskazane. Kompetencje do zwołania walnego zgromadzenia posiada zarząd, a w razie konieczności rada nadzorcza. W przypadku nadzwyczajnego walnego zgromadzenia także akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej 1/10 kapitału zakładowego mogą żądać jego zwołania, a także umieszczać określone sprawy w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia. Żądanie takie należy złożyć na piśmie do zarządu najpóźniej na miesiąc przed proponowanym terminem walnego zgromadzenia. Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu. Prawo głosu przysługuje od dnia pełnego pokrycia akcji, chyba że statut stanowi inaczej.
Akcjonariusze mogą brać udział w walnym zgromadzeniu osobiście, a także przez pełnomocników. Możliwe jest również głosowanie za pośrednictwem pełnomocników, ale tylko wówczas gdy pełnomocnictwo udzielone jest na piśmie i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut lub przepisy kodeksu stanowią inaczej. Przykładowo do powzięcia uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki wymagana jest większość dwóch trzecich głosów. Głosowanie co do zasady jest jawne, a uchwały powinny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.
Uchwała walnego zgromadzenia, która byłaby sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godziłaby w interes spółki lub miała na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona. Zaskarżenie odbywa się poprzez wytoczenie przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.
Prawa i obowiązki akcjonariuszy
Akcjonariusze posiadają określone uprawnienia i obowiązki wynikające z faktu posiadania akcji:
- akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje, wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje bezpośrednio lub za pośrednictwem domu maklerskiego;
- prawo do uczestnictwa w spółce akcyjnej;
- prawo do czynnego uczestnictwa w walnym zgromadzeniu oraz prawo głosu; jedna akcja = jeden głos;
- prawo czynnego i biernego prawa wyborczego;
- prawo poboru akcji nowej emisji oraz udziału w kwocie likwidacyjnej;
- prawo do dywidendy, czyli do udziału w zysku rocznym; podział zysku spółki wymaga zawsze uchwały walnego zgromadzenia. Z podziału wyłączona jest część zysku przeznaczona na fundusz zapasowy lub rezerwowy. Sam podział dywidendy następuje w stosunku do nominalnej wartości akcji, aczkolwiek statut może przewidywać inny sposób podziału.
Zarząd jest organem, który reprezentuje spółkę oraz prowadzi jej sprawy. Składa się z jednego lub większej liczby członków, którymi mogą być akcjonariusze lub osoby spoza ich grona. Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie. Kadencja członka zarządu nie może być dłuższa niż 5 lat. W każdej chwili może być odwołany, ale nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. W sytuacji, gdy zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki. Statut może stanowić inaczej. Zarząd podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów, a w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu jeśli statut tak stanowi. Uchwały zarządu są protokołowane. Do członka zarządu odnosi się zakaz konkurencji polegający na tym, iż nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów albo akcji bądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Nie ma prawa do wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Do zakresu jej kompetencji należy m.in. ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami oraz stanem faktycznym, a także ocena wniosków zarządu odnoszących się do podziału zysku lub pokrycia straty. Rada nadzorcza może również z ważnych powodów zawiesić w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. W składzie rady nadzorczej musi być co najmniej 3 członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie. Statut może określić inny sposób powoływania lub odwoływania. Kadencja członka rady nie może trwać dłużej niż 5 lat. Osoba, która jest członkiem zarządu, głównym księgowym, radcą prawnym, adwokatem nie może być jednocześnie członkiem rady. Uchwały podejmowane są na posiedzeniu w obecności co najmniej połowy jej członków. Statut może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum. Rada nadzorcza powinna być zwoływana w miarę potrzeb, nie rzadziej niż 3 razy w roku obrotowym. Zwołania rady nadzorczej może żądać członek rady lub zarząd. W takiej sytuacji przewodniczący rady nadzorczej zwołuje posiedzenie w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania wniosku.
Kapitał akcyjny
Powinien on wynosić przynajmniej 100.000 zł, jednakże w stadium zawiązania spółki wystarczy pokrycie w gotówce 1 części sumy nominalnej kapitału. Kapitał akcyjny może być pokryty bądź w gotówce, bądź w postaci wkładów niepieniężnych (aportów). Akcje wydawane w zamian za wkłady niepieniężne muszą być pokryte w całości przed zarejestrowaniem spółki. Dodać należy, że kapitał mogą pokrywać sami założyciele, ale także i osoby, które zapisały się na akcje na drodze publicznej subskrypcji (ogłoszenia).
