Demokratyczna czy autorytarna Polska po 1926 roku

Jakie są cechy państwa demokratycznego, a jakie państwa autorytarnego?

Cechy państwa demokratycznego
1. Pluralizm polityczny;
2. Pięciu przymiotnikowe wolne wybory;
3. Trójpodział władzy;
4. Władza sprawowana przez dużą grupę społeczną;
5. Przestrzeganie praw człowieka;
6. Wolność słowa;
7. Najważniejszą wartością jest człowiek.

Cechy państwa autorytarnego
1. Dyktatura;
2. Najważniejszą wartością jest państwo;
3. Nie są przestrzegane prawa człowieka;
4. Potępienie zasad demokracji wolnych wyborów i pluralizmu;
5. Zmuszanie społeczeństwa do bierności w życiu politycznym państwa;
6. Wzmacnianie władzy wykonawczej.
7. Brak wolności słowa, stowarzyszeń i zgromadzeń.
8. Władza sprawowana przez jedną osobę.

Państwo demokratyczne ma swe początki w starożytnej Grecji. Współczesne państwo demokratyczne to państwo opierające się na konstytucyjnych zasadach: suwerenność narodu, trójpodziału władzy i pluralizmu politycznego. W demokratycznym państwie prawa wyznawane są też takie wartości , jak tolerancja, równość wobec prawa, rozwinięte wolności i swobody jednostki, sprawiedliwość i porządek( ład) społeczny. We współczesnym świecie istnieją dwa modele państwa demokratycznego : liberalny i socjalny.

Państwo autorytarne to państwo, w którym nie ma warunków do działania społeczeństwa obywatelskiego i idei samorządności. Udział obywateli w życiu politycznym podlega stałej kontroli i sprowadza się do pewnych rytualnych zachowań i przyzwyczajeń, nie wynika z zewnętrznych przekonań , nie jest odzwierciedleniem poglądów politycznych czy społecznych. Odrzuca równość między ludźmi, wolność oraz tolerancję. Organizacja państwa opiera się na silnej władzy wykonawczej w rękach jednostki obdarzonej dużym autorytetem i na rozwiniętym aparacie przymusu (wojsko, policja). Potocznie autorytaryzm jest nazywany „rządami mocnej ręki”. Organy przedstawicielskie odgrywają w rzeczywistości drugorzędną rolę. Rządy autorytarne występują w społeczeństwach mniej rozwiniętych.

Przewrót majowy 12-14 V 1926 r. zapoczątkował dziewięcioletnie autorytarne rządy Józefa Piłsudskiego i jego obozu sanacji (do 1935 r.). Główną jego przyczyną była katastrofalna sytuacja gospodarcza (wzrastające bezrobocie, spadek produkcji przemysłowej, hiperinflacja opanowana dopiero za rządów A. Skrzyńskiego, strajki i utrudniająca eksport polityka celna Niemiec) i niezaradni politycy u władzy. Protesty wzbudzało niepowodzenie polityki zagranicznej (układ w Locarno w 1925 roku). Wpływ miał też spór Piłsudskiego z Sikorskim i Szeptyckim na tle sił zbrojnych oraz poprawa koniunktur, która mogła zwiększyć poparcie dla przyszłej władzy.

Tak więc zamach majowy 1926 roku oddał rządy w Polsce w ręce Józefa Piłsudskiego i jego najbliższych współpracowników. W latach 1926-1930, ekipa rządząca nie posiadała przewagi w Sejmie. Starała się więc współpracować z różnymi grupami politycznymi i zachowywać pozory legalizmu i liberalizmu. Równocześnie prowadziła wytrwałą walkę o stopniowe ograniczenie roli ciała przedstawicielskiego. Od 1929 roku nastąpił okres jawnych rządów autorytarnych - „rządy pułkowników”. Znacznie ograniczono rolę opozycji, obniżona została ranga Sejmu.

