Właściwości towarów i czynniki wpływające na ich jakośc.

Jakość to ogół właściwości obiektu wiążących się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych. Do cech decydujących o jakości wyrobu należą:
- cechy techniczno – przyrodnicze tj. właściwości fizyczne( prędkość, moc), właściwości chemiczne ( kwasowość, zasadowość)
- cechy estetyczne ( wygląd zewnętrzny, proporcje kształtu)
- cechy ekonomiczne ( koszty związane z jakością, wyrażone w postaci ceny)
- - cechy użytkowe ( funkcjonalność, trwałość, niezawodność, bezpieczeństwo)
Cechy użytkowe stanowią o wartości użytkowej towaru, którą określa się jako zdolność towarów do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Podstawą do poznania cech i właściwości jakościowych danego wyrobu są przyjęte przez powołane do tego organizacje dokumenty normatywne tj. specyfikacje techniczne, kodeksy postępowania i przepisy.
Przy analizowaniu właściwości fizycznych, które decydują o użyteczności wyrobu, bierze się pod uwagę przede wszystkim:
- masę właściwą (gęstość)
- właściwości mechaniczne ( wytrzymałość na rozciąganie, skręcanie)
- właściwości technologiczne ( sprężystość, plastyczność, lepkość)
- właściwości termiczne ( przewodnictwo i rozszerzalność cieplną)
- właściwości optyczne ( barwę, połysk, klarowność)
- właściwości energetyczne ( temperaturę zapłonu, wartość opałową)
- właściwości elektryczne lub magnetyczne
Masa właściwa stanowi np. kryterium podziału metali na lekkie i ciężkie, pozwala również klasyfikować tworzywa sztuczne. Mała masa właściwa może być zaletą gumy, drewna, korka, betonu.
Ważną cechą wielu towarów są ich właściwości mechaniczne, dotyczące wytrzymałości materiałów. Właściwości mechaniczne są bardzo istotne przy charakteryzowaniu wyrobów ceramicznych, metalowych, drzewnych, skór i tkanin. Właściwości technologiczne decydują o przydatności artykułów do kolejnych procesów przetwórczych w celu uzyskania nowych towarów.
Do najważniejszych właściwości chemicznych towarów zaliczamy:
- skład chemiczny
- odporność na działanie czynników chemicznych ( kwasów, zasad, )
- kwasowość i zasadowość (pH)
- palność
- zdolność reagowania substancji ze sobą
- możliwość wydzielania szkodliwych substancji chemicznych
Skład chemiczny towaru wiąże się z jego użytecznością. Szczególne znaczenie ma to w przypadku produktów żywnościowych. Organizm człowieka do właściwego rozwoju pobiera z pożywienia ok. 40 związków chemicznych, które jako składniki pokarmowe można podzielić na pięć głównych grup :
- białka
- węglowodany
- tłuszcze
- sole mineralne
- witaminy
Białka są najcenniejszym składnikiem pokarmowym. Stanowią podstawowe ogniwo w procesach żywnościowych. Wyróżniamy białka zwierzęce i roślinne. Białka roślinne dzielą się na białka proste do których zaliczamy:
- albuminy , które występują w mleku, jajach, krwi
- globuliny, występują w osoczu krwi, grochu, ryżu, owsie, mięsie
- problaminy , występują w nasionach zbóż
- skleroproteiny , występują w tkance kostnej, naskórku, paznokciach, włosach
oraz na białka złożone:
- fosforoproteidy , które występują w kazeinie mleka, żółtkach jaj
- nukleoproteidy , występują w wątrobie, narządach wewnętrznych, mózgu, śledzionie
- lipoproteidy , występują w białku ułatwiającym krzepnięcie krwi, żółtkach jaj
- chromoproteidy , występują w hemoglobinie (czerwony barwnik krwi)
Węglowodany stanowią bogate źródło energii. Dzielimy je na proste i złożone. Do najbardziej znanych , występujących w artykułach żywnościowych zaliczamy : glukozę, fruktozę, sacharozę, laktozę, skrobię, błonnik.
Tłuszcze są materiałem energetycznym ponad dwukrotnie lepszym od węglowodanów. Tłuszcze roślinne są cennym źródłem niezbędnych nie nasyconych kwasów tłuszczowych , które są koniecznie do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Sole mineralne występują we wszystkich artykułach żywnościowych, najwięcej w pokarmach roślinnych. Sole są wykorzystywane do budowy organizmu, zwłaszcza do budowy kośćca i zębów.
Witaminy stanowią bardzo ważną grupę związków chemicznych, które nie są pokarmem lecz biokatalizatorami. Warunkują one przebieg procesów biochemicznych.
Do wartości odżywczej produktów decyduje zespół cech szczegółowych :
- skład chemiczny
- wartość kaloryczna
- ilość składników charakterystycznych dla danego produktu
- strawność i przyswajalność składników pokarmowych
Wartość biologiczna to stopień wykorzystania przez organizm białek zawartych w pokarmie do tworzenia własnego białka ustrojowego.
Wartość energetyczna jest to ilość ciepła, która wydziela się przy spalaniu substancji.
Pochodzenie i właściwości surowców wywierają decydujący wpływ na dobór procesu technologicznego, a ten z kolei na użyteczność produktu. Jednak nawet z najlepszego surowca nie otrzyma się towaru o pożądanym poziomie jakości, jeżeli nie zastosuje się odpowiedniej technologii. W czasie całego „ cyklu życia produktu” od projektowania poprzez sprzedaż do użytkowania , należy pamiętać o uwzględnieniu wpływu czynników jak : opakowanie, transport, przechowywanie. Towar właściwie wyprodukowany, z dobrych surowców, o wysokich wartościach użytkowych, bezpieczny i trwały w użyciu, estetyczny i nowoczesny, na skutek odpowiedniego przechowywania czy transportu, może utracić lub nawet całkowicie swoją dobrą jakość. Jakość wyrobu może ulec zmianie w czasie eksploatacji z powodu braku dokładnych informacji o sposobie użytkowania. o tym czynniku powinien pamiętać sprzedawca, który przy zakupie jest zobowiązany wydać konsumentowi instrukcję obsługi, konserwacji i udzielić informacji niezbędnych do prawidłowego korzystania z towaru.
Ludzie zajmujący się zawodowo jakością wymieniają również czynniki środowiska tj, obyczaje, czynniki emocjonalne, poziom społeczeństwa, reklamę jako wpływające na poziom jakości.