Wynalazcy z dziedziny elektroniki i elektrotechniki

WYNALAZCY Z DZIEDZINY ELEKTROTECHNIKI

AMPRE ANDR MARIE (1775–1836), franc. fizyk i matematyk; 1809–24 prof. cole Polytechnique w Paryżu, od 1824 — cole Normale tamże; twórca podstaw współcz. elektrodynamiki; 1820 odkrył wzajemne oddziaływanie przewodników, przez które przepływa prąd elektr.; sformułował tzw. regułę pływaka (reguła A.) oraz hipotezę o istocie magnetyzmu.

EDISON THOMAS ALVA (1847–1931), wynalazca amer.; samouk, twórca wynalazków z wielu dziedzin (ponad 1000 patentów); od 1927 czł. Nar. Akad. Nauk w Waszyngtonie; udoskonalił telefon Bella, stosując cewkę indukcyjną i mikrofon węglowy; 1877 wynalazł fonograf, 1879 — żarówkę elektr.; 1881–82 zbudował w Nowym Jorku pierwszą w świecie elektrownię do publ. użytku, 1883 odkrył emisję termoelektronową; 1891–1900 pracował nad udoskonaleniem magnet. metody wzbogacania rud żelaza; 1904 zbudował akumulator zasadowy niklowo-żelazowy; zorganizował pierwszy w świecie inst. badań nauk.-techn. (w Menlo Park); był właścicielem wielu przedsiębiorstw w Ameryce Pn. i Europie.

OHM GEORG SIMON (1787–1854), fizyk niem.; od 1833 prof. politechn. w Norymberdze, od 1849 — uniw. w Monachium; prace gł. z zakresu elektryczności i akustyki; 1826–27 sformułował i uzasadnił teoretycznie tzw. prawo Ohma, badał nagrzewanie się przewodników przy przepływie prądu elektr.; 1843 stwierdził, że najprostsze wrażenie słuchowe jest wywołane drganiami harmonicznymi, przy czym ucho jest zdolne rozkładać dźwięki złożone na składowe sinusoidalne.

SIEMENS ERNST WERNER von (1816–92), brat Wilhelma, niem. elektrotechnik i przemysłowiec; pionier niem. przemysłu elektrotechn.; od 1874 czł. Akad. Nauk w Berlinie; 1847 skonstruował elektromagnet., synchroniczno-współfazowy aparat telegraf.; budował linie telegraf.; 1866 wynalazł samowzbudną prądnicę elektr. prądu stałego, 1879 zbudował elektrowóz napędzany prądem o napięciu 150 V, doprowadzonym za pomocą trzeciej szyny, 1887 skonstruował fotometr selenowy.

FARADAY MICHAEL (1791–1867), ang. fizyk i chemik; jeden z najwybitniejszych fizyków XIX w., eksperymentator, samouk; od 1813 pracował w Royal Institution, początkowo jako laborant, następnie asystent, sekretarz i współpracownik H. Davy'ego; 1827 — dzięki samodzielnym pracom badawczym o doniosłym znaczeniu — otrzymał tytuł profesora; od 1824 czł. Tow. Król. w Londynie. Największe znaczenie miały prace Faradaya dotyczące elektryczności: odkryte przez niego 1831 zjawisko indukcji elektromagnet. przyczyniło się do powstania elektrodynamiki, prace zaś nad elektrolizą (1833–34), które doprowadziły go do sformułowania praw rządzących tym procesem (Faradaya prawa elektrolizy), stworzyły podstawy elektrochemii. Faraday odkrył również zjawisko samoindukcji, zbudował pierwszy model silnika elektr.; 1845 stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, zaś odkryty przez niego paramagnetyzm — właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Faraday wprowadził pojęcie linii sił pola i wysunął twierdzenie, że ładunki elektr. działają na siebie za pomocą takiego pola; 1848 odkrył tzw. zjawisko Faradaya, mające wpływ na sformułowanie przez C.J. Maxwella elektromagnet. teorii światła. W 1825 odkrył benzen; skroplił większość znanych wówczas gazów, oprócz m.in. tlenu i azotu. Michael Faraday, 1791–1867, fizyk i chemik brytyjski, odkrywca (1831) indukcji elektromagnetycznej.


WYNALAZCY Z DZIEDZINY ELEKTRONIKI

GROSZKOWSKI JANUSZ (1898–1984), radioelektryk i elektronik; od 1929 prof. Politechn. Warsz.; podczas okupacji niem. współuczestnik konspiracyjnych badań części rakiety V-2; od 1952 czł. PAN, od 1957 jej wiceprezes, 1962–71 prezes; czł. wielu zagr. akademii nauk; 1972–76 poseł na sejm i wiceprzewodn. Rady Państwa; 1971–76 przewodn. Ogólnopol. Kom. FJN; zrzekł się tych funkcji na znak protestu przeciw polityce władz; prace z dziedziny wytwarzania i stabilizacji drgań elektr. oraz technologii wysokiej próżni; twórca metody analizy drgań elektr. nieliniowych (metoda harmonicznych Groszkowskiego); 1935 podał oryginalną interpretację mechanizmu zmian indukcyjności w zależności od zmian temperatury; m.in. monografie: Generacja i stabilizacja częstotliwości (1947), Technika wysokiej próżni (1972); 1951, 1968 otrzymał nagrody państw. I st., 1979 — specjalną nagrodę państwową.

