Osobowość prawna samorządu terytorialnego

Osobowość prawna samorządu terytorialnego

Restytucja samorządu terytorialnego w Rzeczpospolitej Polskiej przyniosła m.in. nadanie gminom osobowości prawnej. W wyniku reformy ustrojowej samorządu terytorialnego osobowość prawna będzie ponadto przysługiwała powiatom oraz województwom samorządowym.
Zgodnie z przyjętymi w prawie cywilnym poglądami za osobę prawną należy uznać jednostkę organizacyjną, wyposażoną przez normę prawną w zdolność prawną, co pozwala jej być podmiotem stosunków cywilno-prawnych. Jednostką organizacyjną jest twór społeczny, prezentujący się w postaci zorganizowanej formy działalności ludzkiej, czyli realnego zjawiska.
Zgodnie z art. 33 kodeksu cywilnego osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególnie przyznają osobowość prawną. Teoria prawa zna różne sposoby powstania osób prawnych. Tradycyjnie wyróżnia się w tym zakresie trzy podstawowe systemy :
1) system aktów organów państwa,
2) system koncesyjny,
3) system normatywny.
Uzyskanie osobowości prawnej przez jednostki samorządu terytorialnego mieści się w zasadzie w grupie pierwszej, przewidującej że niezbędną przesłanką powstania osoby prawnej jest akt organu państwa. Jednostki samorządu terytorialnego są w tej mierze ewenementem, gdyż osobowość prawną posiadają z mocy art. 165 Konstytucji. Przepisy ustaw regulujących byt poszczególnych jednostek jedynie powtarzają częściowo zapis z konstytucji.
Konsekwencją przyznania jednostkom samorządu terytorialnego osobowości prawnej jest posiadanie przez nie zdolności prawnej, co oznacza, że mogą być one podmiotami praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego. Jednostki samorządu terytorialnego mogą więc nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i na własny rachunek. Odpowiadają one za własne działania swoim majątkiem.
Jak wszystkie osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego działają przez swoje organy. Czynność dokonana przez właściwy organ osoby prawnej uważa się za dokonaną przez tę osobę, a nie w jej imieniu.
Podstawowe znaczenie ma zatem określenie który z organów jednostek samorządu terytorialnego uprawniony jest do działania za tę jednostkę. kompetencje organów jednostek samorządu można podzielić na:
- stanowiące
- kontrolne
- zarządzające.
W odniesieniu do organów jednostek samorządu stosuje się zasadę domniemania kompetencji organu wykonawczego. Zasady składania oświadczeń woli w imieniu tych jednostek regulują ustawy odnoszące się do poszczególnych jednostek samorządu. Generalnie można wskazać zarząd jako organ właściwy do składania oświadczeń woli.
Od składania oświadczeń woli należy odróżnić pewne czynności organizacyjne i faktyczne, jak np. składanie wyjaśnień, oświadczeń, przedstawienie stanowisk, występowanie przed innymi podmiotami. W przypadkach takich przewodniczący zarządu może reprezentować jednostkę samorządu jednoosobowo, jest to jednak jedynie tzw. reprezentacja administracyjna.
Z osobowością prawną jednostek samorządu terytorialnego wiąże się nierozerwalnie ich samodzielność i niezależność. Zgodnie z przepisami konstytucji samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.