To jeszcze jeden święty, którego znamy z kart Pisma św. Nie wiemy, skąd pochodził, ani kiedy się urodził. Jedynie jego imię, pochodzenia greckiego wskazuje, że mógł być Grekiem, który nawrócił się na chrześcijaństwo. Św. Łukasz w Dziejach Apostolskich podaje, że był jednym z siedmiu diakonów młodego Kościoła, wybranym do sprawowania opieki nad wdowami i ubogimi (Dz 6, 1–6). Szczepan jednak nie ograniczył się do tej posługi, lecz także gorliwie głosił Słowo Boże. Kiedy naraził się starszyźnie żydowskiej, gorliwością głoszenia Ewangelii, działaniem znaków i cudów i kiedy wreszcie nie mogli sprostać w rozprawie mądrości i Duchowi, z którego natchnienia Szczepan przemawiał, ci podburzyli lud, postawili w Sanhedrynie fałszywych świadków przeciw niemu i oskarżając o bluźnierstwo przeciw świątyni i Prawu, doprowadzili do ukamienowania go. (Dz 6, 7 – 7, 60). W ten sposób św. Szczepan został pierwszym męczennikiem chrześcijańskim i dlatego nazywany jest Protomartyrem (Pierwszym Męczennikiem).
Męczeństwo św. Szczepana wg obrazu Pietro da Cortona z ok. 1660r., Ermitaż, St.
W trakcie rozprawy przed Sanhedrynem, kiedy Szczepan wygłaszał płomienne przemówienie obronne, a jednocześnie oskarżycielskie pod adresem Żydów, ci, którzy zasiadali w Sanhedrynie zobaczyli, że jego twarz podobna jest do oblicza anioła. Pod koniec przemowy Szymon oświadczył, że widzi niebo otwarte i Syna Człowieczego stojącego po prawicy Boga. Po rozprawie rozwścieczony tłum wywlókł Szczepana za miasto i tam ukamienował. Dziać się to miało kilka kroków zaledwie od Bramy Damasceńskiej.
Kult świętego męczennika rozwinął się natychmiast. Jednak w trakcie zawieruchy prześladowań chrześcijan, których początkiem była śmierć św. Szczepana, potem najazdu Rzymian i innych nieszczęść, zapomniano pierwotnie o jego grobie. Dopiero w 415r. św. Lucjan miał sen, w którym ukazał mu się Gamaliel, nauczyciel św. Pawła, i wskazał miejsce pochowania jego i św. Szczepana w Kfaz-Gamla. W miejscu tym biskup Jerozolimy, Jan, wystawił murowaną bazylikę, a drugą w miejscu, gdzie św. Szczepan miał być ukamienowany. Potem szczątki świętego znalazły się w Konstantynopolu, a w 560r. dotarły do Rzymu, gdzie umieszczono je w bazylice św. Wawrzyńca za Murami. Legenda mówi, że kiedy składano relikwie św. Szczepana obok św. Wawrzyńca, ten przesunął się nieco w bok, robiąc mu miejsce.
W ikonografii Szczepan przedstawiany jest najczęściej w scenie kamienowania. W innych przestawieniach pojawia się jako młody diakon, a jego atrybutami są: gałąź palmowa, księga Ewangelii, kamienie.
Jest patronem woźniców, stangretów, stajennych, koni, murarzy, krawców, kamieniarzy, tkaczy, stolarzy, bednarzy, wzywany w przypadku bólu głowy, kamicy, kolki i opętania, a także w modlitwie o dobrą śmierć.
Imię Szczepan, w hagiografii utożsamiane z imieniem Stefan, pochodzi od greckiego słowa stphanos i znaczy "korona, wieniec".