Akcje
Kluczową kwestią w spółce akcyjnej są akcje. Akcja jest papierem wartościowym. Określa ułamek kapitału zakładowego przysługujący akcjonariuszowi. Wyróżnia się akcje: imienne, na okaziciela, gotówkowe i aportowe. Akcje imienne wystawione są na wskazanego z imienia i nazwiska akcjonariusza w odróżnieniu od akcji na okaziciela, których właścicielem jest każda osoba nimi się posługująca. Akcje są zbywalne. Najłatwiej jest zbyć akcje na okaziciela. Wystarczy do tego przeniesienie ich posiadania. Z kolei zbycie akcji imiennych wymaga ponadto pisemnego oświadczenia na samej akcji lub osobnym dokumencie oraz wpisu do księgi akcyjnej. Możliwe jest wprowadzenie ograniczeń w zakresie zbywalności akcji. Ograniczenia mogą mieć charakter ustawowy, statutowy lub umowny. Ostatnie z nich są skuteczne tylko między stronami, które zawarły umowę. Jeżeli strony zawarły taką umowę mówi się o tzw. winkulacji akcji. Należy pamiętać także o możliwości umorzenia lub unieważnienia akcji. Skutkiem umorzenia jest wygaśnięcie praw z akcji. Do umorzenia może dojść tylko wtedy, gdy taką sytuację przewiduje statut oraz zostanie obniżony kapitał zakładowy. Z kolei unieważnienie akcji prowadzi do pozbawienia mocy prawnej dokumentu akcyjnego. Przyczyną unieważnienia jest znaczne uszkodzenie dokumentu akcji, świadectwa tymczasowego lub kuponu dywidendowego albo wydanie wadliwego lub nieważnego dokumentu akcji. Spółka pokrywa koszt wydania dokumentu wadliwego lub nieważnego.
Wpis do rejestru sądowego
Wpis ten ma charakter konstytutywny, co oznacza, że spółka akcyjna istnieje jako odrębna od wspólników osoba prawna dopiero od momentu jej zarejestrowania. Jest to zarazem końcowy etap w procedurze powstawania spółki.
Do zgłoszenia należy dołączyć:
- statut;
- akty o zawiązaniu spółki (umowę) i objęciu akcji;
- oświadczenia wszystkich członków zarządu, że określone w statucie wpłaty na akcje zostały dokonane zgodnie z prawem;
- potwierdzony przez bank lub dom maklerski dowód wpłaty na akcje, dokonanej na rachunek spółki w organizacji;
- stwierdzenie ustanowienia władz spółki z wyszczególnieniem składu osobowego;
- dowód zezwolenia i zatwierdzenia statutu - jeśli są wymagane (dotyczy to np. spółek z udziałem zagranicznym).
Wpis spółki akcyjnej do rejestru powinien obejmować:
- firmę, siedzibę, adres i przedmiot działalności;
- wysokość kapitału akcyjnego, ilość i wartość nominalną akcji;
- ilość akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania;
- określenie, jaka część kapitału została wpłacona przed zarejestrowaniem;
- imiona i nazwiska członków zarządu oraz sposób reprezentacji spółki;
- imiona i nazwiska członków rady nadzorczej;
- wskazanie, czy akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne;
- czas trwania spółki, jeśli jest ograniczony;
- oznaczenie wskazanego w statucie pisma do ogłoszeń spółki
Ponieważ spółka akcyjna oparta jest na kapitale a inne cechy wspólników nie mają dla niej znaczenia, może ona skupiać większą liczbę wspólników, także tych drobnych, którzy mogą wnosić znacznie niższe wkłady czy aporty, niż w przypadku spółki z o.o.
Z punktu widzenia drobnych przedsiębiorców, spółka akcyjna może być sposobem inwestowania i pomnażania ich kapitału - poprzez zakup akcji lub wniesienie wkładów do istniejących spółek akcyjnych.
Samodzielne jednak zakładanie spółki akcyjnej jest zadaniem dla naprawdę dużych przedsiębiorców, którzy dysponują kapitałem w wysokości co najmniej 100.000 zł i prowadzą na tyle dochodową działalność, iż mogą przewidywać popyt na emitowane przez siebie akcje.