BRATTAIN WALTER HOUSER (1902–87), fizyk amer.; 1929–67 (z przerwą) pracował w firmie Bell Telephone; czł. Nar. Akad. Nauk w Waszyngtonie; prowadził badania w zakresie fizyki półprzewodników; 1948 (wspólnie z J. Bardeenem) wynalazł tranzystor ostrzowy, za co 1956 (wraz z W.B. Shockleyem — wynalazcą tranzystora warstwow

ELEKTRONIKA [gr.], dziedzina nauki i techniki, stanowiąca wyodrębniony dział elektrotechniki, zajmująca się wykorzystaniem zjawisk związanych ze sterowanym ruchem elektronów w próżni, gazach i ciałach stałych (zwł. półprzewodnikach); obejmuje teorię działania, technologię i konstrukcję przyrządów oraz zbud. z nich układów i urządzeń elektronicznych.
Elektronika dzieli się ze względu na ośr., w którym odbywa się ruch elektronów, na elektronikę próżniową (łącznie z elektroniką gazów) i elektroniką półprzewodnikową (elektronikę ciała stałego). Elektronika próżniowa zajmuje się lampami elektronowymi (próżniowymi i gazowanymi) oraz innymi próżniowymi przyrządami elektron., jak mikroskopy elektronowe, akceleratory cząstek naładowanych; z elektroniką próżniową ściśle wiąże się elektronika rentgenowska oraz optyka elektronowa i jonowa. Elektronika półprzewodnikowa zajmuje się właściwościami elektronowymi półprzewodników i przyrządami (np. tranzystory, układy scalone, tyrystory, diody półprzewodnikowe, ogniwa fotoelektr., termistory, halotrony) opartymi na ich wykorzystaniu; szczególnie dynamicznie rozwijającym się działem elektroniki półprzewodnikowej jest obecnie mikroelektronika.
Ze względu na rodzaj występujących zjawisk i obszar zastosowań wyodrębnia się m.in.: elektronikę kwantową — obejmującą zagadnienia generacji, wzmacniania i detekcji promieniowania elektromagnet. przez układy wzbudzonych atomów, cząsteczek lub jonów (laser, maser); elektronikę jądrową — zajmującą się układami i urządzeniami mającymi zastosowanie w fizyce i technice jądr. (np. detektory promieniowania jonizującego, liczniki i mierniki izotopowe); elektronikę plazmy — zajmującą się właściwościami elektronowymi plazmy, zachowaniem się nośników ładunku (elektronów i jonów) w plazmie, a także konstrukcją urządzeń wykorzystywanych w technice plazmy, jak generatory magnetohydrodynamiczne, palniki i silniki plazmowe; elektronikę medyczną — zajmującą się teorią i konstrukcją urządzeń elektron. stosowanych w różnych gałęziach medycyny do diagnostyki, terapii i rehabilitacji za pomocą prądów elektr., pól elektr. lub magnet., ultradźwięków oraz promieniowania elektromagnetycznego. Ponadto rozróżnia się energoelektronikę, teleelektronikę, radioelektronikę, akustoelektronikę, piezoelektronikę, optoelektronikę itp. dziedziny, powstałe na pograniczu elektroniki i innych nauk lub innych działów techniki.

ELEKTROTECHNIKA [gr.], dział nauki i techniki zajmujący się podstawami teoret. (elektrotechnika teoretyczna) i zastosowaniami zjawisk fiz. z dziedziny elektryczności w różnych gałęziach gospodarki, a także w gospodarstwie domowym. Całokształt zagadnień, które obejmuje elektrotechnika, dzieli się najogólniej na zagadnienia związane z wytwarzaniem, przesyłaniem i rozdzielaniem energii elektr. (elektroenergetyka) oraz związane z przetwarzaniem jej na inne rodzaje energii, np. na energię mech. (napęd elektryczny, silnik elektryczny), świetlną (świetlna technika), chem. (elektrochemia), na ciepło (grzejnictwo elektryczne). Z elektrotechniki wyodrębniły się ważne dla rozwoju cywilizacji dziedziny nauki i techniki: elektronika i telekomunikacja, wykorzystujące te same zjawiska elektr., magnet. i elektromagnetyczne. Elektrotechnika wkroczyła do wszystkich niemal dziedzin techn. działalności człowieka; energia elektr. dociera dziś do najodleglejszych zakątków każdego kraju (elektryfikacja) i jest zużywana w milionach odbiorników produkowanych przez przemysł elektrotechn. w postaci różnorodnego sprzętu elektrotechnicznego. To rozpowszechnienie energii elektr. tłumaczy się jej wyjątkowymi zaletami: możliwością uzyskiwania b. dużych mocy oraz przenoszenia na duże odległości i rozdzielania między użytkowników, łatwością przetwarzania jej na inne rodzaje energii, łatwością przekształcania na inne postacie tej samej energii (elektronika, mikrofalowa technika, przetwornik, transformator elektryczny) oraz na sygnały elektr., prostotą użytkowania itp. Rozwój elektrotechniki umożliwił daleko posuniętą mechanizację i automatyzację procesów produkcyjnych, transportu, budownictwa oraz gospodarstwa domowego.