Piłsudski wierzył w swój autorytet osobisty w społeczeństwie. Był przekonany, że może być przywódca, który skupi wokół siebie społeczeństwo, wezwie je do pracy, do zaprzestania sporów. Obok moralności, właśnie idea solidaryzmu dźwięczy najmocniej w jego przemówieniach i pismach. Siebie widział w centrum sił społecznych w Polsce i jakby ponad układami partyjnymi. Tworząc w następnych latach dość oryginalny, polski model rządów autorytarnych Piłsudski pragnął jednak zachować instytucje demokratyczne. Oświadczenia Piłsudski składał publicznie ponieważ bardzo pragnął, aby jego rządy były przez społeczeństwo akceptowane, aby odbywały się w majestacie prawa, aby były legalne.

Ograniczona została znacznie rola parlamentu, wzrosło zaś znaczenie rządu, Prezydenta i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Piłsudski sterował wszystkimi trzema organami władzy (był członkiem rządu, szefem armii i miał przemożny wpływ na Mościckiego), a nadto uznawany był przez obóz rządzący i znaczną część społeczeństwa za niekwestionowany autorytet moralny. Wkrótce po zamachu majowym przystąpiono do prac nad nową ustawą, mającą na celu wzmocnienie władzy wykonawczej w państwie.

2 sierpnia 1926 roku została uchwalona tzw. „nowela sierpniowa”. Miała bardziej uniezależnić rząd od parlamentu. Uprawniała ona Prezydenta do rozwiązywania Sejmu i Senatu na wniosek rządu. Prezydent otrzymał także nowe prawo wydawania niektórych rozporządzeń z mocą ustawy, w okresie gdy Sejm był rozwiązany ( między kadencjami) lub w okresie kadencji, na podstawie ustawowego pełnomocnictwa. Ustawa ta wzmacniała znacznie rolę rządu i prezydenta. W praktyce dawała Piłsudskiemu ogromną władzę, tym bardziej że Prezydent Mościcki był powolnym narzędziem w jego ręku. Szybko zresztą wprowadzono zwyczaj, że gabinety powoływano, nie bacząc na układ sił politycznych w Sejmie, a nawet bez konsultacji z nim.

Drugim aktem – wzmacniającym autorytarną władzę Józefa Piłsudskiego był dekret z 6 sierpnia 1926 roku „O organizacji najwyższych władz wojskowych” w Polsce. Powoływał on do życia instytucję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, niezależnego od Sejmu, a także od rządu i podlegającego jedynie Prezydentowi. Generalnym Inspektorem, a także zwierzchnikiem Sztabu Głównego został Piłsudski. On także był nieprzerwanie ministrem spraw wojskowych od maja 1926 roku aż do swej śmierci w maju 1935 roku (w 14 kolejnych gabinetach). Nowa władza przeprowadziła „czystki” nie tylko w wojsku, lecz także w administracji państwowej. Ważniejsze stanowiska (wojewodów, starostów, naczelników departamentów i szefów policji) obsadzono starymi piłsudczykami. W stosunku do osób niepokornych i niewygodnych dopuszczano się aktów przemocy. Ważnym i konsekwentnie realizowanym elementem przygotowania przez Piłsudskiego gruntu dla przyszłych zmian systemowych było wykazanie nieudolności Sejmu, a co za tym idzie pomniejszanie jego autorytetu.

Moim zdaniem Polska po 1926 roku była Polską autorytarną.

Lata 1926-35 były zatem okresem odchodzenia od demokracji. W tym czasie dyktatury opanowały wiele krajów europejskich. Należy stwierdzić, że na ich tle, dyktatura w Polsce była łagodna, „demokratyczna”. Bardzo do niej pasuje definicja pojęcia „władza autorytarna”.

„Jest to władza opierająca się na autorytecie osoby ją sprawującej, a nie na przymusie”.

Polski autorytaryzm po 1926 charakteryzował się tym, że wszelkie decyzje podejmowano za zgodą Piłsudskiego, ale on sam nie zajmował najwyższych stanowisk w państwie (2-krotne był premierem i od 1926 stale zajmował stanowisko ministra spraw wojskowych i szefa GISZ).